Foto's van Lviv tijdens de oorlog [FOTO'S]

Vrijdag 25 juli, de 1251e dag van een grootschalige oorlog. Vroeg in de middag. De stad bruist van het normale leven. Plotseling beginnen sirenes te loeien. Een alarm. De doordringende, monotone geluiden dringen mijn oren binnen. Ik moet denken aan Antoni Słonimski's gedicht "Alarm" (geschreven in september 1939) : "Uit het lawaai en de herrie/ barst een enkel geluid los en zwelt aan,/ Het cirkelt huilend rond,/ Het geluid van de sirenes – in octaven ." Uit de luidsprekers op straat klinkt de boodschap: "Burgers! Neem uw documenten mee en ga naar schuilplaatsen. Blijf kalm," meerdere keren herhaald. Ik kijk om me heen en zie dat niemand reageert. Trams rijden, winkels draaien normaal, restaurants zijn open. De oorlog is al lang aan de gang, mensen zijn eraan gewend geraakt, en bovendien heeft iedereen Telegram-apps op zijn telefoon om te controleren welk gebied momenteel risico loopt op luchtaanvallen, dus misschien heeft het alarm geen invloed op deze wijk. Een half uur later kondigen sirenes het einde van het alarm aan. Als deze scène in een film zonder geluid zou worden vertoond, zou geen enkele Europeaan geloven dat het is opgenomen in een land waar oorlog woedt.

Vanaf het bruisende Halytskyplein loop je zo een smal steegje in, waar muurschilders een van de muren een warm hart toedragen. Ooit zag ik hier vrolijke, hoopvolle muurschilderingen. Nu is het thema oorlog. Bijna honderd meter van de muur is gewijd aan de 63 dagen durende heldhaftige verdediging van de metaalfabriek Azovstal in Marioepol. Aan de jongens (zoals soldaten in Oekraïne worden genoemd) die daar vochten en sneuvelden. Nog een scène uit de tragedie: een colonne met kogels doorzeefde personenauto's waarin hele families Marioepol ontvluchtten. Om het burgerkarakter en de vreedzame bedoelingen van het konvooi te benadrukken, werden witte sjaals aan de spiegels vastgemaakt. Het teken van overgave, wereldwijd duidelijk zichtbaar, werd duidelijk niet gerespecteerd door Poetins soldaten. Iets verderop vliegen witte duiven over een mijnenveld, een symbool van hoop dat de oorlog voorbij zal zijn. De muurschildering eindigt met een tekening van het Marioepol-theater met een groot "dieti"-bord op het plein voor de ingang. In maart 2022 verscholen vrouwen en kinderen zich in de kelder van het theater. Toen een Russische lasergeleide bom het theater trof, stierven meer dan driehonderd mensen onder het puin. Terug op het Halickiplein zie ik een veteraan zonder benen en één arm, die in een rolstoel werd gebracht door een andere, minder ernstig gewonde oorlogsveteraan.

Vijf minuten lopen en een compleet andere sfeer. Staroevreyska-straat. Cafés, de een na de ander, stralend van licht. Kleurrijk, vrolijk, bruisend en relaxed. Het publiek aan de tafels bestaat voornamelijk uit vrolijke jonge mensen. Een oudere muzikant aan de piano zorgt voor de sfeer. Hetzelfde geldt voor de Armenian Street, een voetgangersgebied met cafés aan beide kanten van de straat. Hier is het de moeite waard om heen en weer te slenteren of met een kopje koffie in een van de cafétuinen te gaan zitten en de wandelaars te bekijken alsof ze een modeshow zijn. Tegenover de iconische Armeense vrouw tokkelt een gepensioneerde muzikant op een gitaar die is aangesloten op een luidspreker. De geur van koffie vult de lucht. Deze sfeer trok ooit duizenden toeristen, maar wie zou nu nog naar een door oorlog geteisterd land reizen?

