Atoombommen: het trauma van Hiroshima en Nagasaki weerspiegeld in anime, manga en boeken

De atoombommen op Hiroshima en Nagasaki hebben de Japanse cultuur al tientallen jaren diepgaand beïnvloed. Ze zijn gebruikt als inspiratie voor allerlei verhalen, van Godzilla 's atoomadem tot mangaverhalen .

De Japanse titel van de Astro Boy- manga is Mighty Atom , terwijl andere bekende anime zoals Akira, Neon Genesis Evangelion en Attack on Titan grootschalige explosies bevatten .

"Extreem lijden doorstaan" en trauma's uitdrijven is een terugkerend thema in de Japanse culturele productie en dit "fascineert het wereldwijde publiek", aldus William Tsutsui , hoogleraar geschiedenis aan de Universiteit van Ottawa.

De Amerikaanse bommen die in augustus 1945 werden afgeworpen , veroorzaakten ongeveer 140.000 doden in Hiroshima en 74.000 in Nagasaki. Sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog worden verhalen over vernietiging en mutaties geassocieerd met de angst voor frequente natuurrampen en, na 2011, de ramp in Fukushima.

Terwijl sommige gedichten "de pure terreur beschrijven die de atoombom veroorzaakte op het moment dat deze viel", behandelen veel andere werken het onderwerp indirect , bevestigt schrijfster Yoko Tawada.

In zijn boek The Emissary , dat in 2014 in Japan werd gepubliceerd, richt Tawada zich op de nasleep van een grote ramp . Hij laat zich daarbij inspireren door de overeenkomsten tussen de atoombommen, Fukushima en de 'Minamata-ziekte', een kwikvergiftiging als gevolg van industriële vervuiling in het zuidwesten van Japan sinds de jaren vijftig.

"Het is niet zozeer een waarschuwing als wel een boodschap: het kan erger worden, maar we zullen een manier vinden om te overleven ", legt Tawada uit.

Godzilla is misschien wel de beroemdste creatie die de complexe relatie tussen Japan en kernenergie weerspiegelt: een prehistorisch wezen dat tot leven is gewekt door Amerikaanse atoomproeven in de Stille Oceaan . "We hebben monsters nodig om abstracte angsten vorm en gezicht te geven", zegt Tsutsui, auteur van het boek Godzilla in My Mind (nog niet in het Spaans vertaald).

"In de jaren 50 vervulde Godzilla die rol voor de Japanners, met atoomenergie , met straling, met de herinneringen aan de atoombommen." Velen verlieten de bioscoop in tranen nadat ze in de originele film uit 1954 hadden gezien hoe Godzilla Tokio met de grond gelijk maakte.

Het nucleaire thema is aanwezig in bijna 40 Godzilla-films, maar in de verhaallijnen is het vaak niet prominent aanwezig.

" Het Amerikaanse publiek was niet erg geïnteresseerd in Japanse films die de pijn en het lijden van de oorlog uitbeeldden en die, op bepaalde manieren, negatief verwezen naar de Verenigde Staten en het gebruik van atoombommen", aldus Tsutsui.

Ondanks dit alles blijft de franchise enorm populair , met Godzilla Resurge als een enorme hit in 2016. De film werd gezien als een kritiek op de aanpak van Fukushima. Masuji Ibuse's roman Black Rain uit 1965, over stralingsziekte en discriminatie, is een van de bekendste verslagen van de bomaanslag op Hiroshima.

Ibuse heeft het niet overleefd, wat leidt tot een "groot debat over wie de legitimiteit heeft om dit soort verhalen te schrijven", legt Victoria Young van de Universiteit van Cambridge uit.

Kenzaburo Oe , schrijver en winnaar van de Nobelprijs voor Literatuur in 1994, verzamelde getuigenissen van overlevenden in Hiroshima Notebooks , een verzameling essays geschreven in de jaren zestig.

Oe koos bewust voor het documentairegenre , merkt Yoko Tawada op. "Hij confronteert de realiteit, maar probeert die vanuit een persoonlijk perspectief te benaderen", inclusief zijn relatie met zijn gehandicapte zoon, voegt ze eraan toe.

Tawada woonde 40 jaar in Duitsland nadat hij in Japan was opgegroeid. "De antimilitaristische opvoeding die ik kreeg, deed me soms denken dat alleen Japan slachtoffer was" tijdens de Tweede Wereldoorlog, zegt hij.

"Als het om de bombardementen gaat, was Japan ongetwijfeld een slachtoffer ", maar "het is belangrijk om een wereldwijd perspectief te hebben" en de wreedheden die het land ook heeft begaan, te overwegen. Als kind deden illustraties van de atoombommen in boeken haar denken aan afbeeldingen van de hel in de klassieke Japanse kunst.

"Het bracht me ertoe me af te vragen of de menselijke beschaving zelf geen bron van gevaar was", benadrukt hij. Vanuit dit perspectief zouden atoomwapens niet zozeer "een technologische vooruitgang zijn, maar iets dat in de mensheid schuilt".