Palestina | Gaza: Israëlische controle als instrument van onderdrukking

De humanitaire ramp in Gaza is een constant onderwerp van internationale discussie, maar de politieke en economische gevolgen ervan zijn dat minder. Tijdens hun ontmoeting in Washington op maandagavond bespraken de Israëlische premier Benjamin Netanyahu en de Amerikaanse president Donald Trump opnieuw openlijk de plannen voor de "wederopbouw" van Gaza en de "verplaatsing" van de overlevende inwoners.

Het doel van een tweedaags symposium dit weekend was om het perspectief op de 20 maanden durende genocide in Gaza te verbreden en daarbij ook de politiek-economische dimensie te betrekken. 500 deelnemers kwamen bijeen in het gebouw van het Spore-initiatief in Berlijn-Neukölln om de historische continuïteiten van raciale arbeidsverdeling, uitbuiting, handelsbetrekkingen en kapitaalbelangen te bespreken.

Tijdens een paneldiscussie waarbij de deelnemers onder andere de controle en uitbuiting van Palestijnse arbeiders sinds 1948 bespraken, bekritiseerde Riya al'Sanah van het initiatief Workers in Palestine de humanitaire situatie in Gaza omdat deze "los van een historisch en breder regionaal, anti-imperiaal perspectief" werd besproken. Het is duidelijk, zei ze, "dat decennia van koloniale overheersing de afhankelijkheid en fragmentatie hebben veroorzaakt die we vandaag de dag zien." Klassenkwesties raken zo uit het zicht. "Dit maakt de invloed van de Palestijnen onzichtbaar", aldus al'Sanah.

Het werd duidelijk dat de afhankelijkheid en fragmentatie van de Palestijnse gebieden niet begon met de oprichting van de staat Israël in 1948. Dit alles kent continuïteiten die teruggaan tot de tijd van het Britse mandaat in Palestina. Aan de hand van archiefdocumenten reconstrueerde Tariq M. Suleiman in een lezing hoe in deze periode rechten op het gebruik van energie-infrastructuur en -bronnen specifiek werden toegekend aan zionisten zoals de ingenieur en ondernemer Pinhas Rutenberg. In 1921 kreeg Pinhas Rutenberg het recht om waterkracht te gebruiken uit de Jordaan en zijn grootste zijrivier, de Yarmuk. Samen met de Palestine Electric Corporation, opgericht in 1923 en nu de Israel Electric Corporation, bouwde hij elektriciteitscentrales en dammen. De aldus tot stand gebrachte infrastructuur was cruciaal voor de vormgeving van de Joodse nederzettingen en de geografische dimensies van de toekomstige staat Israël.

De afhankelijkheid en de fragmentatie van de Palestijnen in hun territoria begonnen al lang vóór de oprichting van de staat Israël. Documenten uit de jaren twintig tonen dit aan.

-

Tegenwoordig is het energiebedrijf een centraal instrument voor de controle en uitbuiting van de Palestijnse bevolking. Israël heeft opzettelijk afhankelijkheid gecreëerd van vitale infrastructuur zoals energie en water. In 2023 kwam 87 procent van de elektriciteit die in de Palestijnse gebieden werd verbruikt uit Israël. In maart van dit jaar sloot Israël de energievoorziening van Gaza af, wat leidde tot verontreiniging van het drinkwater en verstoring van de medische zorg. Bovendien zijn zonne-energiecentrales in Gaza opzettelijk vernietigd in de oorlog die Israël voert sinds de misdaden van Hamas op 7 oktober 2023.

De Westelijke Jordaanoever is ook afhankelijk van de Israel Electric Corporation. Vergunningen voor de ontwikkeling van een onafhankelijke energievoorziening worden niet verleend. In 2023 heeft Israël ook de financiering van de Palestijnse Autoriteit (PA) voor het innen van energieschulden stopgezet. Dit leidde onder andere tot salarisverlagingen voor Palestijnse ambtenaren in de Westelijke Jordaanoever, die al te maken hadden met precaire arbeidsomstandigheden. Het voorbeeld van de energie-infrastructuur illustreert de ongelijke toegang tot hulpbronnen tussen Israëliërs en Palestijnen.

Controle over de energie- en watervoorziening stelt Israël in staat zijn belangen in de regio te laten gelden, zelfs buiten de Palestijnse gebieden. Dit was het onderwerp van een paneldiscussie over de rol van infrastructuur. Israëls besluit om de helft van het aardgas dat in de offshore gasvelden in de Middellandse Zee wordt geproduceerd, te exporteren naar landen als Egypte en Jordanië, en zo afhankelijk te blijven van de import van steenkool en olie, versterkt de betrekkingen met zijn Arabische buren. Het belang van deze afhankelijkheid werd onlangs aangetoond door de stopzetting van de gasexport na de Iraanse aanval op het Leviathan-gasveld.

De toenemende integratie van Israël in het energienet van de regio opent ook mogelijkheden voor nieuwe vormen van verzet tegen de Israëlische regering, aldus Sai Englert van de Universiteit Leiden. Als voorbeeld noemde hij de mobilisatie van de Jordaanse burgerbevolking rond de slogan "Het gas van de vijand is bezetting". De campagne kreeg momentum na de recente Israëlische importverboden. Ze roept Jordanië op zich terug te trekken uit de gasovereenkomst met Israël en een autonome energie-infrastructuur te ontwikkelen. De elektriciteitsvoorziening is echter slechts één onderdeel van Israëls economische oorlogsvoering. Gaza dient als een laboratorium waar allerlei infrastructuur – controleposten, gasleidingen, waterleidingen, bewakingstechnologieën of de precieze berekening van calorieën in voedselimport – wordt gebruikt om de bevolking te controleren.

Daarnaast worden technologieën voor klimaatbeïnvloeding getest. Zo is de Israëlisch-Amerikaanse startup Stardust van plan patentrechten aan te vragen voor Solar Radiation Management (SRM). Dit is een geo-engineeringtechnologie waarbij reflecterende deeltjes in de atmosfeer worden geïnjecteerd. De effectiviteit ervan zal in Gaza worden getest. Deze tests zijn al gaande, meldde de Palestijnse klimaatactivist Mohammed Usrof.

Nabil Hamdan, een activist en student milieuwetenschappen aan de Technische Universiteit van Berlijn, rapporteerde in een panel over wapenexport het volgende: "Door gebruik te maken van controle- en onderdrukkingstechnologieën die op Palestijnen zijn getest, verzamelen Israëlische bedrijven en wapenfabrikanten kennis en ervaring die ze bijdragen aan onderzoekssamenwerking met onder andere Duitse universiteiten." Hij betoogde dat instituten burgerrechtenclausules aan universiteiten omzeilen door middel van regelgeving voor tweeërlei gebruik. Daarmee zijn ze medeverantwoordelijk voor oorlogsmisdaden.