De zoete wraak van het apparaat

In het legendarische jaar 1986 vonden de belangrijkste verkiezingen niet plaats in de tweede ronde van de presidentsverkiezingen, maar in de eerste. Natuurlijk: in de tweede ronde werd beslist of de volgende president van de republiek Mário Soares of Freitas do Amaral zou worden. Maar toen ging de keuze al tussen twee verdedigers van een westerse democratie. In de eerste ronde was dat niet het geval: alles was dramatischer en beslissender, omdat de inzet was of de Portugese linkerzijde – en daarbinnen de PS – sociaaldemocratisch, revolutionair of grassroots zou zijn.

Mário Soares was de kandidaat van het PS-apparaat en wilde het democratisch socialisme opleggen aan een linkse beweging die enkele jaren eerder met geweld was verslagen. Salgado Zenha, Soares' beste vriend, was nu de kandidaat van Ramalho Eanes, Soares' grootste vijand. Erger nog: nadat hij de steun van de PRD (de partij van de toenmalige president van de Republiek) gretig had verwelkomd, accepteerde hij een duwtje van de PCP, die haar kandidaat, Ângelo Veloso, terugtrok. Zoals we weten, kosten dit soort dingen geld. Als Salgado Zenha zou winnen, zouden er dus twee onmiddellijke en onvermijdelijke gevolgen zijn, ook al was hij ooit fundamenteel geweest in het verslaan van het linkse totalitarisme tijdens het revolutionaire proces: de PCP zou voet aan wal zetten in het Belém-paleis en de PS zou het soarisme inruilen voor het eanisme. Ten slotte was Maria de Lourdes Pintasilgo de vertegenwoordigster van de romantische PREC. Het Linkse Blok bestond toen nog niet, maar in 2020 schreef de officiële krant een lofrede waarin ze met liefde de "ingenieur van utopieën" herdacht (mijn excuses: hoewel de aanhalingstekens dit al aangeven, benadruk ik nadrukkelijk dat de uitdrukking niet van mij is). Pintasilgo betoogde op dreigende wijze dat de Europese integratie niet het "grote nationale plan" was, noch de "prioriteit der prioriteiten"; hij verdedigde, zoals blijkt, "de heronderhandeling van de buitenlandse schuld"; en hij was poëtisch van plan "een Republiek van burgers" te vormen. Als Soares zou verliezen – en hij had gemakkelijk kunnen verliezen – zou links gedomineerd worden door krachten die gefascineerd waren door ervaringen die in ellende en tragedie eindigden.

Dit jaar herhaalt de geschiedenis zich niet, maar ze rijmt wel. De haat van sommige linksen (en sommige PS) jegens António José Seguro, net als eerder de haat van sommige linksen (en sommige PS) jegens Mário Soares, heeft een patstelling veroorzaakt. De nieuwe socialistische leider is verlamd, niet wetend wat te doen, als een dier verblind door de koplampen van een auto die op het punt staat hem aan te rijden. En de terugtrekking van Augusto Santos Silva, deze week aangekondigd om plaats te maken voor een "omvattender, sterker en meer verenigende" kandidatuur, bevestigt één ding: António Costa's weduwen geven zich liever over aan de frontlinie-omarming van Sampaio da Nóvoa, die door de BE en Livre is gepromoot en bejubeld, dan achter een voormalig secretaris-generaal van de PS te staan. Velen zullen zelfs, in de comfortabele anonimiteit van het stemhokje, toegeven dat ze hun kruisje hebben gezet bij de communistische kandidaat António Filipe. Hun werk wordt er gemakkelijker door. In tegenstelling tot Álvaro Cunhal in 1986 hoeven ze zijn gezicht niet eens te bedekken, gezien de lof die links uitdeelde aan António Filipe toen hij tijdelijk de positie van voorzitter van het parlement bekleedde tijdens de crisis rond de verkiezing van Aguiar Branco vorig jaar.

In 2022 verslonden de Costa's de PCP en de BE om een ​​absolute meerderheid voor de PS te behalen. Nu zijn het de BE en de PCP die de Costa's verslinden, die elkaar liever uitroeien dan, met zelfs maar één stem, António José Seguro adem en kracht te geven. Het is de zoete wraak van de geringonça. De beroemde uitspraak is ook in de politiek van toepassing: het verleden komt altijd in galop terug.