Vergaande Kamer-motie om Associatieverdrag met Israël meteen op te schorten, stuit op ‘nee’ van VVD

Opnieuw was VVD de doorslaggevende factor in de Nederlandse Israël-politiek, maar dit keer fungeerde buitenlandwoordvoerder Eric Van der Burg als slot op de deur.

Twee maanden geleden waren het de liberalen die een motie van GroenLinks-PvdA en CDA om te onderzoeken of Israël nog wel voldoet aan de voorwaarden van het EU-Associatieverdrag, aan een Kamermeerderheid hielpen.

Dinsdag was het echter de VVD die een volgende, verdergaande Kamermotie – het Associatieverdrag meteen opschorten – leek te blokkeren. Geen wonder dus dat het vooral druk werd aan de interruptiemicrofoon toen Van der Burg aan het woord was. De doorgaans zo behendige VVD-woordvoerder had het soms zichtbaar moeilijk om alle aanvallen van de oppositie te pareren. Daarbij zocht de VVD-woordvoerder zijn toevlucht tot een opgewonden, verontwaardigde toon. Toen Denk-fractievoorzitter Stephan van Baarle hem kritisch ondervroeg weigerde Van der Burg domweg antwoord te geven – omdat Van Baarle hem in een eerder debat onterechte aantijgingen aan zijn adres had gedaan.

„De heer Van den Burg staat hier om zich heen te slaan op een manier die je maar weinig ziet”, constateerde D66-woordvoerder Jan Paternotte.

„Elk antwoord dat Van de Burg geeft is een jij-bak”, constateerde Laurens Dassen (Volt).

Schuiven

Sinds de hervatting van de Gaza-oorlog is de Tweede Kamer – dat sinds de aanslagen van Hamas op 7 oktober 2023 in meerderheid achter Israël stond – langzaam gaan schuiven. En ook de VVD stemde voor een motie Kati Piri (GroenLinks-PvdA) en Derk Boswijk (CDA) waarin werd opgeroepen te onderzoeken of Israël nog voldoet aan artikel 2 van het Associatieverdrag met de EU, waarin staat de dat de betrekkingen tussen Israël en de Europese Unie moeten zijn gebaseerd op ‘mensenrechten en democratie’.

Vorige week gaf minister van Buitenlandse Zaken Caspar Veldkamp (NSC) uitvoering aan de motie door in een brief aan de Europese Commissie te vragen om zo’n onderzoek. Veldkamp nam meteen al een voorschot op de conclusies: de nu al 72 dagen durende volledige blokkade, waardoor honderdduizenden Palestijnen worden bedreigd met de hongerdood, druist in tegen het humanitair recht, zo schreef de minister. Tijdens een informele top van de Europese ministers van Buitenlandse Zaken in Warschau diende Veldkamp het Nederlandse voorstel in. Komende dinsdag zullen de Europese ministers erover stemmen.

De koerswijziging van Veldkamp zorgde meteen voor wrijving met coalitiepartner PVV. Tijdens het debat in de Tweede Kamer wilde buitenlandwoordvoerder Raymond de Roon van de minister weten waarom het besluit niet in het kabinet was besproken. De Roon trok een vergelijking met de steun die premier Schoof uitsprak – zonder overleg – voor het voorstel van de Europese Commissie om de begrotingsregels op te rekken om grotere defensie-uitgaven mogelijk te maken. „Ook dat werd zonder overleg als feit gepresenteerd”, zo zei de PVV'er. „Daar houden wij niet van.”

Gezien de woede van PVV-zijde was het misschien niet zo verwonderlijk dat Van der Burg, net als zijn NSC-collega Isa Kahraman, zijn hakken in het zand zette bij de pogingen vanuit de Kamer om nu al verdere stappen tegen Israël te nemen. Een onderzoek naar de voorwaarden van het Associatieverdrag zou maanden gaan duren, zo constateerde Sarah Dobbe. „Dan zijn de kinderen in Gaza al dood.” Maar hoewel Kahraman zijn eigen minister Veldkamp prees voor zijn besluit (waar de NSC oorspronkelijk tegen was) was ook de NSC niet bereid om verder te gaan. Volgens Kahraman was het niet verstandig om meteen „de nucleaire optie” in te zetten – zoals opschorting van het voor Israël economisch belangrijke verdrag.

Hardere sancties

Laurens Dassen vond dat „slap gelul”: „Er zijn nu hardere sancties nodig.” Intussen was de oppositie in de Kamer druk bezig met het formuleren van de motie waarin werd opgeroepen tot het „directe opschorting” van de handelsafspraken in het Associatieakkoord. De motie werd ondertekend door Israël-kritische partijen als GroenLinks-PvdA, Volt, de SP en de Partij voor de Dieren, maar ook door het CDA – niet door Eric van der Burg. De VVD, zo zei Van der Burg meerdere malen tijdens het debat, wil „effectieve maatregelen” steunen om de druk op Israël te verhogen. Welke dat zouden moeten zijn? Van der Burg nam nog een glas water. „Ik moet u eerlijk zeggen dat ik het niet weet.”