Kai Wegner wil de ‘openbare orde’ in Berlijn herstellen

De oorlog in het Midden-Oosten houdt Berlijn nog steeds op scherp. Afgelopen weekend marcheerden honderden mensen door Berlijn om te protesteren tegen de vermeende genocide van Israël op Palestijnen. De mars werd in Charlottenburg gestopt en er werden arrestaties verricht wegens beledigingen, het tonen van verboden symbolen, het roepen van verboden leuzen en verzet tegen de veiligheidstroepen. Waarnemers meldden dat er met zwart-witte shahada-vlaggen werd gezwaaid en antisemitische leuzen zoals "Dood aan de Joden" en "Dood aan het IDF" werden gescandeerd. Het IDF is het Israëlische leger.

Een andere demonstratie werd eerst verboden door de Berlijnse Assemblee, waarna het verbod werd gehandhaafd door de administratieve rechtbank en later ongedaan werd gemaakt door de Hogere Administratieve Rechtbank. De demonstratie vond plaats niet ver van de Egyptische ambassade in Tiergarten en 1500 deelnemers waren aanwezig. Op borden stond "Red Gaza" en er stonden eisen zoals "Rechtvaardigheid door het kalifaat in het Midden-Oosten". Waarnemers melden dat een haastig door de Assemblee toegevoegde eis, namelijk dat er geen gendersegregatie zou zijn tijdens de demonstratie, schaamteloos werd genegeerd. Vrouwen en mannen demonstreerden netjes gescheiden.

Horrordemonstratie in Berlijn-Tiergarten viert het kalifaat

De Berlijnse politiechef, Barbara Slowik Meisel, reageerde ongewoon emotioneel op de nederlaag van de rechtbank. "In mijn zevenenhalf jaar als politiechef ben ik nog nooit zo geschokt geweest door een rechterlijke uitspraak", zei ze.

Ook de Berlijnse burgemeester Kai Wegner (CDU) vond het "onbegrijpelijk" dat de Hogere Bestuursrechter het verbod vernietigde. "Een kalifaat – en de bijbehorende ideologie – is onverenigbaar met onze rechtsstaat en hoort niet thuis in Duitsland", aldus de CDU-politicus. Om dergelijke demonstraties in de toekomst te kunnen verbieden, wil Wegner de ietwat ouderwets klinkende term "openbare orde" opnieuw invoeren in de huidige Berlijnse wet op de vrijheid van vergadering.

De regeringsleider verwijst naar de beleidslijnen van de CDU/CSU-SPD-coalitie. Wegner drong er bij het door de SPD geleide ministerie van Binnenlandse Zaken op aan om passende veranderingen te onderzoeken "om dit soort demonstraties in de toekomst effectief te voorkomen". Zijn favoriet is duidelijk: "openbare orde".

Overigens was dit al het geval kort na aanvang van zijn ambtstermijn in het voorjaar van 2023. De Zwart-Rode coalitie deed toen de volgende uitspraak : "De Senaat zal de Wet op de Vrijheid van Vergadering medio 2024 evalueren en het begrip 'openbare orde' opnieuw invoeren."

De 'openbare orde' in Berlijn: de wet laat al een jaar op zich wachten

Dat is alweer lang geleden. Onlangs leek de ontwikkeling van de General Regulatory Act (Asog), de zogenaamde Politiewet, alle energie van de Binnenlandse Zaken-administratie van de Senaat en de beleidsmakers van de coalitie op te slokken. Het amendement bleek meer dan 700 pagina's lang te zijn en ligt nu ter stemming en goedkeuring in het deelstaatparlement. Goedkeuring wordt als zeker beschouwd.

De CDU en SPD noemen het een mijlpaal voor het politiewerk, omdat het meer mogelijkheden biedt voor video- en mobiele telefoonbewaking. De oppositie vond dat dit te ver ging (Groenen en Links) of niet ver genoeg (AfD). De Wet op de vrijheid van vergadering, gewijzigd door de vorige rood-groen-rode Senaat, is echter nog niet behandeld. De Asog (Vereniging van Duitse Socialisten) kreeg voorrang.

Maar nu komt de "openbare orde" steeds meer in beeld. De term verwijst naar zogenaamde ongeschreven regels. Dit zijn sociale en ethische normen die niet wettelijk zijn vastgelegd, maar desalniettemin het gedrag in de samenleving aanzienlijk beïnvloeden.

"We hebben het erover", zei CDU-minister van Binnenlandse Zaken Burkard Dregger in een interview met de Berliner Zeitung. Hij vindt het bijvoorbeeld "ondraaglijk" wanneer Russische autokonvooien door Berlijn rijden op de verjaardag van de Russische agressieoorlog tegen Oekraïne, wanneer er islamistische activiteiten plaatsvinden op de sterfdag van Berlijns slachtoffer van eerwraak Hatun Sürücü, of wanneer nazi's marcheren op de verjaardag van Stauffenbergs mislukte aanslag op Hitler. Dit alles is duidelijk in strijd met de "openbare orde", maar net als de demonstratie tegen het kalifaat dit weekend, is het juridisch moeilijk te verbieden, aldus Dregger.

Tot februari 2021 maakte "openbare orde" deel uit van de Berlijnse Wet op de vrijheid van vergadering, voordat de Rood-Groen-Rode coalitie de term afschafte. De huidige versie stelt in plaats daarvan dat een verwachte verstoring van de "openbare vrede" een verbod op samenscholingen mogelijk maakt. Dit geldt bijvoorbeeld als er wordt aangezet tot haat en geweld tegen een "groep die wordt gekenmerkt door raciale attributie, religieuze of etnische afkomst". Of als er een risico bestaat dat het nazibewind "wordt goedgekeurd, verheerlijkt of gerechtvaardigd, ontkend of gebagatelliseerd".

Twee jaar na de rood-groen-rode coalitie: nu wil ook de SPD de oude ‘openbare orde’ terug

De wijziging van de Wet op de Vrijheid van Vergadering tijdens de vorige zittingsperiode was niet eenvoudig, vooral niet voor velen binnen de SPD. Voor Links en Groenen maakte het echter deel uit van een reeks wetswijzigingen die zij vierden als een "belangrijke maatschappelijke vooruitgang".

De tijden veranderen. Nu lijkt de SPD ook klaar om de "openbare orde" nieuw leven in te blazen. Binnenlands politicus Martin Matz bevestigde dit in een interview met de Berliner Zeitung. Het is echter veel belangrijker om de meer dan 70 jaar jurisprudentie van het Federale Constitutionele Hof over de vrijheid van meningsuiting en vergadering te bestuderen en te overwegen. "We schrijven daar 'openbare orde' in," zegt Matz. "Maar zelfs dat had tijdens de kalifaatdemonstratie voor de Hoge Bestuursrechter aan diggelen kunnen vallen." Nauwkeurigheid is belangrijker dan harde woorden.