Jak dyskryminacja pogarsza problemy zdrowotne osób starszych LGBT+

Uprzedzenia nadal stanowią barierę między seniorami LGBT+ a systemem opieki zdrowotnej. Dyskryminacja, w połączeniu z nieprzygotowaniem usług i strachem przed wrogimi reakcjami, sprawia, że ​​wiele osób unika wizyt lekarskich, pomija badania profilaktyczne i przekłada niezbędne zabiegi. W rezultacie starzenie się charakteryzuje się częstszym występowaniem chorób fizycznych i psychicznych, izolacją społeczną i gorszą jakością życia.

„Nieczęsto widuje się seniorów LGBT+ w gabinetach lekarskich, a na tę sytuację wpływa wiele czynników: krótsze wskaźniki przeżywalności z powodu przemocy, silne uprzedzenia i nieprzygotowany system opieki zdrowotnej” – mówi geriatra Maysa Seabra Cendoroglo z Einstein Hospital Israelita. „Kiedy tym osobom udaje się dorosnąć, brak wsparcia, jakie otrzymują w młodości, często sprawia, że ​​boją się szukać profesjonalnej pomocy”.

Do takiego wniosku doszły również liczne badania naukowe. Badanie przeprowadzone z udziałem 6693 Brazylijczyków po 50. roku życia, z których większość stanowiły osoby LGBT+ (65%), wykazało, że społeczność ta często odczuwa obawy dotyczące sposobu, w jaki będą traktowani w placówkach opieki zdrowotnej, i dlatego unika korzystania z ich usług. Badanie, opublikowane w 2023 roku w czasopiśmie „Clinics” , zostało przeprowadzone przez Albert Einstein Israelite School of Health Sciences (FICSAE), Uniwersytet w São Paulo (USP) oraz Uniwersytet w São Caetano do Sul (USCS).

W praktyce przekłada się to na mniejszą liczbę badań profilaktycznych wykonywanych przez osoby LGBT+ w porównaniu z osobami cispłciowymi i heteroseksualnymi. Według badania, tylko 40% lesbijek zgłosiło wykonanie mammografii, w porównaniu z 74% kobiet heteroseksualnych. To samo dotyczy badań przesiewowych szyjki macicy (39% w porównaniu z 73%) oraz badań przesiewowych w kierunku raka jelita grubego (odpowiednio 50% i 57%).

Kolejnym punktem podkreślonym w badaniu jest fakt, że 34% osób LGBT+ wolało nie ujawniać swojej tożsamości płciowej ani orientacji seksualnej lekarzom, którzy je leczyli. Spośród tych, którzy zdecydowali się porozmawiać o tym problemie, 9% zgłosiło, że spotkało się z niewłaściwymi reakcjami. Tego typu sytuacje wskazują na niektóre z powodów, dla których około 53% ankietowanych osób LGBT+ uważa, że ​​zespoły medyczne nie są przygotowane do radzenia sobie z ich specyficznymi potrzebami.

„Rozmawiałem z osobami transpłciowymi, którym lekarze zalecali przerwanie terapii hormonalnej w podeszłym wieku, co może brzmieć dość niedelikatnie” – mówi antropolog Carlos Eduardo Henning, profesor Uniwersytetu Federalnego w Goiás (UFG). Regularne zastrzyki hormonalne zapewniają manifestację pewnych cech fizycznych, które pomagają potwierdzić tożsamość płciową, takich jak wyższy głos czy broda.

Zagrożenia dla zdrowia

Częsta – i często wczesna – ekspozycja na niekorzystne warunki fizyczne i emocjonalne może powodować szybsze starzenie się osób LGBT+ w porównaniu z innymi grupami. „Rodzimy się z rezerwą funkcjonalną , która jest wykorzystywana przez całe życie, aby radzić sobie ze stresującymi sytuacjami bez utraty równowagi fizjologicznej” – wyjaśnia Maysa Cendoroglo. „Osoby starsze z niskimi rezerwami są bardziej podatne na choroby i ich poważne powikłania”.

W wyniku izolacji usług opieki zdrowotnej, pacjenci LGBT+ częściej cierpią na problemy psychiczne, poznawcze, fizyczne i seksualne, jak wynika z artykułu opublikowanego w 2024 roku w czasopiśmie „The International Journal of Aging and Human Development” . Osoby te częściej cierpią na depresję, lęki, myśli samobójcze, izolację społeczną, przedwczesny spadek funkcji poznawczych i nadużywanie substancji psychoaktywnych, co może być nasilone przez czynniki ryzyka, takie jak cukrzyca i przewlekły stres. Często występują u nich również choroby układu krążenia, płuc i nerek, a także przewlekły ból.

„Istnieje wiele chorób, które mogą być powiązane z historią przemocy, niepewnymi ścieżkami opieki oraz brakiem dostępu i monitorowania w systemie opieki zdrowotnej” – dodaje psycholog Marco Aurélio Máximo Prado, profesor Federalnego Uniwersytetu Minas Gerais (UFMG). „Ponadto istnieją czynniki ryzyka związane ze zdrowiem psychicznym, izolacją społeczną i trudnościami w utrzymaniu sieci opieki w okresie starzenia się”.

Przemoc strukturalna i instytucjonalna

Dyskusja na temat starzenia się osób LGBT+ jest podejmowana przez międzynarodowych aktywistów od lat 60. XX wieku, zwłaszcza w krajach półkuli północnej. Jednak w Ameryce Łacińskiej zaczęła zyskiwać na popularności dopiero w ostatnich latach. Według profesora UFG, punktem zwrotnym w Brazylii był rok 2017, wraz z powstaniem organizacji pozarządowej EternamenteSOU, która poświęciła się uruchomieniu programów wsparcia psychospołecznego, medycznego i prawnego, skoncentrowanych na dobrostanie starszej populacji LGBT+ i zwiększaniu widoczności tego problemu – również wśród młodszych członków społeczności.

