Jak przygotować gminę do sytuacji kryzysowej? Szczegółowa ekspertyza dla JST

• Przygotowanie miejsc schronienia i obiektów ochronnych oraz zakup i utrzymanie sprzętu do pomocy humanitarnej - to niektóre z zadań związanych z bezpieczeństwem mieszkańców, które może realizować organizacja społeczna na podstawie porozumienia z samorządem.
• Taką możliwość daje obowiązująca od blisko roku ustawa o ochronie ludności i obronie cywilnej. Ustawa powstała z myślą o różnorodnych zagrożeniach i ma ułatwić współpracę i przygotowanie społeczności lokalnych na kryzysowe sytuacje.
• Dawid Sześciło w ekspertyzie przygotowanej dla Fundacji im. Stefana Batorego analizuje zasady współpracy między samorządem a organizacjami społecznymi w tej sprawie.

Pandemia, wojna w Ukrainie, powódź w 2024 roku - każde z tych wydarzeń pokazało, jak dużą rolę w zarządzaniu kryzysowym odgrywają organizacje społeczne. Ich atutami są znajomość lokalnych społeczności, zaufanie mieszkańców oraz zdolność do szybkiego reagowania. Warto te zasoby planowo włączyć w działania samorządów, zamiast liczyć na spontaniczną mobilizację społeczników w chwilach zagrożenia. Kryzysy stają się coraz częstsze, a społeczna gotowość do spontanicznych poświęceń może się wyczerpać.

Ekspertyza: Jak przygotować gminę do sytuacji kryzysowej

- Ustawa przewiduje możliwość zawarcia porozumienia pomiędzy organizacją społeczną a lokalnymi władzami na realizację zadań wzmacniających odporność miejscowej wspólnoty na rozmaite zagrożenia. Nie jest to działanie obowiązkowe, a decyzja leży w gestii administracji samorządowej. Każda zainteresowana organizacja może zwrócić się do władz z wnioskiem lub petycją w sprawie uruchomienia tego instrumentu - wyjaśnia Dawid Sześciło w ekspertyzie „Ustawa o ochronie ludności i obronie cywilnej - jak zorganizować współpracę samorządu z organizacjami pozarządowymi?".

Ustawa umożliwia samorządom zawieranie porozumień przede wszystkim z:

• organizacjami społecznymi,
• ze spółdzielniami socjalnymi,podmiotami tworzonymi przez kościoły i związki wyznaniowe,
• ze stowarzyszeniami jednostek samorządu terytorialnego,
• ze spółkami i klubami sportowymi działającymi non profit.

Przed podpisaniem porozumienia samorząd musi sprawdzić kompetencje danej organizacji - zgodnie z wytycznymi Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji. Kontrola musi zostać odnotowana w specjalnym protokole i może objąć wizytę w siedzibie organizacji, analizę jej działań, zasobów oraz dokumentacji.

Zakres porozumienia może obejmować m.in.:

• prowadzenie działań informacyjnych o zagrożeniach,
• organizację szkoleń i ćwiczeń (np. z reagowania na powódź czy upały),
• zakup i utrzymanie sprzętu do pomocy humanitarnej,
• przygotowanie miejsc schronienia lub obiektów ochronnych.

Katalog działań ma charakter otwarty, ale muszą one mieć bezpośredni lub pośredni związek z bezpieczeństwem mieszkańców. Wykluczone są działania typowo kulturalne, sportowe czy zdrowotne, niezwiązane z przygotowaniem na zagrożenia.

Choć porozumienie można zawrzeć na dłuższy okres, jego część finansowa musi być aktualizowana co roku - zgodnie z cyklem budżetowym. W praktyce oznacza to konieczność przynajmniej corocznego potwierdzenia finansowych warunków współpracy.

- Lokalne władze powinny być zainteresowane włączeniem organizacji do systemu przygotowań gminy na zagrożenia. Lokalne liderki i liderzy świetnie znają mieszkańców i ich potrzeby. Mogą też działać szybciej i elastyczniej niż instytucje publiczne - przekonuje Joanna Załuska, dyrektorka programu Demokracja Lokalna Fundacji im. Stefana Batorego.

Ekspertyza wskazuje jasno: zamiast liczyć na mobilizację w kryzysie, lepiej budować systemowe mechanizmy współpracy. Ustawa o ochronie ludności daje do tego konkretne narzędzia - teraz jest czas, by z nich korzystać.

Specjalna broszura dla organizacji i urzędników do pobrania w sekcji "Multimedia" pod artykułem.