Dorpelingen uit Myanmar onthullen 'wanhopige' illegale nierverkoop

"Ik wilde gewoon een huis bezitten en mijn schulden afbetalen. Daarom besloot ik mijn nier te verkopen", zegt Zeya, een landarbeider in Myanmar.

Prijzen waren omhooggeschoten nadat een militaire staatsgreep in 2021 een burgeroorlog veroorzaakte. Hij kon zijn jonge gezin nauwelijks voeden en zat diep in de schulden.

Ze woonden allemaal in het huis van zijn schoonmoeder, in een dorp met rieten huizen langs onverharde wegen, op een paar uur rijden van de grootste stad van het land, Yangon.

Zeya, wiens naam is veranderd om zijn identiteit te verbergen, wist van lokale mensen die een van hun nieren hadden verkocht. "Ze zagen er gezond uit," zegt hij. Dus begon hij rond te vragen.

Hij is een van de acht mensen uit de regio die aan BBC Burmese vertelden dat ze een nier hadden verkocht toen ze naar India reisden.

Illegale orgaanhandel is een probleem in heel Azië, en Zeya's verhaal geeft inzicht in hoe dit plaatsvindt.

Het kopen of verkopen van menselijke organen is illegaal in zowel Myanmar als India, maar Zeya zegt dat hij al snel een man vond die hij omschrijft als een 'makelaar'.

Hij zegt dat de man medische tests regelde en hem een ​​paar weken later vertelde dat er een potentiële ontvanger was gevonden: een Birmese vrouw, en dat ze allebei naar India konden reizen voor de operatie.

In India geldt dat als de donor en de ontvanger geen naaste familieleden zijn, zij moeten aantonen dat het motief altruïstisch is en de relatie tussen hen moeten uitleggen.

Zeya zegt dat de makelaar een document heeft vervalst, dat elk huishouden in Myanmar moet hebben en waarin de gegevens van familieleden staan ​​vermeld.

"De makelaar heeft mijn naam in de stamboom van de ontvanger gezet", legt hij uit.

Hij zegt dat de makelaar het deed voorkomen alsof hij doneerde aan iemand met wie hij door huwelijk verwant was: "Iemand die geen bloedverwant is, maar een verre verwant".

Vervolgens, zegt hij, nam de makelaar hem mee om de ontvanger in Yangon te ontmoeten. Daar, zegt hij, vulde een man die zichzelf voorstelde als een dokter meer papierwerk in en waarschuwde Zeya dat hij een aanzienlijke vergoeding zou moeten betalen als hij zich terugtrok.

De BBC nam later contact op met deze man. Hij zei dat het zijn taak was om te controleren of een patiënt geschikt was om de procedure te ondergaan, niet om de relatie tussen donor en ontvanger te controleren.

Zeya zegt dat hem is verteld dat hij 7,5 miljoen Myanmarese kyats zou ontvangen. Dit was ergens tussen de $ 1.700 en $ 2.700 waard in de afgelopen paar jaar - de onofficiële wisselkoers fluctueert sinds de staatsgreep.

Hij zegt dat hij voor de operatie naar Noord-India is gevlogen en dat deze in een groot ziekenhuis heeft plaatsgevonden.

Alle transplantaties waarbij buitenlanders in India betrokken zijn, moeten worden goedgekeurd door een zogenaamde autorisatiecommissie. Deze commissie is ingesteld door het ziekenhuis of door de lokale overheid.

Zeya zegt dat hij via een tolk door ongeveer vier mensen is geïnterviewd.

"Ze vroegen me of ik mijn nier vrijwillig aan haar afstond, en of ik het niet onder dwang deed", zegt hij.

Hij zei dat hij had uitgelegd dat de ontvanger een familielid was en dat de transplantatie was goedgekeurd.

Zeya herinnert zich nog dat de artsen hem verdoofden voordat hij het bewustzijn verloor.

"Er waren geen grote problemen na de operatie, behalve dat ik niet kon bewegen zonder pijn", zegt hij, en hij voegt eraan toe dat hij daarna een week in het ziekenhuis verbleef.

