De SUS in het oog van de Trumpistische orkaan

Brazilië wordt aangevallen door de Trump- regering. De eerste klap, de tariefverhoging, had tegenstrijdige gevolgen voor het nationale politieke klimaat en deed de gespannen politieke balans in het voordeel van president Lula doorslaan. De tweede klap, gericht tegen zeven rechters van het Hooggerechtshof en, het ernstigst, rechter Alexandre de Moraes , bleek niet effectief in het vertragen van de dreigende veroordeling van voormalig president Bolsonaro voor de rechtse staatsgreep van januari 2023.

De regering heeft het moeilijk gehad om te gaan met de dagelijkse vernedering van een ambassade die, zonder ook maar een dienende ambassadeur, herhaaldelijk de autoriteiten, het politieke systeem en de rechterlijke macht van het land aanvalt. Voor de meeste Brazilianen is het nog schokkender dat bijna 40% van onze medeburgers deze aanvallen steunt, die worden gesteund door ten minste twee invloedrijke Brazilianen in de nationale politiek: Congreslid Eduardo Bolsonaro en blogger Paulo Figueredo.

Het is moeilijk te begrijpen hoe het geroemde patriottisme van het land zo leeg is, en hoe een deel van de economische elite van het land maatregelen steunt die in strijd zijn met zijn economische belangen. Deze ideologische ijver, die consistentie en samenhang mist, is verrassend. De recente aanval op de Braziliaanse gezondheidsautoriteiten lijkt onderdeel te zijn van nieuwe benaderingen om de politieke polarisatie in het land te verergeren en een belangrijk thema van extreemrechts in Brazilië nieuw leven in te blazen, namelijk de aanwezigheid van Cubaanse artsen in het Mais Médicos-programma (Meer Artsen) van 2013 tot 2017.

Op 13 augustus kondigde de regering van Donald Trump de intrekking aan van de Amerikaanse visa van Mozart Júlio Tabosa Sales, de huidige minister van Gespecialiseerde Gezondheidszorg bij het ministerie van Volksgezondheid, en Alberto Kleiman, een voormalig medewerker van hetzelfde ministerie en de PAHO. De rechtvaardiging voor deze beslissing, die de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Marco Rubio op sociale media uitte, is hun actieve deelname aan de ontwikkeling en implementatie van het Mais Médicos-programma in Brazilië.

Cuba noemt het programma "diplomatieke fraude", omdat het naar verluidt dwangarbeid naar andere landen exporteert. Op 15 augustus werd Mais Médicos opnieuw aangeroepen om de opschorting van visa voor de vrouw en dochter van de Braziliaanse minister van Volksgezondheid, Alexandre Padilha, te rechtvaardigen.

Hoewel noch de gezondheid van het Cubaanse volk, noch de arbeidsomstandigheden van Cubaanse artsen in het buitenland de werkelijke zorg zijn van de Amerikaanse regering bij haar recente agressie tegen Brazilië, is het toch de moeite waard om de zwakke argumenten die dergelijke acties ondersteunen, te benadrukken.

Sinds de oprichting 60 jaar geleden is het Cubaanse medische internationalisme actief geweest in 165 landen, met missies die 605.000 artsen hebben gemobiliseerd. Het aantal overlopers is laag en veel professionals melden zich opnieuw aan voor nieuwe missies. Daarom houdt noch het argument dat de internationale aanwezigheid van Cubaanse artsen de gezondheid van hun landgenoten in gevaar bracht, noch het gebrek aan interesse van Cubaanse artsen in deze missies steek.

In 2014, toen het Mais Médicos-programma in Brazilië goed op gang was gekomen, had Cuba, ondanks dat het een arm land was, betere gezondheidsindicatoren dan de Verenigde Staten. Een snelle blik op de database van de Wereldbank laat zien dat Cuba in dat jaar een kindersterftecijfer had van 4,8 per duizend levendgeborenen, terwijl de VS er 5,8 had; het aantal ziekenhuisbedden per duizend inwoners was 4,0 in Cuba, vergeleken met 2,8 in de VS; en de levensverwachting bij geboorte in de VS was iets hoger (76,5) dan in Cuba (75,7).

