Het kraken van gewrichten: een nutteloos trucje of de oplossing voor pijn?

Bezoekjes aan therapeuten die gewrichten ‘kraken’ worden steeds populairder. Vooral chiropractie – een behandelvorm die de afgelopen jaren is komen overwaaien uit Engeland en de Verenigde Staten – wint terrein in Nederland. Op social media circuleren talloze spectaculaire filmpjes van mensen die, ogenschijnlijk na twintig jaar klachten, in één sessie klachtenvrij worden gekraakt.

Maar wat gebeurt er eigenlijk in het lichaam als je dit geluid hoort? En is het kraken van gewrichten een effectieve behandeling – of vooral een schijnoplossing?

Manueel therapeut Dominic Geuskens (MSc) helpt dagelijks mensen met rug-, nek- en gewrichtsklachten. In de praktijk maakt hij regelmatig gebruik van manipulaties, het gecontroleerd kraken van een gewricht. Maar hij plaatst er meteen een kanttekening bij: „Manipulaties zijn een krachtig hulpmiddel, maar geen toverstaf.”

Tips nodig hoe om te gaan met je knieën bij het hardlopen? Lees dan ook dit Metro-artikel.

Het bekende krakgeluid is géén bot dat op zijn plek wordt gezet, zoals vaak gedacht wordt. Een van de best onderbouwde theorieën is die van het cavitatie-effect. „Er ontstaat een kortstondig vacuüm in het gewrichtskapsel, waarbij een gasbel loskomt. Dat hoor je als een klik”, legt Geuskens uit. Het is dus een hoorbaar gevolg van drukverandering, geen fysieke verschuiving van bijvoorbeeld wervels.

Daarnaast kunnen ook andere structuren geluid maken, zoals pezen, ligamenten, kraakbeen en menisci. Een krakend gewricht wijst zelden op schade, vooral als het geen pijn doet. Sommige onderzoekers suggereren zelfs dat kraken een teken kan zijn van gezonde, beweeglijke gewrichten.

Volgens wetenschappelijk onderzoek zijn de directe effecten van manipulaties grotendeels neurologisch. De snelle drukverandering in het gewricht stimuleert zenuwvezels, die op hun beurt pijnsignalen in het ruggenmerg dempen. „Simpel gezegd: manipulaties kunnen de pijn tijdelijk ‘overschrijven’ in het brein”, aldus Geuskens. Daarnaast wordt er door een manipulatie iets meer ruimte in het gewricht gecreëerd, wat de behandeling verder kan versterken.

Het effect is meestal kortdurend: van enkele minuten tot een paar dagen, afhankelijk van de persoon en de context. Zonder aanvullende oefentherapie of begeleiding keert de oorspronkelijke klacht vaak terug.

Manipulaties kunnen effectief zijn bij acute bewegingsbeperkingen of pijnklachten. „Als iemand moeite heeft met draaien of buigen, of een ‘vastzittend’ gevoel ervaart, kan een manipulatie snel verlichting geven.”

Maar het is geen wondermiddel. „Bij chronische pijnklachten of structurele lichamelijke problemen is een manipulatie op zichzelf niet de oplossing. Je moet altijd kijken naar het totaalplaatje van de patiënt: de klacht, de hulpvraag, het functioneren.” Duurzaam herstel van complexe problematiek bereik je alleen in combinatie met andere behandelvormen, zoals krachttraining.

De Nederlandse Vereniging voor Manuele Therapie en het Koninklijk Nederlands Genootschap voor Fysiotherapie zijn daarom ook kritisch op chiropractors. „Zij kraken vaak meerdere keren per week in korte sessies van tien minuten, zonder aanvullende begeleiding. Dan ben je symptomen aan het bestrijden, maar niet de oorzaak. En patiënten krijgen het idee dat hun wervelkolom telkens ‘rechtgezet’ moet worden – iets wat in de praktijk simpelweg niet zo werkt.”

Bij gezonde mensen is een manipulatie doorgaans veilig. Ernstige bijwerkingen, zoals letsel van een nekslagader, komen zéér zelden voor. Toch is een zorgvuldige screening essentieel. „We letten altijd op rode vlaggen, zoals osteoporose, bonzende hoofdpijn, klachten die niet afnemen bij bewegen. En als er twijfel is, kiezen we voor een andere behandelvorm.”

Geuskens is duidelijk: hij is een voorstander van manipulaties en gebruikt het graag in de juiste context. „Als een patiënt alleen pijnverlichting zoekt en goed geïnformeerd is, dan kan kraken voor korte duur helpen. Maar wil je echt vooruit, dan hoort er meer bij dan dat ene ‘krakje’.”

Kraken is een nuttige tool, geen magische truc. En als je het goed inzet – samen met oefeningen, voorlichting en het stimuleren van zelfredzaamheid – dan kan het nét dat duwtje in de rug geven dat iemand nodig heeft.

Meer weten over gezondheid? In deze stukken helpen we je op weg: