Gıda ile biyolojik hackleme: Bu ne anlama geliyor ve mantıklı mı?

Konsantrasyonu artırmak için L-theanine içeren bir matcha latte, stresi azaltmak için mantar özü takviyesi. Giderek artan sayıda genç için yiyecek sadece yakıt değil, aynı zamanda bedenlerini ve zihinlerini "optimize etmenin" bir yolu. Gıda biyohacking olarak bilinen bu trend, özellikle Z kuşağı arasında giderek popülerlik kazanıyor. Biyohacking tam olarak nedir? Riskleri nelerdir? Metro bir beslenme uzmanıyla görüşüyor.

Biyohacking, insanların bedenlerini ve zihinlerini geliştirmek için kullandıkları stratejileri ifade eden genel bir terimdir. Bunu veri, rutinler ve hatta teknoloji kullanarak yaparlar. Biyohacking, sensörler, ekstrem rutinler ve hatta deri altı çipler gibi implantlarla yüksek teknoloji alanında başladı. Şimdi ise odak noktası erişilebilir yöntemlere, yani beslenme ve takviyelere kayıyor.

Biyolojik hacklemede Beslenme, odaklanma, ruh hali, enerji ve konsantrasyonu iyileştirme amacıyla ne yediğiniz, ne zaman yediğiniz ve hangi besinleri tükettiğinizle ilgilidir. Gençler, örneğin enerji seviyelerini daha istikrarlı tutmak için yemeklerini kısa bir zaman aralığıyla sınırlayarak aralıklı oruç tutmayı deniyorlar. Örneğin, sadece 12:00 ile 20:00 arasında yemek yiyorlar.

Gençler, nootropikler (konsantrasyonu veya zihinsel performansı artırabilen takviyeler) ve adaptojenler (vücudun stresle daha iyi başa çıkmasına yardımcı olabilen bitki bazlı maddeler) gibi maddeler kullanıyorlar.

Bu fenomen etrafında gerçek bir biyohacking topluluğu bile kuruldu. Biohackers World blogu , sözde bir biyohacking diyetinin nasıl olabileceğini anlatıyor. Genellikle kan testleri veya mikrobiyom testleri gibi sağlık analizleriyle başlayan bu diyet, ardından beslenmeyi kişiye özel olarak belirliyor.

Web sitelerinde bulunan örnek menüleri, işlenmemiş ve besleyici gıdalara vurgu yapıyor. Örneğin, kahvaltıda MCT yağı (hızlı enerji sağlayan bir hindistan cevizi yağı) ve tereyağı içeren "kurşun geçirmez kahve" bunlardan biri.

Menüde ayrıca avokado ve ıspanaklı yumurta, tavuk veya balıklı salatalar ve karbonhidrat yerine karnabahar pilavı da yer alıyor. İşlenmiş gıdalardan ve şekerden kaçınılıyor. Ayrıca, biyohacker'ların bilişsel işlevi veya stres düzenlemesini destekleyebileceğini söylediği aslan yelesi, reishi ve kordiseps gibi mantarların kullanımından da bahsediliyor.

TikTok ve Instagram gibi platformlar bu trendin popülerliğini artırıyor. Gençler sabah rutinlerini ve maksimum odaklanma için "katmanlar" veya madde kombinasyonlarını paylaşıyor. #biohacking, #brainfood ve #nootropics gibi hashtag'lerle milyonlarca insana ulaşıyorlar.

Ancak "biyolojik hile" olarak beslenmeyle sınırlı kalmıyor. Soğuk duşlar ve buz banyoları, kan dolaşımını hızlandırmak, iltihabı azaltmak ve konsantrasyonu artırmak için kullanılır. Bu yöntem kısmen "Wim Hof" yaklaşımı olarak da bilinir.

Etkileri ölçmek için biyohacker'lar bazen glikoz sensörleri gibi cihazlar da kullanırlar. Bunlar kan şekeri seviyelerini sürekli olarak izler ve bir uygulama aracılığıyla beslenme ve yaşam tarzının enerji seviyelerini nasıl etkilediğine dair gerçek zamanlı geri bildirim sağlar. Başlangıçta diyabet hastaları için geliştirilen bu cihazlar, giderek sağlıklı kullanıcılar tarafından da kullanılmaktadır.

L-theanin ve kafein gibi bazı kombinasyonların dikkati artırıp kaygıyı azaltabileceğine dair bilimsel kanıtlar mevcuttur. Ancak adaptojenler ve ticari nootropik karışımlar gibi diğer birçok popüler madde için kanıtlar daha az ikna edicidir. Frontiers in Nutrition and Pharmacological Research dergisindeki incelemeler, güvenlik, dozaj ve etkinlik konusunda daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulduğunu vurgulamaktadır.

Bu arada, bu tür ürünlere yönelik pazar hızla büyüyor. Grand View Research'e göre, küresel nootropik pazarı 2022'de 13,5 milyar dolar değerindeydi ve 2030 yılına kadar iki katına çıkması bekleniyor.

"Doğal" olması, otomatik olarak güvenli olduğu anlamına gelmez. 2024 yılında Hollanda Gıda ve Tüketici Ürünleri Güvenliği Kurumu (NVWA), aşırı yüksek konsantrasyonlu veya etiketleri belirsiz takviyeler hakkında çeşitli uyarılar yayınladı. Bazı maddeler ilaçlarla etkileşime girebilir veya yan etkilere neden olabilir. Ayrıca, takviyelerin kalitesi her zaman takip edilmediğinden, etkili doz önemli ölçüde değişebilir. Dahası, çok fazla takviye almak zararlı olabilir.

ProVeg Hollanda'da Beslenme ve Sağlık uzmanı olan Martine van Haperen de aynı fikirde. Metro'ya verdiği demeçte, "Yiyecek ve takviyelerle ilgili bu 'hilelerin' çoğu bilimsel olarak kanıtlanmadı. Hatta bazılarının zararlı olabileceğine dair işaretler bile var," diyor.

Örneğin, tereyağlı kurşun geçirmez kahve hiç de sağlıklı değil, çünkü doymuş yağ oranı yüksek ve bu da kardiyovasküler hastalık riskini artırıyor. Van Haperen: "Takviyeler genellikle kanıtlanabilir bir faydası olmadan çok pahalıya mal oluyor. Üstelik çok az denetim var, bu da sizin için iyi olmayan maddeler tüketebileceğiniz anlamına geliyor."

Van Haperen'e göre sağlıklı beslenmek karmaşık olmak zorunda değil. "Çok fazla et yemeyin ve bol miktarda sebze, meyve, tam tahıllar, baklagiller ve kuruyemiş tüketin. Böylece sağlık yararlarının yüzde 99'unu elde etmiş olursunuz."