Freiberg | Christian Pudack: De demografie trotseren als liberaal baken

"Pivo mit Pudack" gaat niet over klimaatverandering. Christian Pudack, die zich kandidaat stelt voor het burgemeesterschap van Freiberg, Saksen, heeft aanstaande zondag mensen uitgenodigd voor een discussie in restaurant "Stadtwirtschaft". Een tiental inwoners van Freiberg zijn naar het restaurant gekomen, waar knoedels en goulash op het menu staan, de kamers vernoemd zijn naar "Boheemse dorpjes" en het bier in het Tsjechisch als "Pivo" wordt aangeprezen, wat de mooie alliteratie in de titel van het evenement mogelijk maakt. De kandidaat heeft ook een "Picknick met Pudack" georganiseerd, maar vanavond zitten mensen liever binnen. Het regent pijpenstelen buiten en een herfstige kou kruipt door de steegjes van de oude stad.

Het is gerenoveerd en vol met restaurants en winkels, maar "je kunt er niet met de bus komen", zegt een van Pudacks gasten. Stadsbussen vermijden het centrum; de lange wandelpaden zorgen ervoor dat oudere bewoners niet in het centrum kunnen winkelen. Het openbaar vervoer is sowieso al niet best, zegt een jonge vrouw. Ze kwam naar Freiberg voor een baan bij het theater en moest eerst haar rijbewijs halen, "want anders had ik hier niet rond kunnen komen."

Toen Pudacks vier concurrenten onlangs vragen beantwoordden in de balzaal van de stad, was het gespreksonderwerp anders, met minder vanzelfsprekende relevantie voor de stadspolitiek. De vereniging Freiberger Forum was gastheer van het evenement. De aanwezige kandidaten – CDU-kandidaat Steve Ittershagen, Philipp Preißler, gesteund door de Vrije Kiezers Midden-Saksen, AfD-kandidaat Jens Uhlemann en de individuele kandidaat Stefan Krinke – werd gevraagd om met "ja" of "nee" te tekenen om hun mening over de aangesneden kwesties aan te geven. Immigratie reguleren? Vier keer ja. Gendergelijkheid? Vier keer nee. Wapens leveren om oorlogen te beëindigen? Vier keer nee. Meer dan twee geslachten accepteren? Vier keer nee. Soms leek een kandidaat af te dwalen – en corrigeerde snel zijn stem toen de moderator ernaar vroeg. Later uitte ze het "gevoel dat er hier een zeer grote mate van overeenstemming bestaat". Dit gold ook voor klimaatverandering. Die heeft "altijd bestaan ​​in de geschiedenis van de aarde", zei CDU-kandidaat Ittershagen. Het zou "avontuurlijk zijn om die puur aan de mens toe te schrijven."

Pudack had zoiets al gevreesd toen hij en zijn vrouw in juni, kort voor de deadline voor de sollicitaties voor de functie van administratief leider van de stad met 41.500 inwoners, op de bank zaten en de tot nu toe bekende kandidaten doornamen. "We waren bang voor het gebrek aan progressieve ideeën", zegt hij. De kandidaten voor de opvolger van de vorige burgemeester, Sven Krüger, die de stad sinds 2015 leidde en in mei tot districtsbestuurder van Midden-Saksen werd verkozen, waren uitsluitend vertegenwoordigers van het conservatief-rechtse tot extreemrechtse kamp. "Er was niemand", zegt Pudack, "waarop we met een gerust hart hadden kunnen stemmen."

Aan de ene kant is het eenzijdige kandidatenveld niet verrassend in een stad waarvan de lokale politiek zelfs voor Saksische begrippen ongebruikelijk is. Het is niet ongebruikelijk dat de AfD nu de sterkste partij is. Bij de gemeenteraadsverkiezingen van juni 2024 behaalde ze 27,6 procent van de stemmen en heeft ze, als sterkste fractie, negen vertegenwoordigers. Na vele gesprekken op stembureaus heeft Pudack de indruk dat de partij, die in Saksen als "zeker extreemrechts" wordt beschouwd, "een eigen radijsje" in Freiberg zou kunnen neerzetten en dan verkozen zou worden. Haar kandidaat, Jens Uhlemann, een restauranthouder, verspreidt complottheorieën, beschrijft de coronavaccinatie als "gedwongen gentherapie" en prijst Rusland, met betrekking tot de oorlog in Oekraïne, omdat het "geen andere keus" heeft dan "in te grijpen" vanwege de aanhoudende "provocaties" van de NAVO.

