Polen sparen als nooit tevoren. Maar waarom houden ze miljarden op hun rekeningen?

Eind april 2025 bereikte de waarde van de door Polen opgebouwde spaargelden – inclusief bankdeposito's, contant geld en schatkistpapier – een recordhoogte van 1,92 biljoen PLN. De spaargelden groeiden in de eerste vier maanden van dit jaar met 30 miljard PLN. Als we ook rekening houden met de extra spaargelden die zijn opgebouwd in OFE, PPK, beleggingsfondsen en fondsen die belegd zijn op de WSE, bedraagt ​​het totale spaarbedrag van de Polen al meer dan 2,5 biljoen PLN.

De reden voor dit fenomeen is de reële verbetering van de financiële situatie van huishoudens. Sinds het vierde kwartaal van 2023 is de loondynamiek de groei van de consumentenprijzen duidelijk overtroffen. Volgens gegevens van het Centraal Bureau voor de Statistiek is het gemiddelde maandsalaris in de zakelijke sector de afgelopen vier jaar met meer dan 52% gestegen, terwijl de inflatie, gemeten aan de hand van de consumentenprijsindex (CPI), in dezelfde periode minder dan 40% bedroeg. Dit wijst op een reële stijging van het gemiddelde salaris met meer dan 12%.

Het is echter niet het nominale inkomen, maar het besteedbare inkomen dat de daadwerkelijke spaarmogelijkheden bepaalt. Volgens het rapport dat op 29 mei werd gepubliceerd door het Centraal Bureau voor de Statistiek "De situatie van huishoudens in 2024 in het licht van de huishoudbudgetenquête", bedroeg het gemiddelde besteedbare inkomen per persoon in 2024 PLN 3.167 en was het hoger dan het inkomen van 2023, wat neerkomt op een nominale stijging van 18,3 procent en een reële stijging van 14,1 procent. Daarentegen bereikten de gemiddelde maandelijkse uitgaven per persoon in huishoudens PLN 1.878 in 2024, d.w.z. een nominale stijging van 14,8 procent en een reële stijging van 10,8 procent. De hogere dynamiek van het besteedbare inkomen dan de uitgaven vertaalde zich in een daling van het aandeel van de uitgaven in het besteedbare inkomen van 61,1 procent in 2023 naar 59,3 procent in 2024. Deze verandering is cruciaal omdat het betekent dat Polen meer kunnen sparen. En inderdaad, veel huishoudens gaven in de enquête van het Centraal Bureau voor de Statistiek (GUS) aan dat ze een financieel overschot hebben en "regelmatig kunnen sparen".

Foto: materiaal van de auteur

Het is ook vermeldenswaard dat er, net als in voorgaande jaren, in 2024 een relatief grote variatie was in de gemiddelde maandelijkse inkomsten en uitgaven tussen verschillende sociaaleconomische groepen huishoudens. Het hoogste gemiddelde maandelijkse besteedbare inkomen per persoon in huishoudens, namelijk 3.790 PLN, en de gemiddelde maandelijkse uitgaven per persoon, namelijk 2.151 PLN, werden in 2024 geregistreerd bij huishoudens van zelfstandigen buiten de landbouw. ​​Aan de andere kant werd het laagste aandeel van uitgaven in het inkomen geregistreerd, namelijk 39,6%, bij landbouwhuishoudens, wat zich vertaalde in het hoogste gemiddelde overschot tussen inkomsten en uitgaven, namelijk 1.998 PLN. Het laagste overschot tussen besteedbaar inkomen en uitgaven werd geregistreerd bij huishoudens van gepensioneerden.

Foto: materiaal van de auteur

Op basis van bovenstaande gegevens kan worden geconcludeerd dat het besparingspotentieel vooral aanwezig is bij groepen professioneel actieve mensen, wat overeenkomt met de economische intuïtie.

