Hoe de Europese Volkspartij een groene richtlijn de nek omdraaide

Zeggen dat je producten groen en duurzaam zijn, doet het in de regel goed. Maar helaas: 53% van dit soort claims blijkt misleidend of ongefundeerd te zijn. Op die manier wordt de milieu- en klimaatbewuste consument voor het lapje gehouden en dat moet afgelopen zijn.

Daarom kwam de Europese Commissie in maart 2023 met een Green Claims Directive. Het dossier passeerde tamelijk geruisloos de verschillende stadia van het Brusselse wetgevingsproces. De finish was in zicht, maandag zou het al zover kunnen zijn.

Maar het liep anders. De Europese Volkspartij (EVP) was niet blij met het verloop van de onderhandelingen tussen het Europarlement en lidstaten. Bedrijven, ook de kleinste, moeten hun groene claims voortaan eerst laten goedkeuren, zo was in de tekst gefietst. Dat riekt naar regeldruk en dat werkt als een rode lap op de grootste fractie van het Europarlement.

De EVP besloot hulp van hogerhand in te roepen en klopte aan bij Commissievoorzitter Ursula von der Leyen, een van hen tenslotte. Het resultaat mag er wezen: de Commissie is nu zowaar voornemens de richtlijn simpelweg in te trekken, zo werd vrijdag bekend.

Sindsdien staat het Europarlement op scherp. De sociaaldemocraten, de liberalen en de groenen zijn des duivels over Von der Leyens interventie. Ze hebben met haar ingestemd toen ze na de Europese verkiezingen van een jaar geleden steun vroeg voor een voortzetting van haar voorzitterschap. Ze zou in ruil daarvoor een honest broker moeten zijn en boven de partijen moeten staan, maar kijk nu eens.

De Duitse sociaaldemocraat Tiemo Wölken weet wel waarom de EVP dit zo gespeeld heeft. Als de Commissie de richtlijn niet intrekt, komt deze straks voor goedkeuring terug naar het Europarlement. EVP kan de wet dan alleen nog maar torpederen door deze ‘met hun nieuwe extreme vrienden’ weg te stemmen. Dat staat niet zo chic en dus lieten ze Von der Leyen het vuile werk doen, aldus Wölken.

Met ‘nieuwe extreme vrienden’ doelt Wölken natuurlijk op de Europese Conservatieven en Hervormers (ECR) én de Patriotten voor Europa. Beide groepen lieten overigens weten het helemaal met de EVP eens te wezen, lees hier en hier.

2. Blijvend geld voor de grote wetenschappelijke vragen

Bestaat er zoiets als toeval? Over die vraag konden de grote natuurkundigen Niels Bohr en Albert Einstein het niet eens worden. Het beantwoorden zou de wereld uiteindelijk doorbraken op het gebied van kwantumfysica opleveren. Maar dat was niet waarom de onderzoekers het deden. Zij wilden vooral hun vragen beantwoorden. Kennis omwille van kennis.

Geld voor dit soort onderzoek is er steeds minder. Kennisinstellingen en bedrijven geven liever knaken uit aan onderzoek dat iets concreets oplevert. Om te zorgen dat de EU blijft investeren in fundamenteel onderzoek wil de Europese Onderzoeksraad (ERC) nu een losse permanente organisatie worden met een eigen budget. Dat schrijft de vakwebsite ScienceBusiness op basis van een brief die zij heeft ingezien. De site noemt de stap verrassend.

In theorie opereert de ERC eigenlijk al in grote mate onafhankelijk van zijn geldschieter, de Europese Commissie. De raad stelt zijn eigen programma’s op en beslist zelf over verschillende soorten subsidies en budgetten die beschikbaar zijn voor aanvragers. Die worden beheerd door een speciaal agentschap, dat wordt gecontroleerd door een raad van vooraanstaande wetenschappers.

De vrees is dat de Commissie in een nieuwe meerjarenbegroting verschillende financieringsprogramma, waaronder de onderzoeksraad, wil samenvoegen tot één groot concurrentiefonds. Dat kan minder geld betekenen voor fundamentele wetenschap. Om te verzekeren dat het geld blijft, wil de ERC nu dus een losse rol. Nu krijgt de raad geld vanuit het Horizonprogramma, dat is het financieringsprogramma voor innovatie en wetenschap van de EU.

In juli komt de Commissie met een voorstel voor de nieuwe meerjarenbegroting voor de EU. Traditioneel is dat het startschot voor jarenlange onderhandelingen die de complexe verhoudingen tussen de landen en instituten van de EU genadeloos blootleggen.

3. Meer respect voor onze viervoeters

De EU zet nu echt haar klauwen in het huisdierenbeleid, klonk het vorige week tevreden bij de Slowaakse Renew-parlementariër Michal Wiezik. Aanleiding was de brede goedkeuring van het standpunt van het Europees Parlement over een wetsvoorstel rond het welzijn en de traceerbaarheid van katten en honden.

