Wat kan Duitsland bijdragen na de Oekraïne-top in de VS?

Alle deelnemers waren het erover eens dat de bijeenkomst in een positieve sfeer verliep. De Amerikaanse president Donald Trump had hooggeplaatste vertegenwoordigers van de EU, de NAVO en de Oekraïense president Volodymyr Zelensky uitgenodigd naar Washington. De missie: vrede creëren in Oekraïne.

Er is één concreet resultaat te melden: Donald Trump wil een tweerichtingsgesprek met de Oekraïense president Volodymyr Zelenskyy met het Russische staatshoofd Vladimir Poetin . Aansluitend vindt er een drielandentop plaats, waaraan hijzelf ook zal deelnemen, schrijft Trump op zijn onlineplatform Truth Social.

Bondskanselier Friedrich Merz uitte zijn algehele tevredenheid over de top. "Het had anders kunnen aflopen, maar mijn verwachtingen zijn niet alleen waargemaakt, maar zelfs overtroffen", zei Merz na de gesprekken in Washington.

Een ontmoeting tussen Zelensky en Poetin zou echter een grondige voorbereiding vergen, legde de bondskanselier uit. "Of de Russische president de moed zal hebben om zo'n top bij te wonen: we weten het niet. Daarom moeten we hem overtuigen," voegde Merz eraan toe. De ontmoeting zou naar verluidt de komende twee weken plaatsvinden. Er zijn tot nu toe geen duidelijke signalen uit Moskou gekomen. De Oekraïense president verklaarde bereid te zijn een dergelijke ontmoeting met Poetin "zonder voorwaarden" te houden, dat wil zeggen zelfs zonder een voorafgaand staakt-het-vuren.

In een interview met DW trekt ook Rafael Loss, veiligheidsexpert bij de denktank European Council on Foreign Relations (ECFR), een positieve conclusie. Hij prijst met name de Europese eenheid: "De manier waarop de Europeanen vanuit dezelfde strekking spraken en zich vooraf intensief inspanden om de gesprekspunten op elkaar af te stemmen en ze op een voor Trump begrijpelijke en toegankelijke manier te presenteren, is ronduit positief."

Eerst een staakt-het-vuren of onmiddellijke vredesonderhandelingen?

Hoewel de Oekraïne-top weliswaar een zekere toenadering tussen de VS en Europa aangaf, werd ook duidelijk dat de VS en Europa verschillende visies hebben op de weg naar vrede in Oekraïne. President Trump streefde vanaf het begin naar een alomvattend vredesakkoord. Hij is van mening dat een voorafgaand staakt-het-vuren onnodig is. "Maar we kunnen werken aan een akkoord waarbij we streven naar een vredesakkoord."

De Europeanen waren heel anders. Bondskanselier Friedrich Merz was daar tijdens zijn openbare ontmoeting met Donald Trump bijzonder duidelijk over. Hij riep vurig op tot een staakt-het-vuren – als startpunt voor verdere onderhandelingen. "Eerlijk gezegd willen we allemaal een staakt-het-vuren", zei Merz. Hij kon zich de volgende ontmoeting niet voorstellen zonder een dergelijke overeenkomst. De geloofwaardigheid van verdere onderhandelingen hing af van deze vraag.

In een interview met DW legt veiligheidsexpert Rafael Loss uit dat de verschillende benaderingen van de VS en de EU een twistpunt kunnen blijven: "Er zijn duidelijk zeer verschillende verwachtingen over hoe we de gesprekken moeten aanpakken. Donald Trump staat op dit punt veel dichter bij Vladimir Poetin als hij zegt dat we eerst de echt grote vragen moeten verhelderen."

Veiligheidsgaranties voor Oekraïne – hoe zouden die eruit kunnen zien?

Oekraïne vreest dat Rusland zijn aanvallen zal voortzetten, zelfs nadat er een staakt-het-vuren of vredesakkoord is bereikt. De Amerikaanse president bleef nogal vaag over veiligheidsgaranties. Trump zei dat de Europeanen in dit opzicht "aan de frontlinie staan". Maar Washington zal ook zijn steentje bijdragen, voegde hij eraan toe.

Er worden garanties voor Oekraïne besproken, gebaseerd op artikel 5 van het NAVO-verdrag . In dit verdrag verbinden de leden van de defensiealliantie zich ertoe elkaar te steunen in geval van een aanval, in die zin dat "een gewapende aanval op een of meer van hen in Europa of Noord-Amerika zal worden beschouwd als een aanval op hen allen."