De structuur van de spaartegoeden van Poolse huishoudens laat duidelijk zien dat Polen nog steeds de voorkeur geven aan veilige en liquide vormen van kapitaalbelegging. Het overgrote deel van het geld staat op bankrekeningen, met een totale waarde van 1.355,4 miljard PLN eind april 2025. Hiervan was ongeveer 70 procent gespaard op betaal- en spaarrekeningen. En juist deze spaarvormen – gemakkelijk toegankelijk, hoewel met een lage rente – genieten het grootste maatschappelijk vertrouwen, ondanks inflatie en variabele rentetarieven.

Een groot deel van het spaargeld bestaat nog steeds uit contant geld – eind april 2025 bedroeg het saldo in omloop 408,7 miljard PLN. Deze spaarstructuur suggereert dat Polen de voorkeur geven aan onmiddellijke toegang tot geld – ten koste van lagere rentetarieven. Dit is de zogenaamde conservatieve strategie: in plaats van het geld 6 tot 12 maanden te "bevriezen", geven ze er de voorkeur aan het "in kas" te houden, zelfs als de bank er slechts 1 tot 2% voor betaalt.

Dit model is kenmerkend voor het opereren in omstandigheden met grote onzekerheid, wat de efficiëntie van het gebruik van beschikbare middelen beperkt. Hoewel Polen steeds meer nominaal sparen en de voorkeur geven aan gemakkelijke en snelle toegang tot hun geld en geen risico lopen, benutten ze de mogelijkheden om hun kapitaal te verhogen niet ten volle. Uit een onderzoek van vorig jaar van het Nationaal Schuldregister, de "Spaarbarometer 2023", bleek dat 47% van de respondenten verklaart te sparen "uit angst voor inflatie en prijsstijgingen".

De aanhoudende groei van de huidige spaartegoeden geeft aan dat het gedrag van de Polen niet significant is veranderd – een spaarstrategie zonder specifiek consumptiedoel prevaleert. In plaats van te sparen "voor vakantie", "voor een auto" of "voor pensioen", bouwen we een soort financiële buffer op voor "moeilijkere tijden".

Uit de consumentenvertrouwensonderzoeken van het Centraal Bureau voor de Statistiek blijkt dat de beoordeling van de huidige financiële situatie van huishoudens, evenals de huidige en toekomstige spaarmogelijkheden, de afgelopen kwartalen duidelijk is verbeterd. Als Polen op de financiële markt kiezen voor andere beleggingsvormen dan contant geld of bankdeposito's, dan gaat het meestal om staatsobligaties en beleggingsfondsen. Eind 2024 hadden de Polen ongeveer 150 miljard PLN aan staatsobligaties in bezit, maar liefst 30 procent meer dan een jaar eerder. Interessant is dat deze stijging plaatsvond ondanks een daling van de staatsobligatie-indexen in het vierde kwartaal en minder aantrekkelijke uitgiftevoorwaarden.

Dit bevestigt alleen maar de stelling dat veiligheid en voorspelbaarheid nog steeds van cruciaal belang zijn voor veel beleggers, en obligaties – zelfs in een uitdagendere marktomgeving – blijven aan deze verwachtingen voldoen. Bovendien bieden ze een kans om de koopkracht van overtollige middelen te beschermen.

Tegelijkertijd ontwikkelde de markt voor beleggingsfondsen zich dynamisch. Het vermogen van retailfondsen (exclusief PPK) bedroeg circa 250 miljard PLN. Schuldfondsen zagen een bijzonder sterke instroom – beleggers stortten er in de eerste vier maanden van 2025 meer dan 10 miljard PLN in. In de afgelopen twaalf maanden trokken de fondsen gemiddeld 3,1 miljard PLN aan kapitaal aan, wat aantoont dat Polen steeds beter begrijpen hoe ze hun beleggingen kunnen diversifiëren en een balans zoeken tussen risico en winstpotentieel. Spaarders durven ook steeds meer gediversifieerde financiële instrumenten te gebruiken. Dit is een symptoom van de rijpende nationale beleggingscultuur.