Een andere donor, Myo Win (ook niet zijn echte naam), vertelde de BBC dat hij zich ook had voorgedaan als familie van een vreemde.

"De makelaar gaf mij een stuk papier en ik moest onthouden wat erop stond", vertelt hij. Hij voegt eraan toe dat hem werd gevraagd te vermelden dat de ontvanger getrouwd was met een van zijn familieleden.

"Degene die mijn zaak beoordeelde, belde ook mijn moeder, maar de makelaar regelde een nepmoeder voor het gesprek", zegt hij. Hij voegt eraan toe dat de persoon die het gesprek beantwoordde, bevestigde dat hij zijn nier aan een familielid doneerde met haar toestemming.

Myo Win zegt dat hem hetzelfde bedrag werd aangeboden als Zeya, maar dat het werd omschreven als een "charitatieve donatie" en dat hij de makelaar ongeveer 10% van het bedrag moest betalen.

Beide mannen zeggen dat ze een derde van het geld vooraf kregen. Myo Win zegt dat dit in zijn gedachten speelde toen hij de operatiekamer binnenkwam: "Ik besloot dat ik het moest doen, omdat ik hun geld al had aangenomen."

Hij voegt eraan toe dat hij "deze wanhopige weg" koos omdat hij worstelde met schulden en de medische rekeningen van zijn vrouw.

De werkloosheidscijfers in Myanmar zijn gestegen sinds de staatsgreep - de oorlog heeft de economie verwoest en buitenlandse investeerders op de vlucht doen slaan. In 2017 leefde een kwart van de bevolking in armoede - maar in 2023 was dit gestegen tot de helft, aldus het ontwikkelingsagentschap van de VN, UNDP.

Myo Win zegt dat de makelaar hem niet heeft verteld dat het illegaal was om zijn nier te verkopen. "Ik zou het niet hebben gedaan als hij dat wel had gedaan. Ik ben bang om in de gevangenis te belanden," zegt hij.

De BBC noemt geen namen van betrokken organisaties of personen om de anonimiteit en veiligheid van de geïnterviewden te beschermen.

Een andere man in Myanmar, die eveneens anoniem sprak, vertelde de BBC dat hij ongeveer tien mensen had geholpen bij het kopen of verkopen van nieren via een operatie in India.

Hij zei dat hij mensen had doorverwezen naar een 'agentschap' in Mandalay in centraal Myanmar, dat volgens hem de regelingen had getroffen.

"Maar maak je geen zorgen over donoren," zei hij. "We hebben een lijst met donoren die in de rij staan ​​om hun nieren te doneren."

Ook hij zei dat documenten werden vervalst om vreemden te labelen als verwanten door huwelijk. Toen hem werd gevraagd of hij geld kreeg voor zijn hulp, gaf hij geen antwoord.

Orgaantransplantaties zijn wereldwijd met meer dan 50% toegenomen sinds 2010, met ongeveer 150.000 uitgevoerde transplantaties per jaar, volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Maar het zegt dat de voorraad organen slechts ongeveer 10% van de wereldwijde behoefte dekt.

Handel in menselijke lichaamsdelen is in bijna alle landen illegaal en moeilijk te meten. In 2007 schatte de WHO dat 5-10% van de getransplanteerde organen afkomstig was van de zwarte markt, maar het cijfer kan hoger liggen.

De afgelopen jaren zijn er in heel Azië illegale nierverkopen gesignaleerd, onder meer in Nepal, Pakistan, Indonesië, Afghanistan, India en Bangladesh, die voortkomen uit armoede.

India is al lang een centrum voor medisch toerisme en de bezorgdheid over de verkoop van nieren neemt toe, na berichten in de media en een recent politieonderzoek.

Afgelopen juli meldde de Indiase politie dat ze zeven mensen hadden gearresteerd in verband met vermeende nierfraude, waaronder een Indiase arts en haar assistente.