Tot nu toe was dat gebruikelijk in Saksen. De CDU maakt hier echter openlijker contact met haar extreemrechtse rivalen dan elders. In een "Freibergeroproep" uit 2019 riep de partij op tot een openstelling voor de AfD, een voorstel dat door de bondspartij resoluut werd afgewezen, en tot het aftreden van bondskanselier Angela Merkel. Onder de aanhangers van Freiberg waren voormalig burgemeester van de bouwsector, Holger Reuter , destijds lid van de Bondsdag, Veronika Bellmann en Ittershagen. Merkel kreeg vooral kritiek op haar vluchtelingenbeleid, waartegen ook de Freibergse regering zich verzette. Burgemeester Krüger, destijds lid van de SPD, veroorzaakte in 2017 landelijke ophef toen hijMerkel een rekening stuurde voor de integratiekosten . Het jaar daarop keurde de gemeenteraad zelfs een immigratieverbod goed .

Twee jaar later brak de coronapandemie uit. Pudack, die onlangs naar Freiberg was verhuisd om als commercieel directeur van een gemeentelijk ziekenhuis aan de slag te gaan, herinnert zich de tijd als een periode waarin in twee maanden tijd evenveel mensen in het ziekenhuis stierven als normaal gesproken in een heel jaar. Ondertussen beweerden demonstranten buiten het ziekenhuis dat het coronavirus slechts een geënsceneerde gebeurtenis was. Hun " maandagwandelingen " gaan tot op de dag van vandaag in Freiberg door. Het "Freiberg Forum" dringt ook aan op een "coronavirusafrekening", wat meestal betekent dat de verantwoordelijken worden genoemd. Tijdens de verkiezingscampagne, zegt Pudack, "vertelden veel mensen me dat ze tijdens de pandemie van hun basisrechten waren beroofd en die nog steeds niet hebben teruggekregen."

"Zelfs in een stad als Freiberg is er reden voor optimisme en is het niet nodig om voortdurend in zak en as rond te lopen."

Christian Pudack kandidaat voor het burgemeesterschap

Tot de eigenaardigheden van Freiberg behoort tot slot een opvallend ongelijke relatie met Rusland, zelfs voor Oost-Duitse begrippen. Het feit dat de Russische geleerde Michail Lomonosov in de 18e eeuw in de Saksische stad studeerde, leidde later tot nauwe banden tussen de TU Bergakademie en de daar gevestigde onderzoeksinstellingen. Tegenwoordig, ondanks de oorlog in Oekraïne, nodigt het "Freiberg Forum" een Russische diplomaat uit voor een lezing, en burgemeester Krüger hield in de zomer van 2023 een controversiële toespraak op een operabal in Sint-Petersburg. Preißler, die sinds 2016 zijn kantoor leidt en hem nu wil opvolgen, vergezelde hem.

Dat is één kant van Freibergs lokale politiek. Maar er is ook een andere. Er zijn mensen zoals Pudack die zich diep ergeren aan de frustratie die de AfD en andere partijen aanwakkeren over de situatie in de deelstaat; mensen die geloven dat zelfs in een klein Oost-Duits stadje als Freiberg "reden tot optimisme" is en er geen noodzaak is om "permanent in boetekleed te lopen"; mensen die pleiten voor een "angstvrije aanpak van verandering" en van mening zijn dat Freiberg de immigratie niet moet beperken, maar nieuwe inwoners juist met open armen moet verwelkomen . "Alleen als een liberaal baken kunnen we de demografie trotseren", zegt hij, verwijzend naar de hoge gemiddelde leeftijd van de stadsbevolking.