De relatief hoge risicoaversie wordt ook bevestigd door het lage aandeel aandelenbeleggingen in de portefeuille van de gemiddelde Pool. GPW-gegevens van eind 2024 geven aan dat van de bijna 2 miljoen beleggingsrekeningen er slechts 267.000 actief waren, terwijl het aandeel van individuele beleggers in de aandelenmarktomzet rond de 12-13% schommelde.

Ondanks de groeiende populariteit van langetermijnpensioeninstrumenten zoals PPK, IKE, IKZE, was het totale aandeel van deze spaarvormen klein en bedroeg ongeveer 2%. Er is daarom ruimte voor groei van dit type sparen in de toekomst. Volgens gegevens van PFR bereikte de waarde van de nettoactiva van de fondsen eind mei 2025 PLN 37,3 miljard, wat een stijging van 40% op jaarbasis betekent, terwijl het aantal actieve PPK-rekeningen ongeveer 4,7 miljoen bedroeg. Het aantal IKE-rekeningen, volgens KNF-gegevens eind 2024 (de meest recente beschikbare gegevens, KNF publiceert halfjaarlijks rapporten over IKE en IKZE), overschreed 964,6 duizend (PLN 22,8 miljard geaccumuleerd), en het aantal IKZE-rekeningen bedroeg 593,1 duizend (PLN 12,1 miljard aan activa).

Hoewel het gemiddelde rendement op PPK sinds het begin van het programma 42,7% bedraagt ​​volgens gegevens van PFR, wordt deze spaarvorm door de Polen nog steeds zwaar onderschat.

In Polen is een van de alternatieven voor kapitaalinvesteringen investeren in onroerend goed, met name woningen. Investeringen in onroerend goed worden gezien als een stabiele en veilige vorm van kapitaalinvestering, vooral gezien de inflatie en de lage rentes op bankdeposito's . Hoewel de toegang tot hypothecaire leningen beperkt is vanwege de relatief hoge rentes en het gebrek aan nieuwe steunprogramma's, sparen sommige mensen geld om hun eigen bijdrage over een paar jaar te financieren of een appartement contant te kopen. Hierdoor kunnen veel huishoudens spaargeld opbouwen in afwachting van een verbetering van hun kredietsituatie of gunstigere vastgoedprijzen.

Een van de noodzakelijke voorwaarden voor het verstandig beleggen van financiële overschotten is kennis van de op de markt beschikbare financiële instrumenten en de risico's die aan beleggen verbonden zijn. Interessante conclusies kunnen worden getrokken uit de cyclische enquête "Niveau financiële kennis van Polen 2025", die in maart werd uitgevoerd door het Warsaw Institute of Banking. De respondenten waren zeer kritisch over hun kennis van beleggen en de werking van de kapitaalmarkt. Slechts 12% van de respondenten vond hun kennis van de werkingsprincipes van de effectenbeurs van Warschau zeer of tamelijk groot. De overgrote meerderheid - maar liefst 58% - beoordeelde deze als zeer of tamelijk klein, en meer dan 20% gaf aan geen kennis op dit gebied te hebben.

Deze resultaten laten duidelijke verschillen zien, afhankelijk van opleidingsniveau en leeftijd. Mensen met een basisopleiding gaven het vaakst aan weinig kennis te hebben, terwijl mensen tussen de 35 en 44 jaar en hoger opgeleiden het hoogste zelfbeeld hadden. Ook de kennis van specifieke financiële instrumenten laat te wensen over. Aandelen zijn het meest herkenbaar: 32% van de respondenten gaf aan precies te weten wat ze zijn. Obligaties zijn bekend bij 29% van de respondenten. Andere instrumenten, zoals ETF's, futures of opties, zijn slechts bij weinigen bekend: de meeste respondenten hebben er nog nooit van gehoord.

