Nowy Święty Graal: Technologia i Wolność

Víctor Lapuente (Chalamera, 1976) uzyskał doktorat z nauk politycznych na Uniwersytecie Oksfordzkim, jest profesorem na Uniwersytecie w Göteborgu i wykładowcą w Esade. Jego badania koncentrują się na różnicach między rządami a polityką publiczną – obszar ten zgłębia również jako felietonista w „El País” i współpracownik stacji radiowej Ser.

W „Immanence ” (AdN) autor wykorzystuje zasoby fikcji, aby opowiedzieć to, co tak często analizował w teorii. Powieść krąży wokół niewygodnego pytania: jaką cenę jesteśmy gotowi zapłacić za lepszy świat? To pytanie przewija się przez całą historię i łączy dawne utopie religijne z najnowszymi obietnicami technologicznymi. Autor nie ogranicza się tu do obserwacji; zagłębia się w fabułę i przekształca ją w laboratorium, w którym testuje swoje akademickie intuicje.

Książka podzielona jest na trzy ramy czasowe, które przeplatają się niczym tryptyk. W 1996 roku, w pobliżu pustyni Monegros, trójka nastolatków odnajduje coś, co uważają za Świętego Graala, wśród ruin zamku templariuszy. W 2025 roku jeden z nich budzi się ze śpiączki w Göteborgu i, będąc ekspertem w dziedzinie cyberdemokracji, zostaje wciągnięty w międzynarodowy wyścig o zaprojektowanie polityki cyfrowej zdolnej zmienić bieg ludzkości. W 2086 roku Republika Zachodnia żyje pod opieką sztucznej inteligencji, która gwarantuje absolutną wolność w paradoksalnie dystopijnym świecie.

Ta gra czasu pozwala Lapuente poruszać się między gatunkami: powieścią o dojrzewaniu, thrillerem politycznym i filozoficzną dystopią. Napięcie podtrzymuje puls narracji, ale nadrzędnym celem jest zachęcenie nas do krytycznego myślenia o teraźniejszości i refleksji, bez pójścia na skróty, nad wspólnym kierunkiem naszej przyszłości.

⁄ Frida, sztuczna inteligencja rządząca Republiką Zachodnią w książce, uosabia rodzaj świeckiego bóstwa

Tytuł daje pewną wskazówkę. „Immanencja”, rozumiana jako to, co pozostaje w świecie bez potrzeby transcendencji, kontrastuje z religijnym dążeniem do odnalezienia ostatecznego sensu życia: Świętego Graala, zbawienia dusz, poszukiwania idealnego porządku. Lapuente sugeruje, że dziś tę tęsknotę tę można przenieść na technologię; ślepe zaufanie do systemów cyfrowych zdolnych zagwarantować dobro wspólne. To, co kiedyś było uwiecznione w relikwiach lub rytuałach wspólnotowych, jest teraz rzutowane na algorytmy i obietnice indywidualnego zbawienia.

Postać Fridy, sztucznej inteligencji rządzącej Republiką Zachodnią w książce Lapuentego, ucieleśnia to napięcie. Przekształcona w rodzaj świeckiego bóstwa, ta sztuczna inteligencja oferuje wydajność i bezpieczeństwo w zamian za autonomię całej populacji.

Metafora jest niepokojąca: czy budujemy świat bardziej wolny, czy bardziej wyrafinowaną klatkę? Ten dylemat nawiązuje do obecnych debat na temat ograniczeń technologii i delegowania odpowiedzialności systemom, które ledwo rozumiemy, ufając, że wyższa władza – czy to Bóg, państwo, czy maszyna – nas ochroni.

W tarciu między wiarą, polityką i technologią tkwi siła książki, która przypomina nam, że fikcja, nawet w swoich najbardziej hybrydowych formach, może być również ćwiczeniem krytycznego obywatelstwa i eksperymentem rozciągania skrajności oraz konfrontowania się z tym, na co wolelibyśmy nie patrzeć.

⁄ Powieść kręci się wokół niewygodnego pytania: jaką cenę jesteśmy gotowi zapłacić za lepszy świat?

To nie przypadek, że Lapuente – ten sam człowiek, który ostrzegał w stacji SER, że „demokracja zdaje egzaminy SAT na całym świecie” – odważył się teraz zbadać samą demokrację, przenosząc swoją akademicką diagnozę na grunt narracji. Rezultatem jest książka, która wykracza poza fabułę: zwierciadło naszych sprzeczności, łączące rozrywkę i refleksję obywatelską z intensywnością wymagającą powolnego przyswajania.

Victor Lapuente Immanence AdN 464 strony 22,95 euro