Trump gokt dat VS het Iraanse regime met één klap tot inkeer kunnen brengen

Donald Trump heeft een enorme gok genomen door zichzelf in een ongewis avontuur te storten en de wereld in een nieuwe onzekere episode. Alsof de wereld met een genocidale oorlog in Gaza, een Russische invasie in Oekraïne en een, volgens internationaal recht, onacceptabele aanval van Israël op Iran niet al met een overschot aan onzekerheid kampte.

De VS presenteerden hun aanval op Iran zondag als een verhoudingsgewijs kleinschalige operatie die uitsluitend gericht was op het uitschakelen van het Iraanse nucleaire programma. De Amerikaanse interventie had niet tot doel in Iran regime change te bewerkstelligen. Amerika is niet in oorlog met Iran, onderstreepte vice-president JD Vance, Amerika is in oorlog met het Iraanse nucleaire programma.

Team Trump lijkt erop te speculeren dat het met één klap het Iraanse regime tot inkeer kan brengen. Als het Trump inderdaad lukt om met een relatief bescheiden investering Iran van zijn atoomprogramma te beroven, dan zou dat de aanval de boeken in kunnen gaan als een succes. Trump wil Iran naar eigen zeggen naar de onderhandelingstafel dwingen. Zijn minister van Defensie, Pete Hegseth, zei zondag dat er langs verschillende kanalen contact is met Teheran.

Vance presenteerde het bombardement als een kans. „Onze hoop is dat dit misschien een herstart kan zijn. Iran kan het pad van vrede kiezen of kiezen voor het ridicule spel met steun voor terrorisme en pogingen om een nucleair wapen te bouwen en dat kunnen de Verenigde Staten simpelweg niet accepteren.”

Lees ook

Lees ook: President die ‘geen eindeloze oorlogen meer’ beloofde, mengt zich in nieuwe oorlog met Iran

De kans is ook levensgroot dat Trump krachten losgemaakt heeft die hij niet kan beteugelen. Mocht de aanval inderdaad de opmaat zijn naar een langere actie in het Midden-Oosten, dan kan dat vergaande gevolgen hebben voor de regio én voor de politieke positie van de president. Trump zou, beloofde hij tijdens zijn verkiezingscampagne, oorlogen beëindigen, niet beginnen. Een deel van de MAGA-achterban staat niet te wachten op Amerikaanse deelname aan een oorlog ver weg.

Iran heeft, geheel in lijn met de verwachtingen, gezegd dat het zal terugslaan. In een allereerste reactie vuurde Iran 40 raketten af op doelen in Israël.

Waarschijnlijk is de aanval hét gespreksonderwerp op de NAVO-top die dinsdag begint in Den Haag

Het is niet duidelijk hoe groot de schade is die Israël in de afgelopen week heeft toegebracht aan de Iraanse commandostructuur en aan de Iraanse krijgsmacht. Er zijn, in theorie, een reeks mogelijkheden voor Teheran om de Amerikaanse aanval te beantwoorden. Iran is bedreven in cyberaanvallen, het kan Amerikaanse militairen in de regio (40.000) belagen, het kan ambassades aanvallen en aanslagen laten uitvoeren. Mogelijk is ook dat Teherans bondgenoten in de regio – Hezbollah en de Houthi’s – Teheran actief zullen steunen. Het Iraanse parlement keurde zondag de afsluiting van de Straat van Hormuz goed, de zeestraat tussen Oman en Iran waarlangs eenvijfde van ’s werelds olieproductie vervoerd wordt.

Lees ook

Lees ook: De vraag dringt zich op: wat kán het Iraanse regime nog?

In het Midden-Oosten was men er niet gerust op. In Koeweit was de veiligheidsraad in vergadering en werden noodonderkomens ingericht in een ministerie. Bahrein waarschuwde automobilisten niet de weg op te gaan en riep overheidspersoneel op zoveel mogelijk vanuit huis te werken. In Saoedi-Arabië gold een verhoogde staat van waakzaamheid.

De kans is groot dat de aanval hét gespreksonderwerp wordt op de NAVO-top die dinsdag begint in Den Haag. De alliantie heeft weliswaar geen directe rol in de oorlog, maar Europese leiders zullen ongetwijfeld van de Amerikaanse delegatie willen vernemen wat de stand van zaken is. Ook zullen Europeanen vermoedelijk hameren op het belang van de-escalatie en overleg. Europese ministers spraken eind vorige week nog met hun Iraanse collega.

Secretaris-generaal Mark Rutte zal er intussen voor waken dat Iran niet te zeer afleidt van het hoofdthema van de top: verhoging van de defensie-uitgaven van 2 procent van het bruto binnenlands product naar 5 procent. Spanje liet eind vorige week formeel weten niet met dat voorstel in te kunnen stemmen. Inmiddels zou er een formulering zijn gevonden om Spanje tegemoet te komen, aldus persbureau ANP. Oorspronkelijk stond in de sloverklaring „We zeggen toe”. Nu zou dat „Bondgenoten zeggen toe”, worden. Daarnaast zouden er ook een aantal ontmoetingen tussen NAVO-leiders en de Oekraïense president Volodymyr Zelensky aan het programma toegevoegd worden. Oorspronkelijk wilden de VS Zelensky zoveel mogelijk weren om de onderhandelingen met Rusland niet in gevaar brengen.

Lees ook

Lees ook: Montere Rutte kreeg al bijna iedereen op één lijn – maar de vuurproef komt nog