Wieloletnie postulaty się opłaciły. Emeryci i renciści będą już spać spokojnie

• Projekt nowelizacji likwiduje obowiązek corocznego raportowania przychodów przez wcześniejszych emerytów, rencistów i osoby pobierające rentę socjalną – dane będą automatycznie pobierane z systemów ZUS i KAS
• Wyjątkiem pozostaną osoby osiągające dochody za granicą, które nadal będą musiały składać dodatkowe dokumenty
• Reforma ma uprościć rozliczenia, zmniejszyć liczbę sporów i zwrotów nienależnie pobranych świadczeń oraz ograniczyć biurokrację dla około 600 tys. świadczeniobiorców
• Ustawa ma wejść w życie od 1 stycznia 2027 r., po dostosowaniu systemów informatycznych ZUS, bez dodatkowych kosztów dla budżetu państwa

Zmiany - opublikowane w czwartek na stronie Rządowego Centrum Legislacji - mają w znacznym stopniu ograniczyć biurokrację, a jednocześnie zbliżyć system do pełnej automatyzacji rozliczeń.

Jak wyjaśniono w Ocenie Skutków Regulacji, obecnie - na podstawie art. 127 ustawy emerytalnej - każdy rencista oraz emeryt, który nie osiągnął powszechnego wieku emerytalnego (60 lat kobiety, 65 lat mężczyźni), ma obowiązek do końca lutego poinformować ZUS o przychodach z poprzedniego roku. Niewypełnienie obowiązku może prowadzić do konieczności zwrotu świadczeń w przypadku przekroczenia progów przychodu.

Obowiązek dotyczy również osób pobierających uposażenia ze służb mundurowych, a także emerytów i rencistów wykonujących działalność zwolnioną z obowiązkowych składek. Analogiczne regulacje obowiązują osoby pobierające rentę socjalną, które są zobowiązane składać pisemne oświadczenia pod rygorem odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania.

Jak wskazuje resort rodziny, rozwiązanie to od lat budziło krytykę zarówno świadczeniobiorców, jak i płatników składek - jako nadmiernie uciążliwe i powielające dane, które i tak trafiają do ZUS i Krajowej Administracji Skarbowej. Projekt zakłada, że ZUS samodzielnie ustali wysokość przychodów świadczeniobiorcy, wykorzystując dane zapisane na indywidualnych kontach ubezpieczonych.

W przypadku osób zatrudnionych na etacie, czy zleceniu, podstawą będą kwoty zgłoszone do ubezpieczeń społecznych lub zdrowotnych. Dla prowadzących działalność gospodarczą przyjęto ryczałt - 60 proc. prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia - z uwagi na specyfikę ustalania podstaw wymiaru składek w tej grupie. Wyjątkiem pozostaną osoby uzyskujące dochody za granicą, które nadal będą musiały składać dodatkowe dokumenty - w razie wątpliwości ZUS będzie mógł też występować o dane do KAS.

Projekt przewiduje również ujednolicenie zasad wobec osób pobierających rentę socjalną. Zamiast składać coroczne oświadczenia pod rygorem odpowiedzialności karnej, także w ich przypadku podstawą będą dane systemowe. Organ rentowy zyska jednak prawo do wzywania świadczeniobiorców do złożenia wyjaśnień, jeśli pojawią się rozbieżności.

Resort rodziny podkreślił, że zmiana ma przynieść konkretne ułatwienia:

• likwidację obowiązku corocznego raportowania przychodów,
• zmniejszenie liczby postępowań o zwrot nienależnie pobranych świadczeń
• oraz pełniejsze wykorzystanie danych gromadzonych w systemie ubezpieczeń społecznych.

Zdaniem ekspertów, projekt odpowiada na wieloletnie postulaty środowisk emeryckich i związkowych, i jest krokiem w stronę uproszczenia kontaktu obywatela z państwem. Wiele osób, szczególnie starszych, miało trudności z dopełnianiem formalności, co kończyło się sporami z ZUS.

Zmiana wpisuje się w trend cyfryzacji usług publicznych i automatyzacji rozliczeń. Jak wskazują autorzy projektu, nie było możliwości osiągnięcia tego celu innymi środkami niż zmiana ustawy. Projektowane rozwiązania obejmą ok. 300 tysięcy wcześniejszych emerytów i rencistów oraz ok. 300 tys. osób pobierających rentę socjalną.

Jak podano, nie powodują one wzrostu wydatków z budżetu państwa. Będą jednak skutkowały wzrostem wydatków ZUS na wdrożenie zmian w systemie teleinformatycznym, które powinny zostać uwzględnione w planie finansowym ZUS w 2026 r. W praktyce mogą przyczynić się do redukcji kosztów administracyjnych ZUS i skrócenia postępowań.

Planowane zmiany oznaczają istotne odciążenie biurokratyczne dla emerytów i rencistów. Coroczny obowiązek składania oświadczeń o przychodach zniknie, a ciężar rozliczeń spocznie na systemach ZUS i KAS. Reforma może ograniczyć liczbę sporów i nienależnych wypłat, choć eksperci podkreślają, że konieczne są dodatkowe mechanizmy ochronne dla świadczeniobiorców.

Proponuje się wejście w życie ustawy z dniem 1 stycznia 2027 r. z uwagi na konieczność zagwarantowania niezbędnego czasu na dostosowanie systemu informatycznego przez ZUS do realizacji rozwiązań przewidzianych w projektowanej ustawie.

Materiał chroniony prawem autorskim - zasady przedruków określa regulamin.