Zaterdag, de 1252e dag van de oorlog. Het is bijna elf uur. Mensen verzamelen zich voor de garnizoenskerk (voorheen de jezuïetenkerk) met boeketten bloemen. Zwarte kleding voert de boventoon. Een erewacht in gevechtsuniformen vormt zich aan het einde van de straat. Soldaten uit zwarte wagens dragen de kisten op hun schouders naar de kerk. Eén, twee, drie, vier. Degenen die voor de kerk verzameld zijn, knielen, buigen hun hoofd en slaan een kruis. "Vandaag, slechts vier, gisteren, droegen ze twaalf kisten. Dit zijn de kisten waarvan de Moskovieten ons de lichamen gaven," legt een kennis uit. De mis begint. Een uur later zag ik het afscheid en de hulde aan de helden op het marktplein. Eerst een politieauto met zwaailichten, daarna verschillende zwarte wagens van de stadsdienst, gevolgd door twee bussen met families, en ten slotte een ambulance. Het konvooi, dat langs de Latijnse kathedraal reed, reed langzaam het marktplein op en stopte voor het stadhuis. Burgemeester Andriy Sadovyi van Lviv, medesoldaten die in rolstoelen arriveerden, en willekeurige voorbijgangers brachten hulde aan de gevallenen. Een trompettist speelde "Stilte" en het konvooi vervolgde zijn weg naar het Marsveld, waar de oorlogsbegraafplaats sinds 2022 is uitgegroeid tot enkele hectares. Het leek een ceremonieel ritueel, maar dergelijke konvooien in Lviv worden om de paar dagen herhaald. Ik zag ook oprechte emotie, niet alleen bij oorlogsveteranen, voortkomend uit de kameraadschap, maar ook bij gewone voorbijgangers. Op zondagochtend verscheen er in de Łyczakowskastraat, die op dat uur rustig was, weer een zwart konvooi. Het was niet groot. Twee zwarte busjes en een bus. De luidspreker van de bus speelde het lied "Pływe kacza po Tysyni", dat sinds het Maidan-tijdperk wordt gezongen bij militaire begrafenissen. De baboesjka's die op hun krukjes fruit en groenten verkochten, stonden op, draaiden zich om naar de weg, knielden neer en namen hartstochtelijk afscheid totdat de klanken van het treurige lied wegstierven. Een kwartiertje lopen naar het marktplein en het was weer een andere wereld. Druk, bruisend. Een paar uitstapjes, maar vooral uit Oekraïne. Polen, die er ooit honderden waren op een zonnig weekend, zijn nu op de vingers van twee handen te tellen, en westerse toeristen zijn nergens te bekennen. Een vriend van mij, die reispublicaties verkocht vanaf een karretje, klaagde drie jaar geleden dat de zaken slecht gingen. Nu is hij volledig verdwenen, maar er is geen gebrek aan dure auto's op straat, en dure etablissementen lijken het te redden. De "papiermensen", zoals de armen die oud papier ophaalden ooit werden genoemd, zijn weer terug. De straten staan vol met gevechtsuniformen en invaliden zonder benen. De contrasten worden groter.

Twee weken eerder, op 12 juli, werden tijdens een nachtelijke droneaanval twee huurwoningen in de buurt van het station verwoest, waarbij vier mensen gewond raakten.

Als ik met vrienden afsprak, hoorde ik ze nooit over de oorlog praten. Hooguit een botte grap met Poetin erin. Hoe kun je nou begrijpen wat oorlog in Lviv eigenlijk betekent? Het is waarschijnlijk zelfs voor de gemiddelde inwoner van Lviv moeilijk, laat staan voor buitenlanders, die vaak onbetrouwbare of bevooroordeelde informatie krijgen. Het enige wat je nog kunt doen, is accepteren dat de wereld niet zwart-wit is, maar een scala aan grijstinten kent.

Jacek Szwic