VS valt Iran aan: Doelwitten, Trumps doelstellingen, reacties... Wat we deze zondag weten

Volgens Donald Trump hebben vliegtuigen drie van Irans belangrijkste nucleaire locaties aangevallen: Isfahan, Natanz en Fordo, waar een "volle lading bommen" werd afgeworpen. De ondergrondse faciliteit in Fordo (midden), gebouwd in strijd met VN-resoluties, werd door Teheran gepresenteerd als een hoogwaardige uraniumverrijkingsfabriek met ruimte voor zo'n 3000 centrifuges.

De Natanz-centrale (midden) is misschien wel de bekendste van de Iraanse nucleaire installaties. Het bestaan ​​ervan werd in 2002 onthuld. De centrale bestaat uit twee gebouwen, een ondergronds en een bovengronds, met in totaal bijna 70 centrifugecascades – meer dan 10.000 van deze machines worden gebruikt om uranium te verrijken. De Isfahan-centrale (midden) is een conversiefabriek. Deze produceert de gassen die nodig zijn voor uraniumverrijking.

Bestaat er een besmettingsgevaar?

De Iraanse nucleaire veiligheidsautoriteit verklaarde dat er op de getroffen locaties "geen tekenen van besmetting" waren aangetroffen. "Er is geen toename van de stralingsniveaus gemeld" in de buurt van deze locaties, aldus ook het Internationaal Atoomenergie Agentschap (IAEA), waarvan het hoofd, Rafael Grossi, maandag een "spoedvergadering" aankondigde.

Donald Trump gaf geen details over de wapens die gebruikt zijn om het Iraanse programma aan te vallen. Maar gezien de ondergrondse configuratie van Fordo, zijn waarschijnlijk GBU-57 bunkervernietigers afgeworpen. Deze 13 ton wegende kernkoppen kunnen tot 60 meter diep graven voordat ze ontploffen, aldus het Amerikaanse leger. Dit onderscheidt ze van de meeste raketten of andere bommen, die bij inslag ontploffen. Experts zeggen dat alleen de Verenigde Staten in staat zijn om diep begraven Iraanse locaties zoals Fordo te vernietigen.

De enige vliegtuigen die GBU-57's (twee per vliegtuig) kunnen vervoeren, zijn de Amerikaanse B-2 Spirit stealth-bommenwerpers. Vóór de aanval van zondag meldden vluchtvolgsites en de New York Times dat verschillende van deze vliegtuigen de Verenigde Staten hadden verlaten en naar het westen waren gevlogen. De B-2 Spirits kunnen 9600 kilometer vliegen zonder bij te tanken en zijn ontworpen om "de meest geavanceerde verdedigingslinies van de vijand te doorbreken en de belangrijkste en zwaarst verdedigde doelen te bedreigen", aldus het Amerikaanse leger.

Wat was de reactie van Iran?

Iran, dat ontkent kernwapens te willen verwerven en zijn recht op een civiel nucleair programma verdedigt , heeft gereageerd met golven van drone- en ballistische raketaanvallen op Israëlisch grondgebied, waarvan de meeste werden onderschept door verdedigingssystemen. Het Iraanse persbureau IRNA meldde dat er 40 raketten op Israël zijn afgevuurd, waarbij 16 mensen gewond raakten door Israëlische reddingswerkers en journalisten grote schade aanrichtten. In Ness Ziona, in centraal Israël, waren reddingswerkers en soldaten druk bezig in een woonwijk waar minstens één huis werd verwoest en andere zwaar beschadigd raakten, volgens beelden.

Een soortgelijke scène speelde zich af in Ramat Aviv, een woonwijk in Tel Aviv, waar beelden een opeenvolging van verwoeste huizen toonden. Iraanse strijdkrachten verklaarden dat ze met name de internationale luchthaven Ben-Gurion, nabij Tel Aviv, hadden aangevallen. Ze spraken over het gebruik "voor het eerst" van ballistische raketten met meerdere kernkoppen, voor "preciezere en destructievere" aanvallen, aldus IRNA. Na de Amerikaanse aanval sloot Israël zijn luchtruim en verhoogde het de alarmfase in het hele land. Het Israëlische leger kondigde ook een nieuwe reeks aanvallen op Iran aan.

