Malavi ormanlarının giderek yok olması, maymunları hayatta kalmak için yerel halkla mücadele etmeye zorluyor.

Francis James (Zilindo, Malavi , 36 yaşında) Güney Malavi'deki Zomba Platosu'ndaki ormanların çekildiğini belirtiyor. 10 yıldır odun satarak geçinen adam, her gün gün doğmadan kalkıp odun toplamak için oraya gidiyor ve topladığı odunları evinde satıyor. Daha önce ormanın bozulmadığı dönemlerde, yakacak odun toplamak için dağın yamacından yürümenin yeterli olduğunu söylüyor. Ama şimdi onu bulmak için ortalama iki saat dağa tırmanması gerekiyor. Daha sonra tekrar aşağı inip eve dönmemiz iki saat daha sürüyor.

James, "Suç, bu ormanları yok eden kaçak ağaç kesicilerde" diyerek bir soruna daha işaret ediyor. Çiftçiler sadece yakacak odunlarını değil, aynı zamanda yabani meyvelere erişimlerini de kaybettiler. Çünkü bir zamanlar yaban mersini, çilek, muz ve mango gibi meyvelerin yetiştiği bu 50 kilometrekarelik platoda yaşayan maymunlarla gıda savaşı çıktı. Maymunlar yiyecek taşıyan bir köylü gördüklerinde onu kapmaya çalışırlar, hatta bazıları yiyecek aramak için Ku Chawe Sunbird Oteli gibi bir dağ tatil yerine bile girerler. Ancak aynı zamanda köydeki bazı insanlar kıt kaynaklarla karşı karşıya kalınca yiyecek için maymun avlamaya ve öldürmeye yöneliyor. Bu durum, artan ormansızlaşmayla birlikte bölgedeki primatların da yok olacağı endişesini doğuruyor.

Malavi'de geleneksel bir otorite olan Şef Mlumbe Saidi Asima Kamphepo, yerli halkın sadece ormandan elde edilen odunu değil, aynı zamanda meyvelerini de sattığını hatırlıyor. Gençliğinde, 1970'li yıllarda dağlarda çarkıfelek meyvesi ve çilek toplayıp, bunları yerel Zomba pazarında sattığını anlatıyor. Şef Mlumbe, "Ormanların yok olması nedeniyle bunların yok olduğunu görmek üzücü" diyor. "Şimdi maymunlarla köylüler arasında yiyecek bulmak için birbirleriyle savaştıkları konuşuluyor."

Zomba Platosu plantasyonlarının geçici müdürü Emmanuel Nkhoma, ormancıların 200 hektardan fazla ormanı temizlediğini ve kömür ve kereste için yasadışı ağaç kesmeye devam ettiğini kabul ediyor. Nkhoma, sayıları "yüzlerce" olabilecek kaçak ormancılarla mücadele etmenin de kolay olmadığını, çünkü yollarına çıkan herkesi öldürmekten çekinmediklerini itiraf ediyor. Doğal Kaynaklar ve İklim Değişikliği Bakanı Owen Chomanika'nın Şubat 2025'teki verilerine göre, geçen yıl Malavi'de sekiz orman bekçisi öldürüldü .

"Durumun üstesinden tek başımıza gelemeyecek kadar az orman bekçimiz var. [Zomba] ormanlarında 100'den fazla kaçak ormancının olduğu tahmin ediliyor ve kendilerine karşı koymaya çalışan herkesi tehdit ediyorlar," diye açıklıyor Nkhoma.

Malavi, tarımın yaygınlaşması, tütün yetiştiriciliği ve yemek pişirmede yoğun kömür kullanımı nedeniyle yaklaşık 33.000 hektar ormanlık alanı kaybediyor.

Susan Ngwira ve Teiji Watanabe, Hokkaido Üniversitesi

Hokkaido Üniversitesi'nden Susan Ngwira ve Teiji Watanabe'nin araştırmasına göre, Malavi'nin her yıl yaklaşık 33.000 hektar ormanını kaybettiği tahmin ediliyor. Bu kayıp, esas olarak tarımın yaygınlaşması, tütün yetiştiriciliği ve yemek pişirmede yoğun olarak kömüre güvenilmesi nedeniyle yaşanıyor. Bu hesaplamalara göre, 2021-2023 yılları arasında ağaç örtüsü kaybının %89'u doğal ormanlarda gerçekleşti, bunun sonucunda 57 bin 900 hektar ormansızlaşma meydana geldi ve 20,4 milyon ton CO₂ emisyonu salındı.

