Nederlandse rechter: Instagram en Facebook moeten apps aanpassen

De zaak ging over de tijdlijn die gebruikers te zien krijgen als zij Facebook of Instagram gebruiken. Die wordt gevuld door een algoritme, dat bepaalt welke berichten in welke volgorde getoond worden.

Volgens Europese regels moeten gebruikers ook kunnen kiezen voor een tijdlijn zónder algoritme. Beide apps hebben die mogelijkheid wel, maar die is niet makkelijk te vinden. Bovendien wordt de keuze van een gebruiker niet onthouden. Zodra je de app sluit, kom je weer terug in de oorspronkelijke tijdlijn mét algoritme.

Ook als je bijvoorbeeld je Instagram-berichten wil bekijken, wordt je gedwongen opnieuw naar de algoritmische tijdlijn te gaan. Daarmee hebben gebruikers geen échte keuze, vond Bits of Freedom. Daarom spande de burgerrechtenorganisatie een zaak aan bij de Amsterdamse rechter. Die diende vorige week.

Tijdens de zitting voerde advocaten van Meta aan dat gebruikers wel degelijk een keuze hebben, en dat Meta niet verplicht zou zijn die keuze te onthouden.

Maar daar ging de rechter niet in mee. Dat de keuze van gebruikers niet wordt onthouden, staat volgens de rechter 'haaks' op het doel van de Europese regels, schrijft hij in het vonnis, 'namelijk dat gebruikers daadwerkelijk autonomie, keuzevrijheid en controle krijgen over de wijze waarop informatie aan hen wordt gepresenteerd'.

Volgens de rechter maakt Meta 'inbreuk op de vrijheid van informatiegaring, dat als onderdeel van het grondrecht van vrijheid van meningsuiting fundamenteel is voor een democratische samenleving'.

'Mede met het oog op de verkiezingen' moet Meta zijn apps binnen twee weken aanpassen. Het bedrijf moet ervoor zorgen dat de keuze voor een tijdlijn zonder algoritme 'rechtstreeks en gemakkelijk toegankelijk' wordt, en dat die keuze ook onthouden wordt.

Voldoet Meta daar niet aan, dan moet het bedrijf een flinke dwangsom betalen: 100.000 euro per dag, met een maximum van 5 miljoen.

Het sociale mediabedrijf zegt in een reactie het 'fundamenteel oneens' te zijn met de uitspraak en in hoger beroep te gaan. "We hebben ingrijpende wijzigingen doorgevoerd in onze systemen om te voldoen aan onze verplichtingen onder de Digital Services Act (DSA)", zegt een woordvoerder van Meta. Volgens hen gaat de Europese Commissie, als toezichthouder op de DSA, over de kwestie en is het niet een geschil dat via rechtzaken in afzonderlijke lidstaten moet worden uitgevochten.

"We zijn blij dat de rechter nu duidelijk maakt dat Meta de keuze van de gebruiker moet respecteren", zegt Maartje Knaap, woordvoerder bij Bits of Freedom. "Tegelijkertijd is het jammer dat we de rechter nodig hebben om ervoor te zorgen dat Meta zich aan de wet houdt."

De organisatie spande de zaak aan in aanloop naar de verkiezingen op 29 oktober. Volgens Bits of Freedom vormen de algoritmes van Meta namelijk zelfs een 'risico voor onze democratie', omdat gebruikers erdoor beïnvloed kunnen worden. Ook zou Meta gebruikers steeds extremere informatie voorschotelen, om ze langer in de app te houden.

Facebook en Instagram klooien niet alleen met tijdlijnen, ze gebruiken ook nog eens je gegevens om hun AI mee te trainen: