Lokale verkiezingen in Noordrijn-Westfalen | SPD verliest Dortmund na 79 jaar

De laatste en tot nu toe enige CDU-politicus die ooit burgemeester van Dortmund was, was Herbert Scholtissek. Hij regeerde van april 1946 tot oktober van dat jaar. Sindsdien zijn er herhaaldelijk sociaaldemocraten gekozen in de stad in het Ruhrgebied. Herbert Wehner gaf de stad de onlangs misbruikte bijnaam "Hart van de sociaaldemocratie".

Dat is nu voorbij. In de tweede ronde van de gemeenteraadsverkiezingen van zondag versloeg CDU-kandidaat Alexander Omar Kalouti nipt de zittende sociaaldemocraat Thomas Westphal. De nederlaag van de sociaaldemocraat was niet geheel verrassend. In de eerste ronde van de gemeenteraadsverkiezingen behaalde Westphal 27 procent van de stemmen, terwijl Kalouti er slechts 17 procent van kreeg. Hij kreeg echter in de tweede ronde steun van de bedrijfsvriendelijke en extreemrechtse kandidaat Martin Cremer. Cremer, die tijdens de verkiezingscampagne nogal fel tegen de stad had geklaagd, werd op de avond van de eerste ronde door de toenmalige burgemeester Westphal beledigd als een "spook uit het zuiden met de rijke aristocratie". Dit leidde tot lokale debatten waarin de sociaaldemocraat Westphal ervan werd beschuldigd de samenleving te verdelen.

Alexander Kalouti, die eerder als perswoordvoerder voor het Dortmund Theater werkte, sprak tijdens de verkiezingscampagne over klassieke CDU-thema's zoals veiligheid en openbare orde. De locatie van een drugsruimte in het stadscentrum, waar de CDU-vertegenwoordiger feliciteerde, werd een terugkerend thema. Het belang dat de CDU aan dit succes hecht, blijkt uit het feit dat minister-president Hendrik Wüst van Noordrijn-Westfalen die avond het stadhuis van Dortmund bezocht, Alexander Kalouti feliciteerde en verklaarde dat Noordrijn-Westfalen "de aanjager was van sterke CDU-verkiezingsresultaten in heel Duitsland."

Sarah Philipp, voorzitter van de SPD Noordrijn-Westfalen, noemde de nederlaag in Dortmund "pijnlijk en bitter", maar sprak over het algemeen van een verkiezingsdag met "licht en schaduw". De sociaaldemocraten kunnen immers nog steeds verkiezingen winnen, en niet zomaar verkiezingen. In Keulen, de enige stad van Noordrijn-Westfalen met een miljoen inwoners, wordt sociaaldemocraat Torsten Burmester voorzitter van het stadhuis. Tot aan zijn kandidatuur voor burgemeester was hij voorzitter van de raad van bestuur van de Duitse Olympische Sportbond. Daarvoor had hij een carrière in de politiek, als persoonlijk adviseur van Gerhard Schröder en afdelingshoofd bij verschillende deelstaatministeries. In Keulen volgt Burmester de onafhankelijke zittende Henriette Recker op, die zich niet herkiesbaar stelde. De sociaaldemocraten zijn blij dat ze na tien jaar weer de burgemeester van Keulen kunnen leveren.

"Dit is pijnlijk en bitter."

Sarah Philipp, voorzitter van de SPD-NRW

Berivan Aymaz verloor de verkiezingen in Keulen. De politicus van de Groenen kwam als winnaar uit de eerste ronde van de gemeenteraadsverkiezingen met 28 procent van de stemmen. In de tweede ronde won Burmester echter met 53 procent. De sociaaldemocraat kreeg ook steun van de CDU.

Voor de Groenen was de nederlaag in Keulen slechts een van de vele teleurstellingen. Bij de verkiezingen van 2020 werden zijzelf of door de Groenen gesteunde kandidaten gekozen in Aken, Bonn en Wuppertal. De burgemeester van Wuppertal, Uwe Schneidewind, stelde zich niet eens herkiesbaar. De stad in het Bergisches Land zal in de toekomst door een sociaaldemocraat worden bestuurd. In Aken en Bonn hadden de Groenen echter gehoopt hun stadhuis te behouden. Dat mislukte in beide gevallen. De zittende leden Sibylle Keupen en Katja Dörner verloren van hun respectievelijke CDU-tegenstanders.

De Groenen vierden zondagavond echter ook een groot succes. Tilman Fuchs won de tweede ronde van de verkiezingen in Münster met bijna 58 procent. De universiteitsstad geldt al lang als een bolwerk van de Groenen; in 1997 werd Hubert Wimber er de eerste Groene politiechef. Yazgülü Zeybek en Tim Achtermeyer, de covoorzitters van de Groenen in Noordrijn-Westfalen, feliciteerden Fuchs zondag met een "fantastisch resultaat". De partij streefde er al naar om de weinige successen die ze hadden behaald, in de schijnwerpers te zetten. Daaronder waren burgemeesters in de kleine steden Telgte, Emsdetten, Nettetal en Monschau. Daarmee wilden ze "consequent" "de weg van vooruitgang en nieuwe begin" in Noordrijn-Westfalen voortzetten.

Desintegratie en neergang zijn de boodschappen van een partij die bijzonder in de schijnwerpers stond bij de tweede ronde van de verkiezingen: de AfD. De extreemrechtse partij had de tweede ronde gehaald in de grote steden Duisburg, Gelsenkirchen en Hagen, evenals in Bergheim in het Rijnland. Alle vier de verkiezingen werden echter fors verloren. Net als twee weken geleden presteerde de partij het best in Gelsenkirchen, waar ze 33,1 procent van de stemmen behaalde. In de andere steden presteerde ze aanzienlijk zwakker. Ook succes voor de AfD bij de burgemeestersverkiezingen werd echter als zeer onwaarschijnlijk beschouwd. De kandidaten van de SPD en CDU die tegen de AfD opkwamen, hadden eerder al steun gekregen van verschillende andere partijen via verkiezingscampagnes.

De AfD zelf neemt de nederlagen met beide benen op de grond. Deelstaatleider Martin Vincentz vertelde de WDR: "De verkiezingen waren slechts een tussenstap. Over vijf jaar veroveren we de stadhuizen." Ondertussen hoopt burgemeesterskandidaat Norbert Emmerich van Gelsenkirchen op een meerderheid in de nieuwe raad. Over de kwestie van netheid, zei hij, zijn ze het "eens" met de SPD en CDU, en hij wil zien "of we daar een akkoord kunnen bereiken."

Er zijn maar weinig voorstanders van de AfD-meerderheidsstrijd in heel Noordrijn-Westfalen. Desondanks wordt de situatie in veel gemeenteraden nu ingewikkelder, mede door de tweede ronde verkiezingen van zondag. Bestaande gemeentecoalities krijgen in sommige gevallen te maken met burgemeesters die niet tot de betreffende partijen behoren. In andere steden zijn coalities met individuele partijen in principe uitgesloten. Op veel plaatsen wordt gesproken over het nastreven van meerderheden op specifieke thema's.