„Przez długi czas starzenie się nie było istotnym problemem dla ruchu LGBT+. Dlatego bardzo interesujące jest to, że organizatorzy parad równości w kilku miastach [w tym w São Paulo, uważanym za największą na świecie] podjęli ten temat do dyskusji w 2025 roku. Nagłośnienie tego problemu to sposób na upolitycznienie starzenia się” – podkreśla Carlos Henning.

Antropolog wyjaśnia, że ​​starzenie się jest ściśle powiązane z kwestiami klasy społecznej, orientacji seksualnej, tożsamości płciowej, rasy, a nawet lokalizacji geograficznej, co należy uwzględnić przy rozważaniu dostępu tej grupy do usług zdrowotnych. „Brazylia jest społeczeństwem głęboko ageistycznym, ale seniorzy LGBT+ doświadczają nie tylko tego rodzaju przemocy”.

Ageizm często łączy się z innymi formami dyskryminacji, takimi jak fobia wobec osób LGBT+, seksizm, rasizm i ksenofobia. A ta kumulacja przemocy może występować nawet w samej społeczności. Na przykład, biali geje o wyższych dochodach, cispłciowi mężczyźni, mają zazwyczaj lepszy dostęp do leczenia i wyspecjalizowanych specjalistów niż czarnoskórzy transwestyci mieszkający na obrzeżach ośrodków miejskich.

W tych grupach ludzie często polegają wyłącznie na rodzinie, niezależnie od tego, czy jest to „krew”, czy „serce”. „Rodzina „krew” to rodzina pochodzenia, składająca się na przykład z ojca, matki i rodzeństwa, i nie zawsze stanowi ona sieć wsparcia dla osoby LGBT+. W rzeczywistości wiele przypadków przemocy jest popełnianych właśnie przez tych członków rodziny pochodzenia” – wyjaśnia profesor UFG. „Z drugiej strony, rodzina „serce” jawi się jako sieć wsparcia złożona z przyjaciół i towarzyszy, którzy szanują i wspierają ekspresję tożsamości seksualnej i płciowej danej osoby”.

Jednak nawet jeśli rodzina więzami krwi rzeczywiście troszczy się o dobro osoby starszej lub bierze na siebie odpowiedzialność za jej opiekę, może to nie wystarczyć, aby zaspokoić wszystkie potrzeby wsparcia i zapewnić zdrowie na starość. Stąd pilna potrzeba opracowania środków zwalczających te strukturalne i instytucjonalne formy przemocy.

Recepcja poprzez szkolenie

Dostęp osób LGBT+ do opieki zdrowotnej napotyka na przeszkody prawne. „Niektóre prawa opierają się zasadniczo na uznaniu prawnym, bez ujednoliconej polityki publicznej. W sektorze opieki zdrowotnej polityka ta koncentruje się na zapobieganiu chorobom przenoszonym drogą płciową (STI)” – wyjaśnia Prado, który koordynuje również działania Centrum Praw Człowieka i Obywatelstwa LGBT+ w UFMG. „Bez zmian w kulturze politycznej, wartościach i polityce instytucjonalnej nie zobaczymy odwrócenia sytuacji wykluczenia, a tym bardziej działań na rzecz równości w dostępie do opieki zdrowotnej”.

Przykładem tej zmiany jest projekt ustawy (PL) nr 2670/2025 , który został wniesiony pod koniec maja do Izby Deputowanych i oczekuje na wyznaczenie sprawozdawcy w Komisji Zdrowia (CSAUDE). Przewiduje on stworzenie Krajowej Polityki Promocji Praw i Kompleksowej Opieki nad Starszymi Osobami LGBTI, aby usprawnić proces opracowywania środków, zapewnić równy dostęp do usług zdrowotnych i zwalczać uprzedzenia wobec starszych osób LGBT+.

Carlos Henning uważa, że ​​dla instytucji publicznych i prywatnych korzystne byłoby inwestowanie w profesjonalne poradniki szkoleniowe i procesy edukacyjne, które pokazywałyby najlepsze praktyki i pozwalały uniknąć dyskomfortu podczas leczenia pacjentów. „Pytania o to, dlaczego ktoś nie ma dzieci lub jest singlem, mogą wywoływać poczucie winy, niedostosowania i dyskomfortu, co zniechęca do takich działań” – stwierdza.

Opieka w placówkach opieki zdrowotnej powinna zaczynać się już w recepcji różnych instytucji zajmujących się opieką nad osobami starszymi, zapewniając, że pacjenci czują się mile widziani i bezpieczni w placówce i pozostają tacy na wszystkich etapach opieki medycznej. „Dyskusja na temat seksualności osób starszych jest tematem tabu, a bariery są jeszcze większe dla osób LGBT+. Dlatego należy podjąć skoordynowane wysiłki, aby edukować na ten temat w szkołach i na uczelniach wyższych, zarówno wśród nowych pokoleń specjalistów, jak i w całym społeczeństwie” – mówi geriatra z Einstein. „Uprzedzenia nie mogą uniemożliwiać ludziom dostępu do opieki, której potrzebują”.

Źródło: Agencja Einsteina

Artykuł Jak dyskryminacja pogarsza problemy zdrowotne seniorów LGBT+ pojawił się po raz pierwszy na stronie Agência Einstein .