Wij kiezen de opperbevelhebber van de strijdkrachten. Hoeveel kan een president in Polen doen?

• De president is de opperbevelhebber van de strijdkrachten van de Republiek Polen.
• De bevoegdheden van de president op het gebied van defensie worden vastgelegd in de Grondwet en de Defense of the Homeland Act.
• De opperbevelhebber van de strijdkrachten moet samenwerken met de regering, de premier en de minister van Defensie.

De bevoegdheden van de president op het gebied van landsverdediging en krijgsmacht worden niet alleen geregeld door de grondwet van 1997, maar ook door wetten. De belangrijkste daarvan is momenteel de Wet op de Verdediging van het Vaderland, die in 2022 werd aangenomen.

Volgens de grondwet ziet de president er niet alleen op toe dat de grondwet wordt nageleefd, maar " bewaakt hij ook de soevereiniteit en veiligheid van de staat, alsmede de onschendbaarheid en integriteit van het grondgebied ".

De president is tevens vertegenwoordiger van de staat in de internationale betrekkingen en op het gebied van buitenlands beleid werkt hij samen met de premier en het hoofd van het ministerie van Buitenlandse Zaken . Dit staat niet in de regelgeving, maar in Polen is er een gewoonte dat de premier deelneemt aan de topconferenties van de Europese Unie , terwijl de president deelneemt aan de topconferenties van de Noord-Atlantische Alliantie ( NAVO ) en de Verenigde Naties.

De president van de Republiek Polen is de opperbevelhebber van de strijdkrachten

Hoofdstuk vijf van de Grondwet, gewijd aan de bevoegdheden van de president, bevat 20 min of meer uitgebreide artikelen. Maar liefst drie daarvan hebben betrekking op het leger.

De grondwet bepaalt dat "de president van de Republiek Polen de opperbevelhebber van de strijdkrachten van de Republiek Polen is."

Tegelijkertijd wordt er direct daarna in de Grondwet aan toegevoegd dat "in vredestijd de president van de Republiek Polen het bevel over de strijdkrachten uitoefent via de minister van Nationale Defensie".

De Wet op de Defensie van het Vaderland stelt op zijn beurt dat de Minister van Nationale Defensie "het bestuursdepartement van de regering" genaamd Nationale Defensie beheert, evenals het Ministerie van Nationale Defensie , d.w.z. "het orgaan waardoor de President van de Republiek Polen in vredestijd het bevel over de Strijdkrachten uitoefent."

Autoriteit en management

Waar de grens tussen gezag en leiding wordt getrokken, is een kwestie van meningsverschillen tussen opeenvolgende presidenten en ministers van Defensie. Het is kenmerkend dat er conflicten ontstonden tussen politici die beide standpunten bekleedden, ongeacht de politieke voorkeur. Er was een opvallend conflict tussen president Lech Kaczyński, die meedeed aan de verkiezingen als kandidaat van Recht en Rechtvaardigheid , en minister Bogdan Klich vanhet Burgerplatform . Eveneens bekend is het meningsverschil tussen Andrzej Duda en Antoni Macierewicz , dat plaatsvond ondanks het feit dat beiden uit het PiS-kamp kwamen. De betrekkingen tussen president Bronisław Komorowski en Bogdan Klich (beiden van PO) waren vergelijkbaar, hoewel misschien niet zo media-vriendelijk. Ook de samenwerking tussen president Andrzej Duda, wiens tweede termijn erop zit, en Mariusz Błaszczak (beiden van PiS) kende ups en downs.

Volgens de grondwet benoemt de president de chef van de generale staf van de Poolse strijdkrachten en de commandanten van de krijgsmachtonderdelen. Hun ambtstermijn duurt drie jaar.

Voor de benoemingsbesluiten van de hoogste commandanten is, net als voor de meeste officiële besluiten van de president, de handtekening van de premier vereist om geldig te zijn. Benoemingen voor de hoogste militaire posities zijn daarom onderworpen aan een overeenkomst tussen de president en de regering .

Vier commandanten

In totaal gaat het om vier militairen. De belangrijkste onder hen is de chef van de generale staf van de Poolse strijdkrachten .

