Wetsvoorstel voor het expansieve monetaire beleid: Bundesbank en ECB maken samen verlies van bijna 30 miljard euro

De Europese centrale banken ondervinden nu al twee jaar de volle gevolgen van het ooit langdurige, extreem expansieve monetaire beleid en de aankopen van effecten ter waarde van biljoenen. De Deutsche Bundesbank rapporteerde dinsdag een balansverlies van 19,2 miljard euro voor 2024. Zonder de vrijgave van enkele resterende reserves zou het verlies bijna 20 miljard euro zijn geweest. Voor de Bundesbank is het het eerste verlies sinds 1979 en tevens het grootste verlies in de geschiedenis.

Vorige week maakte de Europese Centrale Bank (ECB) bekend dat zij in 2024 een verlies van bijna 8 miljard euro zal lijden.

Vorig jaar leden de twee centrale banken al verliezen die in de miljarden liepen. Het resulterende exploitatietekort konden ze echter compenseren met bestaande reserves. Dit jaar waren er echter nauwelijks nog reserves, waardoor de verliezen nu bijna volledig voelbaar zijn.

In 2023 bedroegen de operationele verliezen van de Bundesbank 21,6 miljard euro. Dankzij voorzieningen en reserves kon het instituut deze verliezen echter net opvangen, zodat de eindstand op een rode nul uitkwam. Vorig jaar moest de ECB al een verlies van 1,3 miljard euro bekendmaken, omdat haar voorzieningen niet meer voldeden.

De reden voor de rode cijfers zijn de enorme aankopen van effecten in de afgelopen jaren, die hebben geleid tot een enorme overliquiditeit in het systeem. Enerzijds hadden centrale banken zoals de Bundesbank in het kader van het monetaire beleid van de ECB vooral staatsobligaties opgekocht, hoewel de rentetarieven hierop zeer laag waren. De nationale centrale banken, die medeverantwoordelijk zijn voor de uitvoering van het monetaire beleid van de ECB, hebben voornamelijk staatsobligaties van hun thuislanden gekocht. Duitse effecten leveren echter slechts een zeer lage rente op vanwege de uitstekende kredietwaardigheid van Duitsland.

Tegelijkertijd zijn centrale banken verplicht om rente te betalen over de kortetermijndeposito's van commerciële banken op het huidige niveau. In de periode van nul- en negatieve rente was dit geen probleem. Vanwege de hoge inflatie verhoogde de ECB vervolgens de belangrijkste rentetarieven, gemeten als de depositorente, van -0,5 naar 4 procent van medio 2022 tot medio 2023 in een tempo dat waarschijnlijk nog nooit eerder is vertoond.

De depositorente bedraagt ​​momenteel slechts 2,75 procent vanwege vijf renteverlagingen sinds afgelopen juni. Toch zijn de kosten die centrale banken maken voor het betalen van rente op de deposito's van commerciële banken nog steeds aanzienlijk hoger dan de inkomsten uit staatsobligaties.

De lasten zullen de komende jaren waarschijnlijk nog steeds hoog blijven, maar langzaam afnemen, zo legden Bundesbank-president Joachim Nagel en vicepresident Sabine Mauderer aan vertegenwoordigers van de media uit. Enerzijds zouden de laagrentende obligaties in de portefeuille geleidelijk aflopen. Daarentegen zullen de rentelasten op deposito's van kredietinstellingen naar verwachting blijven dalen, gezien de dalende rentetarieven.

De enorme verliezen zijn voor de Bundesbank geen nieuws. Al in de jaren zeventig moest de bank een cumulatief balansverlies van ruim 20 miljard D-mark rapporteren en mocht daardoor negen jaar lang geen winsten aan de regering in Bonn overmaken. De Bundesbank werkte destijds met zogenaamde verliescompensaties, die zij vervolgens geleidelijk afbouwde met latere winsten.

Dit staat ook voor dit decennium gepland. De Deutsche Bundesbank droeg in 2019 haar laatste winst over aan Berlijn. Daarna werden de winsten gebruikt om voorzieningen aan te leggen of waren er helemaal geen exploitatiereserves meer. Vanwege de beschreven mechanismen zal dit ook de komende jaren zo blijven.

Het Internationaal Monetair Fonds verwacht dat de federale overheid pas in 2032 weer winst kan maken. President Nagel wilde echter niet specifiek ingaan op het tijdsperspectief, onder meer omdat de ontwikkeling van de rente op zo’n lange termijn moeilijk te berekenen is.

Tijdens de fase van de aankoop van staatsobligaties ter waarde van biljoenen dollars profiteerden ministers van Financiën en belastingbetalers in de eurozone van lage rentetarieven. Hierdoor konden ze onder andere schulden aangaan tegen extreem lage rentetarieven. De ECB wilde destijds het gevaar van deflatie bestrijden en de inflatie stimuleren door de belangrijkste rentetarieven te verlagen en massaal effecten op te kopen. Maar nu komt de rekening voor dit beleid in de vorm van aanzienlijke verliezen.

In tegenstelling tot commerciële banken is het voor centrale banken geen groot probleem om tekorten te melden die over meerdere jaren oplopen tot in de miljarden. In Zweden is de Riksbank echter al geherkapitaliseerd vanwege een andere juridische situatie. In Duitsland is dit scenario echter verre van bedreigend.

Een van de redenen hiervoor is dat de Bundesbank profiteert van aanzienlijke waarderingsreserves, vooral in de goudprijs. De bank heeft haar goudreserves in de boeken staan ​​tegen een waarde die veel lager ligt dan de huidige beurskoers. Dit resulteerde eind 2024 in een waarderingsreserve van de Bundesbank van in totaal 267 miljard euro.

Gezien de lege schatkist van de federale overheid kondigde Nagel ook een nieuw voorstel van de Bundesbank aan om de schuldenrem te hervormen . Dit zou binnen twee weken beschikbaar moeten zijn. Het is belangrijk dat de schuldenrem als stabiliteitsinstrument verankerd blijft, zei hij.

Volgens Nagel bevindt Duitsland zich echter in een andere situatie dan 15 jaar geleden, toen de schuldenrem werd ingevoerd. In Duitsland is er al langer sprake van toenemende druk om hervormingen door te voeren en investeringen in defensie, infrastructuur en klimaatbescherming te bevrijden van de strenge eisen van de schuldenrem.

U kunt de zakencorrespondent uit Frankfurt, Michael Rasch, volgen op de platformen X, Linkedin en Xing .