Het idee werd geopperd door de Italiaanse premier Giorgia Meloni, die een nauwe vertrouwensrelatie onderhoudt met de Amerikaanse president Donald Trump. NAVO-secretaris-generaal Mark Rutte benadrukte in Washington dat, hoewel het volledige lidmaatschap van Oekraïne binnen de alliantie niet op het spel stond, garanties zoals in Artikel 5 nog steeds op tafel lagen.

De gevoelige kwestie van de territoriale overdracht van Oekraïne aan Rusland werd blijkbaar aanvankelijk niet in Washington besproken. Alleen Oekraïne zelf kon daarover beslissen, zo werd gezegd. Rusland claimt grote delen van Oekraïne als eigen grondgebied.

Vredestroepen voor Oekraïne – inclusief Duitse?

Veiligheidsgaranties – dit zou ook kunnen betekenen dat Oekraïense troepen worden ondersteund door soldaten van de EU of de NAVO , of dat ze een potentieel vredesakkoord veiligstellen. De vraag of de Bundeswehr ook zou kunnen bijdragen aan vredeshandhaving, wordt al besproken. Frankrijk en Groot-Brittannië overwegen al langer deelname aan een Europese vredesmacht.

Of Duitsland zal deelnemen, blijft voorlopig open. Het is "te vroeg voor een definitief antwoord", benadrukte de bondskanselier. Hij zal dit met de coalitie in Berlijn bespreken. Daarbij zal ook de vraag aan bod komen of de Bondsdag mogelijk "besluiten moet nemen die een mandaat vereisen". De Bondsdag moet in principe beslissen over de inzet van de Bundeswehr in het buitenland.

Er is in de EU een breed scala aan modellen voor de inzet van veiligheidsdiensten onderzocht, legt veiligheidsexpert Loss uit. Een realistische optie zou waarschijnlijk zijn om militair personeel rechtstreeks in Oekraïne op te leiden, met logistieke ondersteuning van de marine of luchtmacht. Loss zegt echter ook: "Grondtroepen zouden eigenlijk een logische stap zijn, aangezien Duitsland het grootste land van Europa is. Duitsland heeft daar al een verantwoordelijkheid. Ik denk dat het een vergissing zou zijn om dat bij voorbaat uit te sluiten."

Adis Ahmetovic, woordvoerder buitenlandbeleid van de regeringspartij SPD, lijkt ook open te staan voor de mogelijkheid dat de Bundeswehr deelneemt aan een toekomstige vredesmissie in Oekraïne. AfD-leider en oppositiepoliticus Alice Weidel is een andere mening toegedaan. Ze waarschuwde op X dat Duitsland zelf een doelwit zou kunnen worden nu de VS zich terugtrekken en eiste: "Duitsland heeft verzoening met Rusland nodig in plaats van permanente confrontatie." Leider van de Linkerpartij Jan van Aken opperde een VN-vredesmacht, een waarnemingsmissie van 30.000 tot 40.000 soldaten, als veiligheidsgarantie voor Oekraïne.

Duitsland – Europese leidende macht voor vrede in Oekraïne?

De Duitse bondskanselier Friedrich Merz maakte begin mei aan het begin van zijn ambtstermijn duidelijk dat buitenlands en defensiebeleid een hoge prioriteit voor hem hadden in de turbulente tijden van de oorlog tegen Oekraïne. Hij was het die vorige week een voorbereidende bijeenkomst organiseerde voor de top tussen Trump en Poetin in Alaska . Kort na zijn verkiezing tot bondskanselier reisde hij samen met andere Europese politici naar Kiev, waar hij aanzienlijke media-aandacht trok, om zijn solidariteit met Oekraïne te betuigen.

De eerste ontmoeting met de Amerikaanse president begin juni was ook een succes voor Friedrich Merz, die er blijkbaar in slaagde een band met de Amerikaanse president op te bouwen. Zelfs vanuit oppositiekringen klonk veel lof voor Merz' pleidooi voor een daadkrachtig Duits buitenlands beleid, iets wat velen onder zijn voorganger, Olaf Scholz (SPD), hadden gemist.

Veiligheidsexpert Rafael Loss beoordeelt Merz' politieke acties met betrekking tot de vredesinspanningen voor Oekraïne eveneens als zeer positief. "Hij heeft zeker een bijzondere toegang tot Donald Trump, zoals we de afgelopen maanden hebben gezien. Maar hij ziet zichzelf in nauwe samenwerking met zijn Europese collega's, met wie hij gezamenlijk een Europese lijn uitstippelt."