De markt voor gezelschapsdieren in de EU is zo’n €1,3 mrd groot. Waar geld valt te verdienen, zijn er altijd handelaars die de grenzen van het toelaatbare opzoeken — en soms overschrijden. Dat risico is extra groot wanneer nationale regels van elkaar verschillen. Dieren zijn daar vaak het slachtoffer van, bijvoorbeeld door mishandeling of verwaarlozing.

Harmonisering moet daarin verandering brengen. Het Europarlement pleit bovendien voor verplichte registratie en identificatie van honden en katten via een microchip. 'Naar schatting leven er momenteel honderd miljoen zwerfdieren in Europa — op straat of in opvangcentra — wat enorme druk legt op asielen en overheden', zegt S&D-parlementariër Dario Nardella. ‘Voor het eerst legt de EU de basis voor geharmoniseerde normen voor het fokken, huisvesten, verzorgen en behandelen van honden en katten — of dat nu bij fokkers, in asielen of in pleeggezinnen gebeurt.’

Ook de online dierenhandel — volgens Renew een 'Wild West' — wordt straks strenger gereguleerd. Meer dan 60% van de verkoop van katten en honden verloopt via het internet, vaak nog via dubieuze kanalen.

Volgens Nardella gaat deze wet niet alleen over dierenwelzijn, maar ook over Europese waarden. 'Miljoenen huisdieren maken deel uit van onze gezinnen. Ze geven ons vreugde, trouw en troost. Het is tijd dat wij iets terugdoen voor ze.’

Het Europees Parlement gaat nu met de lidstaten in onderhandeling over de definitieve vorm van de wet.

Wil je deze Europanieuwsbrief elke week per mail ontvangen? Schrijf je dan hier in. En hier zijn eerdere afleveringen.

Waar moeten we deze week op letten?

• De EU-ministers van buitenlandse zaken vergaderenmaandag. Ze hebben het onder meer over de oorlog tegen Iran. EU-buitenlandchef Kaja Kallas licht ook de resultaten van een onderzoek naar Israëls gedrag in Gaza toe.

• Dinsdag houdt de commissie voor ontwikkelingssamenwerking van het Europees Parlement een debat met miljardair en filantroop Bill Gates. Dat zal onder meer gaan over wat de EU kan doen met het gat dat is gevallen sinds de Trumpregering de ontwikkelingsorganisatie USAID heeft gedecimeerd.

• Woensdag presenteert de Europese Commissie aanpassingen van de regels voor staatssteun, haar strategie voor een ruimte-economie, en een EU Ruimtewet.

• De Navo-top is dinsdag en woensdag in Den Haag. Komt Donald Trump na de Amerikaanse aanval op Iran nog wel naar de Hofstad? Het 5%-uitgavendoel schijnt in zicht te zijn, al heeft Spanje een uitzondering bedongen.

• Donderdag is er een Europese top in Brussel. De situatie in Oekraïne en het Midden-Oosten staat op de agenda.

• Zaterdag vindt in Boedapest de Pride plaats, ondanks een verbod door de Hongaarse regering.

Meer lezen (en luisteren)?

Haastige spoed De Brusselse denktank CEPS schreef een kritisch rapport over het inderhaast en zonder onderzoek naar de impact in elkaar geflanste omnibusvoorstel. Dit is het plan van de Europese Commissie om een aantal groene wetten te versimpelen.

In de mode België voert nu ook grenscontroles in, alleen niet aan de grens. Met name voor het openbaar vervoer is meer aandacht. Frankrijk controleert ook extra op trein- en busstations.

De oorlog Israël en de VS plaatsen in de kwestie-Iran de EU voor voldongen feiten, schrijven media. Pogingen vanuit Europa om te onderhandelen met Teheran, zijn kansloos gebleken. EU-regeringsleiders waarschuwen voor verdere escalatie. En wat zijn de economische gevolgen, bijvoorbeeld voor de oliemarkt, als Iran de Golf van Hormuz sluit?

Wordt vervolgd Een behoorlijk aantal Poolse huizenbezitters zucht nog altijd onder hypotheken die ze ooit in Zwitserse franks afsloten. Ze stapten naar de rechter om daarvan af te komen. Het Hof van Justitie van de EU kwam donderdag met een nieuw arrest in de slepende kwestie, maar of dat tot een oplossing leidt?

Europamania wordt geschreven door de FD-Brusselaars Daan Ballegeer en Mathijs Schiffers, plus Han Dirk Hekking. Ditmaal met medewerking van Jildou Beiboer. Heb je opmerkingen of nieuws? Laat het weten via [email protected].