Beleggingszorgen zijn wijdverbreid en beïnvloeden de financiële beslissingen van Polen sterk. De meest genoemde redenen om niet te investeren zijn angst voor verlies (61%), algemene risicovrees (59%) en een gebrek aan voldoende kennis (44%). Deze belemmeringen zijn vooral groot bij jongeren en lager opgeleiden.

Uit het WIB-onderzoek blijkt duidelijk dat Polen een lage zelfbeoordeling van hun beleggingskennis hebben, wat zich vertaalt in beperkte activiteit op de kapitaalmarkt en grote voorzichtigheid bij het nemen van beleggingsbeslissingen. Deze kennis hangt sterk samen met het opleidingsniveau en de leeftijd, wat wijst op de behoefte aan verdere financiële educatie, vooral onder jongere en lager opgeleide sociale groepen. Het verhogen van de kennis op het gebied van financiën en beleggen is daarom noodzakelijk om het gedrag en de spaargewoonten van Polen te veranderen.

De reële stijging van het beschikbare inkomen en de daling van de uitgaven-inkomensratio stelden Poolse huishoudens in staat financiële overschotten op te bouwen, wat bijdroeg aan de stijging van de spaarquote. Dit is ongetwijfeld een gunstige trend, vooral in het licht van Eurostat-gegevens, waaruit blijkt dat de particuliere spaarquote in Polen eind vorig jaar 10,6% bedroeg, terwijl het gemiddelde voor landen van de Europese Unie 14,5% bedroeg. Het is belangrijk te benadrukken dat een aanzienlijk deel van de bevolking enkele jaren geleden aangaf helemaal geen spaargeld te hebben, wat het resultaat van vandaag tot een soort transformationeel succes van de Poolse economie maakt.

Deze positieve trend kent echter structurele zwakheden. Het overgrote deel van de opgebouwde middelen wordt nog steeds aangehouden in de minst effectieve vormen – voornamelijk contant geld en betaalrekeningen. Polen investeren hun spaargeld slechts in beperkte mate in activa die reëel inkomen genereren. Ze bouwen geen investeringskapitaal op en stellen hun toekomst, met name hun pensioen, onvoldoende veilig.

De hoge inflatie van 2022-2023 heeft een sterke defensieve reactie uitgelokt: velen zijn zonder specifiek doel geld gaan sparen als "financiële buffer", gemotiveerd door onzekerheid en angst voor economische destabilisatie. Hoewel dit gedrag op korte termijn begrijpelijk is, leidt het op lange termijn tot een verlies aan reële koopkracht van het gespaarde geld. Tegelijkertijd moet de juiste reactie op economische en financiële onzekerheid niet alleen gebaseerd zijn op het sparen, maar ook op een rationele allocatie ervan, rekening houdend met diversificatie, beleggingshorizon en risicoprofiel.

Een zekere bron van optimisme is de waargenomen dynamische groei in de belangstelling voor langlopende spaarinstrumenten, zoals PPK, IKE, IKZE of staatsobligaties. Als deze trend zich voortzet, kan dit de komende jaren bijdragen aan een grotere veerkracht van het financiële systeem en een stabielere economie. Het valt echter niet te ontkennen dat maar liefst 72% van de Polen hun kennis van beleggen - met name op de kapitaalmarkt - als zeer laag of nul beoordeelt. In deze context is universele economische educatie, gericht op de praktische aspecten van het beheer van persoonlijke financiën, sparen en beleggen, van cruciaal belang.

Het opbouwen van een volwassen beleggersmaatschappij zal niet alleen de financiële zekerheid van huishoudens vergroten, maar de Poolse economie ook beter bestand maken tegen externe schokken en cyclische marktturbulentie. Als spaargeld echter passief blijft – onrendabel en niet-belegd – bestaat er een reëel risico dat het potentieel dat we de afgelopen jaren als samenleving zo hard hebben ontwikkeld, verloren gaat.