De grootste fout in de tekst is dat de bijdrage van Mais Médicos aan het verminderen van gezondheidsverschillen in Brazilië niet wordt erkend. Een uitgebreide lijst van evaluatiestudies geeft aan dat het programma het tekort aan artsen in afgelegen gebieden heeft verminderd en dat gebruikers tevreden waren over de geleverde zorg. Ze constateerden ook minder vermijdbare ziekenhuisopnames in de gemeenten die het programma bediende, wat resulteerde in verbeteringen in de geleverde diensten. Verschillende studies meldden ook verbeteringen in de arts-patiëntrelatie en een grotere continuïteit van de behandeling. Het programma werd gehandhaafd onder het bewind van Bolsonaro en wordt nu versterkt onder Lula, zij het zonder samenwerking met Cuba.

President Lula , minister Padilha en secretaris Mozart Sales reageerden op deze aanvallen. Over het algemeen sloten hun reacties aan bij de Braziliaanse politieke benadering van de Amerikaanse beproeving: verontwaardiging – soms getemperd door humor – bevestiging van de soevereiniteit van het land, verdediging van Mais Médicos en het Unified Health System (SUS), aanklacht tegen de blokkade van Cuba en de dwaasheid om familieleden te betrekken bij strafmaatregelen tegen staatsagenten.

Gezondheid is al lang onderwerp van politieke manipulatie. In kwesties zoals vaccinatie, abortus en drugs wordt regelmatig gebruikgemaakt van morele argumenten om enkele van de meest perverse politieke acties te verdoezelen (en, paradoxaal genoeg, te legitimeren). De inzet van artsen in afgelegen gebieden is zeker een centraal aandachtspunt geworden in het extremistische narratief sinds de regering van Dilma Rousseff. Een complot om progressieve regeringen in Latijns-Amerika aan te vallen, maakt gebruik van zowel de beschuldiging van corruptie – door te beweren dat Brazilië een vermeende "dwangmatige export" van Cubaanse arbeid zou hebben bevorderd – als anticommunistische retoriek. Zo blijft de poging bestaan ​​om democratisch en inclusief beleid te delegitimeren.

Hoe dan ook, de episode rond de annulering van Amerikaanse visa heeft weinig te maken met het programma zelf. Het moet worden begrepen en opgenomen als een zoveelste onderdeel van het politieke schaakspel dat de door Trump kunstmatig gecreëerde diplomatieke crisis aanwakkert. Zoals Celso Amorim, de speciale adviseur van de president voor internationale zaken, stelde, is het wederom een ​​"agressie" tegen de Braziliaanse regering en een gebaar van "diepgaande vijandigheid" vanuit het Trumpisme. Met andere woorden, de beslissing lijkt op het eerste gezicht irrationeel, maar getuigt van een duidelijke politieke berekening, waarbij de inzet voortdurend wordt verdubbeld – de VS willen de crisis escaleren.

Het is onwaarschijnlijk dat de SUS in het oog van het politieke handelsconflict met de VS zal blijven. Het is onwaarschijnlijk dat de kwestie een verzamelpunt voor extremisten zal vormen, aangezien het programma More Doctors for Brazil een lage deelnamegraad van Cubaanse artsen kent (10%). Bolsonaro slaagde er niet in het uit te roeien tijdens zijn ambtsperiode, omdat hij er niet in slaagde een robuuster alternatief te creëren. Andere agenda's van het Hooggerechtshof (de laatste fase van het proces tegen de voormalige president) en van de wetgevende macht (de afzetting van Eduardo Bolsonaro) zullen waarschijnlijk de aandacht trekken van de Bolsonaristen die de Amerikaanse agressors adviseren. Andere gezondheidsagenda's zullen echter altijd beschikbaar zijn voor extremisten om hun politieke invloed op een aanzienlijk deel van de kiezers van het land te behouden. Daarom zal de gezondheidszorg "midden in de wervelwind" blijven in het conflicterende lot van het achterland van Guimarães Rosa.