Volgens de politie heeft de groep ervoor gezorgd dat arme Bengalen hun nieren verkochten. Ze gebruikten vervalste documenten om goedkeuring voor de transplantaties te krijgen.

Dokter Vijaya Rajakumari, die werkzaam was in het prestigieuze Indraprastha Apollo Ziekenhuis in Delhi, zou de operaties hebben uitgevoerd als bezoekend specialist in een ander ziekenhuis, Yatharth, een paar kilometer verderop.

Haar advocaat vertelde de BBC dat de beschuldigingen "volledig ongegrond en zonder bewijs" zijn, dat ze alleen operaties uitvoerde die waren goedgekeurd door autorisatiecommissies en altijd in overeenstemming met de wet handelde. Volgens haar borgtochtbevel wordt ze niet beschuldigd van het opstellen van vervalste documenten.

Het Yatharth-ziekenhuis vertelde de BBC dat al haar gevallen, inclusief de gevallen die worden behandeld door bezoekende specialisten, "onderworpen zijn aan onze robuuste protocollen om naleving van wettelijke en ethische normen te garanderen".

"We hebben onze processen verder verbeterd om dergelijke gebeurtenissen in de toekomst te voorkomen", aldus het ziekenhuis.

Na haar arrestatie verklaarde Apollo Hospitals dat Dr. Rajakumari een freelance consultant was die op basis van betaling per dienst werd ingehuurd en dat het ziekenhuis alle klinische afspraken met haar had stopgezet.

Dr. Rajakumari is niet voor de rechter aangeklaagd.

Afgelopen april schreef een hoge ambtenaar van het ministerie van Volksgezondheid een brief aan de Indiase deelstaten waarin hij waarschuwde voor een "toename" van transplantaties waarbij buitenlanders betrokken zijn. Ook riep hij op tot betere monitoring.

Volgens de Indiase wet moeten buitenlanders die organen willen doneren of ontvangen, hun documenten, waaronder de documenten waaruit de relatie tussen donor en ontvanger blijkt, laten verifiëren door de ambassade van hun eigen land in India.

De BBC heeft contact opgenomen met het Indiase ministerie van Volksgezondheid, de National Organ and Tissue Transplant Organization en de militaire regering van Myanmar voor commentaar, maar heeft nog geen reactie ontvangen.

Een campagnevoerder voor de volksgezondheid in Myanmar, Dr. Thurein Hlaing Win, zei: "De wetshandhaving is niet effectief."

Hij voegde toe dat potentiële donoren zich bewust moeten zijn van de risico's, waaronder bloedingen tijdens de operatie en schade aan andere organen. Ook is er behoefte aan goede nazorg.

De BBC hoorde enkele maanden na zijn operatie voor het laatst van Zeya.

"Ik kon mijn schulden afbetalen en een stuk land kopen", zei hij.

Maar hij zei dat hij het zich niet kon veroorloven om een ​​huis te bouwen en dat hij er geen had kunnen bouwen tijdens het herstel van de operatie. Hij zei dat hij last had van rugpijn.

"Ik moet binnenkort weer aan het werk. Als de bijwerkingen weer toeslaan, moet ik ermee dealen. Ik heb er geen spijt van", voegde hij toe.

Hij zei dat hij nog een tijdje contact had met de ontvanger en dat zij hem had verteld dat het goed met haar nier ging.

Ze vertelde de BBC dat ze, onder voorwaarde van anonimiteit, in totaal 100 miljoen kyats (tussen de $ 22.000 en $ 35.000 in de afgelopen jaren) betaalde. Ze ontkende dat de documenten waren vervalst en hield vol dat Zeya haar familielid was.

Zes maanden na zijn operatie vertelde Myo Win aan de BBC dat hij de meeste van zijn schulden had afbetaald, maar nog niet alles.

"Ik heb geen baan en geen cent meer", zei hij, eraan toevoegend dat hij sinds de operatie last had van maagproblemen.

Hij zei dat hij geen spijt had, maar voegde er toen aan toe: "Ik vertel andere mensen dit niet te doen. Het is niet goed."