Toegegeven, hij vond bij geen van de aanvankelijk voorgedragen kandidaten zo'n kosmopolitische houding. In plaats daarvan overheerst het provincialisme. Preißler pleit voor het behoud van "onze culturele wortels en regionale identiteit", terwijl Ittershagen spreekt van een "Freiberg-DNA" dat nodig is voor de functie in het stadhuis. Pudack vroeg de centrumlinkse partijen of ze zouden overwegen een progressievere kandidaat voor te stellen, misschien zelfs een vrouwelijke kandidaat. De unanieme reactie van de Groenen en de SPD, de Linkse Partij, en het initiatief "Freiberg voor Allen" , dat zich al jaren inzet voor een kosmopolitische stad en zich, gezien de dreigende rechtse dominantie van de gemeenteraad, voor het eerst als kiezersvereniging kandidaat stelde voor de lokale verkiezingen van 2024, luidde: "Ze hadden veel gesprekken gevoerd – en veel afwijzingen ontvangen. Niemand was bereid zich in te zetten voor de burgemeestersverkiezing voor het progressieve kamp, ​​dat samen bijna een derde van de gemeenteraadsleden uitmaakt." Pudack zag twee opties: op de bank blijven zitten en zich druk maken over de zeven jaar van de nieuwe burgemeester – of zelf actie ondernemen. "Uiteindelijk moet je er zelf iets aan doen," zei hij tegen zichzelf, terwijl hij zijn hand opstak: "Minder dan 48 uur later hadden we iedereen aan boord."

Sindsdien voeren Pudack en zijn aanhangers campagne. Ze bellen aan bij huizen, spreken bewoners in het voetgangersgebied aan en nemen deel aan debatten met de andere kandidaten – behalve die van het "Freiberger Forum". Pudack legde zijn weigering uit in een videoboodschap: de vereniging staat bekend om "maximale polarisatie, het in diskrediet brengen van publieke figuren en het verdraaien van feiten." Verder probeert hij met zoveel mogelijk mensen, initiatieven en instellingen de dialoog aan te gaan. Daarbij heeft hij, naar eigen zeggen, een vreemde ervaring. Bij instellingen die afhankelijk zijn van gemeentelijke financiering wordt de centrumlinkse kandidaat, in tegenstelling tot de kandidaten van de CDU en de Vrije Kiezers, regelmatig gevraagd om niet op bezoek te komen. Dit komt waarschijnlijk door de angst dat een "verkeerde" politieke positie de financiering negatief zou kunnen beïnvloeden. Pudack spreekt van "angst" en vindt het des te verontrustender dat "blijkbaar niemand dit meer als een probleem ervaart".

Hij vindt ook andere aspecten van de verkiezingscampagne irritant, met name het feit dat een cruciaal onderwerp buiten het publieke debat is gelaten: de mogelijke invloed van de AfD op de politiek in het stadhuis, zelfs als hun kandidaat de verkiezingen niet wint. Pudack zelf heeft de AfD afgewezen, terwijl de andere kandidaten geen commentaar geven – en er ook niet naar gevraagd wordt. Hen werd gevraagd om in de lokale pers uit te leggen of ze een "Mijnstadskoning" gepast vonden, of welke emoji's ze zouden gebruiken om Freiberg te vertegenwoordigen: "Maar niemand vraagt ​​hoe de volgende burgemeester zijn meerderheden wil organiseren." Pudack geeft toe dat de programma's van de kandidaten op veel punten niet ver uit elkaar liggen: "Iedereen wil betere fietspaden, meer groen in de stad en meer cultuur" – behalve dat de AfD al deze dingen alleen aan autochtone Duitsers gunt, voegt hij er sarcastisch aan toe. Over de cruciale vraag voor de stad, of extreemrechts aan de macht zal komen, heerst echter een "oorverdovende stilte".

Hetzelfde geldt voor een incident dat vermoedelijk geworteld is in Pudacks expliciete afwijzing van de AfD, en dat hem die avond in de stadskroeg nog steeds duidelijk dwarszat. De dag ervoor waren verkiezingsposters met zijn afbeelding bij zijn huis en op weg naar zijn werk niet alleen beschilderd met hakenkruizen, maar ook met dradenkruisen en het woord "headshot". Pudack is geschokt dat een progressief platform en duidelijke uitspraken over de AfD hebben geleid tot "oproepen tot moord". Hij is echter minstens zo geschokt door hoe weinig zelfs veel van zijn aanhangers verrast zijn: "Als ze simpelweg zeggen dat we dit moeten verwachten, dan hebben we een zeer groot en diepgeworteld probleem."

Pudack zegt dat hij zich "desondanks" niet wil laten afschrikken. De burgemeestersverkiezingen in Meißen, waar begin september een kandidaat die eveneens door een brede coalitie werd gesteund, in de eerste stemronde de veelgeprezen AfD-kandidaat won, gaven hem en zijn achterban hoop. "Dit laat zien dat zo'n alliantie kan werken in de lokale politiek", zegt Pudack. Misschien geldt dat ook voor Freiberg.