Er zijn vijf soorten strijdkrachten in het Poolse leger: landmacht , luchtmacht , marine , speciale eenheden en territoriale verdedigingsmachten . Er zijn echter drie commandanten van de strijdkrachten . Sinds 2014 zijn er geen aparte commandanten meer voor elk krijgsmachtonderdeel, maar is er sprake van een functionele indeling. De Commandant-Generaal van de Strijdkrachten is verantwoordelijk - om het heel eenvoudig te zeggen - voor de militaire training. De operationeel commandant van de strijdkrachten is degene die de getrainde troepen aanstuurt en hen opdracht geeft een specifieke taak uit te voeren. Jarenlang waren dit vooral buitenlandse troepen, maar de belangrijkste steun is de laatste tijd de ondersteuning van de grenswacht bij het bewaken van de grens met Wit-Rusland.

Met de oprichting van de Territoriale Verdedigingsmachten in 2017 werd een uitzondering gemaakt op de functionele indeling. WOT heeft als onderdeel van de strijdkrachten een aparte commandant die door de president wordt benoemd. Bovendien is de commandant van de WOT niet ondergeschikt aan de chef van de generale staf van het Poolse leger, maar rechtstreeks aan de minister van Defensie.

Algemene nominaties

De grondwet bepaalt dat in oorlogstijd de president, op verzoek van de premier, de opperbevelhebber van de strijdkrachten benoemt. Hij kan ook op dezelfde manier worden teruggeroepen. Sinds 2015 is het mogelijk om in vredestijd formeel niet de opperbevelhebber te benoemen (want deze wordt enkel in oorlogstijd benoemd), maar een kandidaat voor deze functie. Deze voordracht van de president werd ontvangen door opeenvolgende chefs van de Generale Staf van het Poolse leger, hoewel de eerste die in 2015 werd benoemd, de toenmalige operationele commandant was.

Op verzoek van de Minister van Defensie kent de President ook bepaalde militaire rangen toe. Dit is de rang van eerste officier, dat wil zeggen tweede luitenant of tweede luitenant bij de marine, maar ook de rangen van generaals en admiraals.

Vooral de benoemingen van generaals en admiraals zijn al jarenlang onderwerp van meningsverschillen tussen presidenten en ministers van Defensie . De luidste waren die tussen Lech Kaczyński en Bogdan Klich en Andrzej Duda en Antoni Macierewicz. Zo waren er in 2017-2018 ruim een ​​jaar lang geen benoemingen voor generaals en admiraals binnen het leger.

Het mogelijke uitblijven van voordrachten door de president weerhoudt de Minister van Defensie er niet van om officieren op hogere posities te benoemen, waaronder generaals. In het leger kun je bijvoorbeeld kolonel worden en taken uitvoeren in een functie die de rang van brigadegeneraal heeft. Zo'n officier ontvangt, ook al blijft hij kolonel, het salaris van een generaal. Deze mogelijkheid bestaat ook zodat de Minister van Defensie doorlopend vacatures kan opvullen, terwijl benoemingen van generaals en admiraals meerdere malen per jaar plaatsvinden, meestal ter gelegenheid van nationale feestdagen.

Gedurende zijn 10 jaar als president diende Andrzej Duda 254 nominaties in voor de post van generaal en admiraal bij het leger. Ze werden toegekend aan 189 officieren , van wie sommigen meermaals werden bevorderd. De huidige chef van de generale staf van het Poolse leger, generaal Wiesław Kukuła, ontving de meeste nominaties voor het ambt van generaal van Andrzej Duda. In 2016 werd hij bevorderd van kolonel tot brigadegeneraal, in 2018 werd hij generaal-majoor en in 2021 tot luitenant-generaal. In 2023 werd hij bevorderd tot generaal, de hoogste rang die in vredestijd wordt toegekend.

Volgens de grondwet beveelt de president een algemene of gedeeltelijke mobilisatie en de inzet van het leger om de staat te verdedigen. Hij kan dit doen "in geval van een directe, externe bedreiging van de staat" en op verzoek van de premier.

Initiatief

De Wet op de Verdediging van het Vaderland bevat een aantal bepalingen op grond waarvan de president overheidsmaatregelen op het gebied van defensie initieert.