Askerler ve çok düşük para cezaları

Nkhoma, Doğal Kaynaklar Bakanlığı'nın Ormancılık Dairesi aracılığıyla ormanları korumak için orduyu görevlendirdiğini, ancak projenin sürdürülmesinin zor olduğunu söyledi. Son girişimle, tedbirin bir aylık finansmanı için yaklaşık 16 milyon Malavi kuacha'sı (yaklaşık 8.200 avro) yatırıldı.

Plantasyon yöneticisi, girişimin olumlu ve etkili olduğunu, ancak pahalı ve uzun vadede sürdürülebilir olmadığını, çünkü işi yapanlara ödeme yapmanın çok para gerektirdiğini söylüyor. "Asker kiralamak etkili, ancak sürdürülebilir değil çünkü kaynaklarımızın kıtlığı göz önüne alındığında, onları düzenli olarak işe almak kolay değil. Bu nedenle, orman muhafızlarımıza güvenmek zorundayız. Ancak görev zorlu; akıncılar akınlar yapmaya devam ediyor ve ormanın bazı bölgelerini ele geçirdiler," diyor Nkhoma.

Yetkili, insanları bu uygulamaları sürdürmeye iten bir diğer etkenin de mahkemelerin verdiği düşük para cezaları ve aşırı hoşgörülü cezalar olduğunu söylüyor.

"Yasadışı oduncular tutuklanıp suçlandıklarında, bazen 100.000 kuacha (51 €) civarında para cezasına çarptırılıyorlar, bu onlar için makul bir miktar. Ödemeyi başarıyorlar ve evlerine gidiyorlar. Ve ertesi gün ormanları tüketmeye geri dönüyorlar. Mahkemelerin diğer potansiyel suçluları caydırmak ve böylece ormanlarımızı korumak için gerçekten sert cezalar vermesini diliyorum," diyor Nkhoma. Ayrıca ormanların korunmasını sağlamak amacıyla orman muhafaza memurlarının sayısının artırılması yönünde bakanlığa çağrıda bulunuluyor.

Dağ, nüfus için faydalı olan önemli ekosistemlere ev sahipliği yapıyor ve aynı dağ bize su da sağlıyor.

Şeffaflık Girişimi Başkanı Nicholas Mwisama

Zomba Sivil Toplum Örgütleri Başkanı Nicholas Mwisama, ormanları korumak için şehir ve ilçe meclislerine lobi faaliyetlerinde bulunduklarını söyledi. Ancak Mwisama'ya göre asker kiralamak ormanları korumak için etkili bir yol olsa da kaynakların kıt olması nedeniyle sürdürülebilir değil.

"En iyi eylem yolunun, sorunu ormancılarla ele almak ve soruna kalıcı çözümler tartışmak için bir yuvarlak masa toplantısı yapmak olduğuna inanıyoruz. Dağ, nüfusa fayda sağlayan önemli ekosistemlere ev sahipliği yapıyor ve aynı dağ bize su da sağlıyor, bu yüzden bu kötü uygulamalara bir kez ve herkes için son vermek için güçlerimizi birleştirmemiz gerekiyor," diye açıklıyor Mwisama, aynı zamanda ormanın korunması için sivil baskıya öncülük eden kuruluşlardan biri olan Şeffaflık Girişimi'nin direktörü.

Örgütü, kaçak ağaç kesimini azaltmak için restorasyon kampanyalarında yalnızca yerel ve meyve ağaçları dikilmesi gibi alternatifler öneriyor; bu kampanyada kereste ve kömür için daha fazla ağaç yetiştirilmesine odaklanılıyor. Mwisama, "Hasat edilebilecek ağaçların yanı sıra, bir kısmının sağlam kalması için hasadı yapılamayan ağaçları da kullanmak zorundayız" diyor.