Rusya, Taliban yönetimini tanıyan ilk ülke oldu

Rusya, Taliban yönetimini tanıyan ilk devlet oldu. Afganistan Dışişleri Bakanı Emirhan Muttaki bu kararı “cesur” olarak nitelendirdi.

Rusya’nın Kabil Büyükelçisi Dimitry Zahirnov ile Afganistan Dışişleri Bakanı Emirhan Muttaki dün (3 Temmuz) Kabil’de bir araya geldi. Görüşmenin ardından Rusya, Taliban yönetimini resmen tanıdı.

Muttaki, Rusya’nın adımını “cesur bir karar” olarak nitelendirirken, bunun karşılıklı saygı ve yapıcı ilişkiler temelinde yeni bir dönemin başlangıcı olduğunu söyledi.

Rusya Dışişleri Bakanlığı, Afganistan’daki Taliban yönetiminin resmi olarak tanınmasının ardından bir açıklama yaptı.

Açıklamada Afganistan’daki Taliban yönetiminin resmi olarak tanınmasının, iki ülke arasında yapıcı ve sürdürülebilir işbirliğinin önünü açacağı vurgulandı. Ayrıca enerji, ulaştırma, tarım ve altyapı alanlarında işbirliği potansiyeline vurgu yapılırken, Moskova’nın terörle ve uyuşturucu kaçakçılığıyla mücadelede Afganistan’a destek vermeyi sürdüreceği de belirtildi.

Moskova, Taliban’ın iktidarı ele geçirmesinden sonra Kabil’deki büyükelçiliğini kapatmayan sayılı ülkelerden biriydi. 2022’de Taliban’la ilk uluslararası ekonomik anlaşmayı imzalayan ülke olan Rusya, Afganistan’a petrol, doğalgaz ve buğday tedarik etmeyi kabul etmişti.

Taliban, Nisan 2024’te Rusya’nın terör örgütleri listesinden çıkarılmıştı. Moskova bu adımın ‘‘tam teşekküllü ortaklık’’ için atıldığını açıklamıştı.

Taliban’ın yönetimi 2021’de ele geçirmesinin ardından yaptığı açıklamalarda kadınların eğitim ve çalışma haklarını İslam çerçevesinde tanıyacaklarını açıklamıştı. Ancak kısa süre içinde, ilk iktidar dönemini (1996-2001) andıran yasaklar yeniden uygulamaya konuldu.

Taliban’ın iktidara geçmesiyle kız çocuklarının ortaokul ve lise eğitimi yasaklandı, kadınların üniversiteye gitmesi engellendi. Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi raporunda kadın personellerin sahaya erişiminin yüzde 64’ten yüzde 52’ye gerilediği görüldü.

Kadınların sivil toplum kuruluşlarında ve Birleşmiş Milletler’de çalışması yasaklandı, güzellik salonları kapatıldı. Kadınların uzun mesafe seyahatleri için erkek refakat zorunluluğu getirildi, kamuya açık alanlarda yüzlerini örtmeleri zorunlu hale getirildi. Son olarak, kadınların ev dışında konuşması yasaklandı.

“Afganistan’da uyuşturucu üretimi olmayacak. Afyon üretimi sıfıra inecek.’’ Taliban’ın sözcüsü Zabihullah Mujahid, iktidarı ele geçirdiklerinde bu açıklamayı yapmıştı.

Birleşik Milletler Güvenlik Konseyi’nin Şubat 2025’te paylaştığı rapora göre Taliban yönetiminin 2022’de ilan ettiği afyon yasağı ikinci yılında da sürse de, uyuşturucu üretimi tamamen durmadı. Birleşmiş Milletler Uyuşturucu ve Suç Ofisi’nin raporunda Afganistan’daki afyon üretiminin 2023’e kıyasla yüzde 19 artarak 433 tona çıktığını görülüyor. Yine de bu miktar, yasağın öncesindeki üretim düzeylerinin oldukça altında kaldı.

Taliban yetkilileri, 2021’de yönetime geldiklerinde ülkeyi “kendi kendine yeterli” bir ekonomiye kavuşturma vaadinde bulunmuştu. Aradan geçen dört yılda bazı altyapı projeleri hayata geçirilse de, Afganistan’da geniş kesimler hala temel ihtiyaçlarını karşılamakta zorlanıyor.

Dünya Bankası’nın 2024 Aralık raporuna göre, Taliban yönetimindeki Afganistan ekonomisi ancak yüzde 2,7 oranında büyüyebildi. Bu büyümenin arkasında ise ağırlıklı olarak özel tüketim harcamaları var. Ancak ekonomi hâlâ “kırılgan ve belirsiz” olarak tanımlanıyor. Raporda, özellikle kadınların iş gücüne katılımına yönelik kısıtlamalar, finansal izolasyon, ticaret açıkları ve kamusal yatırımların zayıflığı, kalkınmanın önünde temel engeller olarak sıralandı.

2024’ün son çeyreğinde insani yardım çalışanlarına yönelik 418 müdahale vakası kayda geçti. Bu müdahalelerin %86’sı Taliban yetkililerinin yardım faaliyetlerine doğrudan müdahalesinden kaynaklandı. 41 yardım çalışanı gözaltına alındı, toplam 161 yardım faaliyeti geçici olarak durduruldu.

Taliban, Afganistan’da ilk kez 1996’da iktidara gelmişti. 2001’de ABD öncülüğündeki müdahaleyle devrilene kadar süren bu dönemde, kadınların eğitime erişimi yasaklandı, burka giyme zorunluluğu getirildi, sokağa yalnız çıkmaları yasaklandı. Müzik, televizyon ve sinema yasaklandı. Hırsızların elleri kesildi, “zina” suçlamalarıyla insanlar taşlanarak öldürüldü. En dikkat çeken kararlardan biri de, 2001’de Bamyan’daki Buda heykellerinin uluslararası tepkilere rağmen yıkılması olmuştu.

Bugün, Rusya’nın tanımasıyla Taliban ilk kez uluslararası meşruiyete dair bir adım kazanmış olsa da, uygulamaları hâlâ ilk iktidar dönemini hatırlatıyor. Birleşmiş Milletler dahil pek çok uluslararası kuruluş, Taliban’ın insan hakları konusundaki sicilinin değişmediğini vurguluyor.

Kaynak: BBC & BM Güvenlik Konseyi