Zo legt de president aanbevelingen voor de nationale veiligheidsstrategie voor aan de regering voordat de regering begint met het opstellen van het concept . Op verzoek van de premier keurt de president vervolgens de nationale veiligheidsstrategie goed. Vervolgens doet de opperbevelhebber van de strijdkrachten aanbevelingen aan de regering met betrekking tot de defensievoorbereidingen van het land. Op verzoek van de premier publiceert zij uitvoeringsdocumenten voor de nationale veiligheidsstrategie, waaronder de Politiek-Strategische Defensierichtlijn. Hoewel de strategie een openbaar document is, doorgaans enkele tientallen pagina's lang, is de richtlijn strikt vertrouwelijk.

Op verzoek van de premier en de minister

Op verzoek van de premier kan de president nog een aantal andere maatregelen nemen. Zo keurt de Raad bijvoorbeeld de plannen voor oefeningen met betrekking tot het nationale defensiesysteem goed en geeft vervolgens leiding aan de uitvoering ervan. Zulke oefeningen vinden niet plaats op oefenterreinen, maar in gesloten ruimtes. Ze moeten minimaal eens in de vier jaar worden gehouden en plaatsvinden met deelname van de hoogste staatsautoriteiten. In de praktijk hadden we veel langere pauzes.

Ook kan de president op verzoek van de premier een specifieke staat van paraatheid van het land voor de verdediging invoeren of wijzigen . Volgens de regelgeving die sinds maart van dit jaar van kracht is, zijn er hier twee mogelijkheden: een staat van constante of volledige verdedigingsgereedheid van de staat (voorheen waren er in de regelgeving drie staten).

Sommige acties worden ondernomen door de opperbevelhebber van de strijdkrachten, op verzoek van de minister van Defensie. Op deze manier geeft de president een document uit waarin hij de hoofdlijnen van de ontwikkeling van de strijdkrachten vastlegt. Ook keurt het bijvoorbeeld nationale plannen goed voor de inzet van het leger ter verdediging van de staat.

Oorlogstijd

Indien de regering , in geval van staatsverdediging, een verzoek daartoe indient, bepaalt de president wanneer de oorlog op het grondgebied van Polen begint. Op dezelfde manier beslist de president wanneer de noodtoestand eindigt.

Ten slotte geeft de president, vanaf het moment dat de Opperbevelhebber van de Strijdkrachten is benoemd en het bevel overneemt (d.w.z. in oorlogstijd), in samenwerking met de regering, leiding aan de verdediging van de staat. Dit is anders dan in vredestijd, waarin - laten we dat nog eens herhalen - het departement van Nationale Defensie binnen het overheidsbestuur wordt geleid door het hoofd van het Ministerie van Nationale Defensie.

Indien de Sejm tijdens een oorlog niet bijeen kan komen, kan de president op verzoek van de regering verordeningen uitvaardigen die kracht van wet hebben. De Sejm kan deze regels tijdens haar eerstvolgende zitting goedkeuren of afwijzen.

In geval van noodtoestand kan de president, indien de tot dan toe ingezette middelen en troepen zijn uitgeput, op verzoek van de premier besluiten het leger in te zetten om de normale werking van de staat te herstellen.

In vredestijd kan de president het leger sturen om de politie of de grenswacht te ondersteunen. Dit gebeurt op verzoek van de premier.

Poolse soldaten in het buitenland en buitenlandse soldaten in Polen

De Commandant van de Strijdkrachten is ook bevoegd ten aanzien van het verblijf van Poolse militairen in het buitenland en van buitenlandse militairen in Polen. Op verzoek van de regering of de premier besluit hij troepen naar het buitenland te sturen. Dit kan zijn met het oog op deelname aan een gewapend conflict of ter versterking van een bondgenoot, een vredesmissie, een actie ter voorkoming van terroristische aanslagen of de gevolgen daarvan, of de evacuatie van in gevaar verkerende Poolse burgers.

Tegelijkertijd geeft de president toestemming voor het verblijf van buitenlandse troepen in Polen . Dit gebeurt op verzoek van de Minister van Defensie en met instemming van de Premier.

De grondwet bepaalt dat de Nationale Veiligheidsraad een orgaan is dat de president adviseert. Voor de benoeming en het ontslag van haar leden is geen medeondertekening door de premier vereist. Het orgaan dat de president bijstaat bij het uitvoeren van zijn taken op het gebied van veiligheid en defensie is het Nationaal Veiligheidsbureau.