Waarom de pijlstormvogel tijdens het vliegen poept: dicht bij het water en met benijdenswaardige precisie

Voor de kust van het onbewoonde eiland Funakoshi Ohshima in het noordoosten van Japan zweeft de pijlstormvogel door de lucht. Met een kalme vlucht en weinig vleugelslagen glijdt hij bijna langs het oceaanoppervlak, gebruikmakend van de luchtstromingen om zich moeiteloos voort te bewegen. Van daaruit, slechts een paar meter boven het water, besluipt hij inktvissen en kleine vissen. Met dezelfde benijdenswaardige precisie maakt deze zeevogel, terwijl hij over zee vliegt, ook gebruik van de gelegenheid om zijn lichaam lichter te maken door tot wel 5% van zijn lichaamsgewicht in de vorm van uitwerpselen uit te scheiden tijdens dit merkwaardige luchtritueel, zo beschrijft een nieuwe studie in het tijdschrift Current Biology .

Japanse wetenschappers onder leiding van Leo Uesaka , onderzoeker aan de Universiteit van Tokio, monteerden tussen 2021 en 2023 kleine videocamera's op de buiken van pijlstormvogels, die worden beschouwd als de Aziatische soortgenoten van de Atlantische pijlstormvogel . "Oorspronkelijk bestudeerde ik hoe zeevogels opstijgen vanaf het wateroppervlak en hoe de meeste van hen hun prooi op zee jagen", geeft Uesaka toe.

De naar achteren gerichte camera's registreerden de bewegingen van de vogels gedetailleerd tijdens hun foerageervluchten. Het resultaat: 195 ontlastingsmomenten, vastgelegd in bijna 36 uur video van 15 verschillende vogels. Bijna alle ontlastingen vonden plaats tijdens de vlucht. Verrassend genoeg vond de helft van de eerste 82 momenten plaats binnen de eerste 30 seconden na het opstijgen. In sommige gevallen poepten de pijlstormvogels, landden ze en keerden ze binnen een minuut terug naar het water.

Het onderzoek dat maandag werd gepubliceerd, geeft aan dat pijlstormvogels een actieve voorkeur hebben voor poepen in de lucht. Dit patroon, zo suggereren de onderzoekers, suggereert dat sommige zelfs opstijgen om hun behoefte te doen, voordat ze terugkeren naar het land. Pep Arcos, coördinator van het SEO/BirdLife mariene programma, ziet dit detail niet over het hoofd. "Het feit dat pijlstormvogels moeten vliegen om te poepen, en dat zelfs opzettelijk doen, geeft deze gewoonte een bijzondere betekenis. Dit gedrag kan verstrekkende gevolgen hebben", meent hij.

Hoewel de redenen hiervoor nog niet volledig duidelijk zijn, opperen onderzoekers verschillende hypothesen. Eén daarvan is hygiëne. Uitwerpselen tijdens de vlucht zou contact met hun eigen ontlasting kunnen vermijden, waardoor het risico op infectie wordt verminderd en het cloacaweefsel wordt beschermd tegen zout water. Een andere mogelijkheid is het vermijden van roofdieren, omdat uitwerpselen haaien of ander zeeleven kunnen aantrekken door geur of visuele signalen. Het uitscheiden in de lucht en weg van het lichaam zou dus een verdedigingsstrategie kunnen zijn. Ten slotte zou, vanuit fysiologisch oogpunt, de positie die vogels innemen tijdens het drijven de druk die nodig is voor uitscheiding kunnen belemmeren, iets wat niet gebeurt tijdens de vlucht of wanneer ze op het land zitten.

Voor Arcos is het grootste minpunt van de studie het gebrek aan ruimtelijke context. "Het zou ideaal zijn geweest om gps te hebben om precies te weten waar de vogels zich bevinden", zegt hij. Weten waar ze foerageren en waar ze uitscheiden, zou kunnen helpen bepalen of er een verband of verschil is tussen de twee gebieden. "Dat zou cruciaal zijn geweest om te begrijpen of ze daadwerkelijk voedingsstoffen van de ene naar de andere plek verplaatsen", voegt deze expert eraan toe.

De volgende stap voor Uesaka en zijn team is het gebruik van camera's of temperatuursensoren met een langere batterijduur. Hun doel is om in kaart te brengen waar zeevogels hun uitwerpselen in zee lozen, om zo de rol van deze uitwerpselen in de mariene ecologie beter te begrijpen. "Ik denk dat zeevogels een vergelijkbare rol kunnen spelen als walvissen. Hun uitwerpselen zouden een belangrijk onderdeel kunnen zijn van de nutriëntendynamiek in oceanische ecosystemen", aldus de hoofdauteur van de nieuwe studie.

Meer dan alleen guano op het land

Tot nu toe waren gegevens over de uitscheiding van zeevogels vrijwel uitsluitend afkomstig van observaties vanaf de grond bij broedkolonies. Een recente studie gepubliceerd in Nature benadrukt bijvoorbeeld dat de uitwerpselen van pinguïns op Antarctica ammoniak afgeven, een belangrijk gas bij de vorming van wolken die als isolerende lagen in de atmosfeer fungeren.

Wat er op open zee gebeurt, blijft grotendeels een mysterie. Volgens Leo Uesaka heeft de nieuwe ontdekking belangrijke ecologische implicaties. De uitwerpselen van zeevogels zijn rijk aan voedingsstoffen zoals stikstof, zwavel en fosfor. "Als een groep zich in een bepaald gebied verzamelt, kan hun herhaalde uitscheiding het mariene milieu in dat gebied aanzienlijk bemesten", aldus de onderzoeker.

Hoewel de hoeveelheid uitwerpselen van één individu minimaal is, is de cumulatieve impact van miljoenen vogels die boven de oceanen vliegen en poepen op de herverdeling van voedingsstoffen onbekend. Momenteel wordt geschat dat er alleen al van de orde Procellariiformes , waartoe de grauwe pijlstormvogel behoort, meer dan 424 miljoen broedende individuen zijn.

De impact is vooral onderzocht rond hun nesteilanden, waar guano de bodem bemest en nabijgelegen planten- en zeegemeenschappen beïnvloedt. "Fecale vervuiling is belangrijker dan je zou denken", zegt Uesaka. Een kleine camera en een flinke dosis nieuwsgierigheid zijn voldoende om de stille rol te begrijpen die sommige soorten spelen, zelfs wanneer ze alleen maar vliegen... en poepen.