Najnowsze badania populacyjne aksolotla wykazały, że gatunek ten przetrwał, ale pilnie trzeba przywrócić jego naturalne siedlisko w Xochimilco.

Nowy spis na mokradłach Xochimilco , jedynym siedlisku aksolotla, przyniósł niepokojące wyniki, ale także promyk nadziei. Chociaż tradycyjne połowy nie przyniosły żadnych okazów, analiza DNA potwierdziła, że ​​ten kultowy, endemiczny gatunek Meksyku nadal żyje w kanałach. Odkrycie to podkreśla pilną potrzebę zdwojenia wysiłków na rzecz przywrócenia jego siedlisk.

Badanie prowadzone przez EC jest pierwszym od ponad dekady. Wstępne wyniki wskazują, że aksolotl, którego populacja spadła z szacowanych 6000 osobników na kilometr kwadratowy w 1998 roku do zaledwie 36 w 2014 roku, jest na skraju wyginięcia z powodu zanieczyszczenia, ekspansji miast i obecności gatunków inwazyjnych, takich jak karp i tilapia.

Technologia DNA środowiskowego

Pierwsza faza spisu, przeprowadzona między wrześniem 2024 a lutym 2025 roku, nie przyniosła żadnych odłowów aksolotli tradycyjnymi metodami sieciowymi. Naukowcy zastosowali jednak innowacyjną technikę: analizę DNA środowiskowego (eDNA) . Metodologia ta pozwala na wykrycie śladów genetycznych w wodzie, potwierdzając obecność gatunku, nawet jeśli nie jest on widoczny.

„Wyniki potwierdzają nasze obawy: zaburzenia siedlisk spychają aksolotla na skraj wyginięcia” – wyjaśnił dr Luis Zambrano, dyrektor Laboratorium Odbudowy Ekologicznej na UNAM. „Znalezienie śladów aksolotla daje nam jednak nadzieję na kontynuację działań na rzecz odbudowy”.

Próbki środowiskowego DNA wykazały, że aksolotle występują jedynie w kanałach z dala od obszarów miejskich, gdzie jakość wody jest dobra, a rodzime gatunki ryb i skorupiaków wciąż żyją – powiedziała dr Esther Quintero, dyrektor techniczny Conservation International Mexico, w rozmowie z El Economista.

Model schronienia chinampa: namacalne rozwiązanie

Dzięki tym danym wiemy, że „przetrwanie aksolotla zależy od przywrócenia jego siedliska” – powiedział Quintero. W tym sensie projekt refugium chinampá ugruntował swoją pozycję jako jedno z najskuteczniejszych rozwiązań. Model ten, opracowany przez UNAM i wspierany przez Conservation International, łączy wiedzę naukową z tradycyjnymi technikami rolniczymi chinampá.

System chinampa-refugio tworzy bezpieczne schronienia dla aksolotli. Biofiltry budowane są przy wejściach do kanałów z drewna, kamieni i rodzimych roślin, co poprawia jakość wody i zapobiega przedostawaniu się inwazyjnych drapieżników.

„Nie możemy uratować aksolotla bez przywrócenia jego siedliska” – potwierdza Quintero – „a to oznacza współpracę z ludźmi, którzy żyją i pracują na tych mokradłach. Odbudowa Xochimilco oznacza również refleksję nad tym, jak żyjemy w miastach i jaką przestrzeń pozostawiamy naturze”.

W ramach projektu działa już 21 aktywnych ostoi chinampy, a jego sukces poprawił nie tylko warunki życia aksolotla, ale także innych rodzimych gatunków oraz jakość życia lokalnej społeczności. „Uczestniczący w projekcie hodowcy chinampy mają prawo do oznaczenia, które wyróżnia ich produkty, tworząc łańcuch wartości, który przynosi korzyści zarówno ludziom, jak i ekosystemowi (...). Dlatego tego typu projekty powinny być kontynuowane i wspierane”.

Droga naprzód

Naukowcy mają nadzieję, że uda się zakończyć spis w drugiej fazie, która rozpocznie się we wrześniu 2025 r. i potrwa do lutego 2026 r. Ostateczne wyniki posłużą do ukierunkowania i zwiększenia skali działań renowacyjnych.

Znaczenie ochrony aksolotla wykracza poza jego charyzmę. Biologicznie jest on gatunkiem kluczowym, drapieżnikiem o kluczowym znaczeniu, regulującym ekosystem mokradła. „Jego stan zdrowia jest bezpośrednim wskaźnikiem zdrowia Xochimilco, miejsca o kluczowym znaczeniu dla bioróżnorodności i naturalnego regulatora miasta Meksyk, świadczącego usługi ekosystemowe, takie jak kontrola powodzi i poprawa klimatu”.

Spis wysyła jasny sygnał: aksolotl nie zniknął, ale pilnie potrzebne są wspólne działania i stałe inwestycje, aby zapobiec jego ostatecznemu wyginięciu – podsumował specjalista.

Metodologia pierwszej fazy spisu

• Przebadano 115 punktów monitoringowych na obszarze 2522 hektarów obszaru chronionego. Wykonano 115 rzutów sieci.

• Pobrano 53 próbki DNA środowiskowego: 10 na obszarach chronionych i 43 poza nimi, w odstępach co 400 metrów.

• Próbki analizowano w Laboratorium DNA Środowiskowego Instytutu Biologii UNAM.

Analiza DNA opierała się na wcześniejszych badaniach przeprowadzonych przez University College London we współpracy z UNAM, które wykazały ślady aksolotli wewnątrz schronów, co dowodzi, że zwierzęta te są w stanie przetrwać w tych miejscach.