Donald Trump prees een "zeer succesvolle" aanval op drie Iraanse nucleaire installaties en verklaarde dat "Irans cruciale nucleaire verrijkingsfaciliteiten volledig en totaal verwoest zijn. Iran, de spil van het Midden-Oosten, moet nu vrede sluiten", aldus Trump in het Witte Huis. Anders "zullen de volgende aanvallen veel groter zijn", dreigde hij. Vóór de massale aanval van Israël op Iran op 13 juni hadden Teheran en Washington sinds april, onder bemiddeling van Oman, de gesprekken over een nucleaire deal hervat, maar struikelden over de Amerikaanse eis, die door Iran was afgewezen, om de uraniumverrijking volledig te stoppen.

Welke reacties?

VN-secretaris-generaal Antonio Guterres uitte zijn bezorgdheid over een "gevaarlijke escalatie". Oman veroordeelde een "illegale agressie" en riep op tot "onmiddellijke de-escalatie", terwijl Groot-Brittannië Iran opriep om "terug te keren naar de onderhandelingstafel". De Israëlische premier Benjamin Netanyahu feliciteerde Donald Trump in een videoboodschap met de aanval, die volgens hem "in volledige coördinatie" met Israël was uitgevoerd. Trump legt daarmee een "historisch keerpunt op dat het Midden-Oosten [...] naar een toekomst van welvaart en vrede kan leiden", zei hij.

De Iraanse minister van Buitenlandse Zaken Abbas Araghchi veroordeelde de "schandalige gebeurtenissen (die) eeuwige gevolgen zullen hebben" en hekelde Washingtons "extreem gevaarlijke, wetteloze en criminele gedrag". "Iran behoudt zich alle opties voor om zijn soevereiniteit, belangen en bevolking te verdedigen", voegde hij eraan toe, waarna zijn ministerie verder stelde dat de Amerikaanse aanvallen aantoonden dat de Verenigde Staten "geen misdaad" zouden plegen om Israël te steunen. De Iraanse Atoomenergieorganisatie bevestigde op haar beurt dat de Amerikaanse aanvallen het nucleaire programma "niet zullen stoppen".

Kaja Kallas, hoofd Buitenlandse Zaken van de Europese Unie, riep op tot de-escalatie en een hervatting van de onderhandelingen: "Ik dring er bij alle partijen op aan een stap terug te doen, terug te keren naar de onderhandelingstafel en verdere escalatie te voorkomen", schreef ze. Duitsland riep Iran op om "onmiddellijk onderhandelingen te beginnen" met de Verenigde Staten. "De huidige gevaarlijke escalatie in de regio kan catastrofale gevolgen hebben, zowel regionaal als internationaal", aldus het Qatarese ministerie van Buitenlandse Zaken, dat "alle partijen oproept wijsheid en terughoudendheid te betrachten en verdere escalatie te voorkomen."

En nu?

Door het bevel te geven tot het bombarderen van Iraanse nucleaire installaties, heeft Donald Trump ingezet op geweld in plaats van diplomatie, een strategische koerswijziging van Washington richting Teheran waarvan de gevolgen voor experts moeilijk te meten zijn. "We zullen pas weten of (deze weddenschap) succesvol is als het Iraanse regime binnen drie tot vijf jaar niet de kernwapens heeft verworven die het nu terecht wil", aldus Kenneth Pollack, vicepresident van het Middle East Institute en voormalig CIA-analist.

Maar voor Trita Parsi, uitvoerend vicevoorzitter van het Quincy Institute for Responsible State Policy, is het met de beslissing om te bombarderen "nu waarschijnlijker dat Iran binnen vijf tot tien jaar een kernwapenstaat wordt." "We moeten ervoor waken tactisch succes niet te verwarren met strategisch succes", voegt hij eraan toe. "Trumps besluit om abrupt een einde te maken aan zijn eigen diplomatieke inspanningen zal het ook veel moeilijker maken om op de middellange en lange termijn een akkoord te bereiken", zegt Jennifer Kavanagh, directeur militaire analyse bij Defense Priorities, een organisatie die terughoudendheid bepleit. "Iran heeft nu geen reden meer om Trump te vertrouwen of te geloven dat het bereiken van een compromis de belangen van de Islamitische Republiek zou bevorderen", voegt ze eraan toe.