De hitte en de lange zomer van werk voor ruiters, chauffeurs, landarbeiders en metselaars tussen de ene hogedrukgebied en de andere

Wat is het warm! Cijfers alleen zijn niet genoeg om te tellen hoe vaak deze uitroep is geuit tijdens deze lange en prachtige zomer, zelfs tijdens vakanties. De werkzomer is echter langer en moeilijker voor sommige categorieën werknemers dan voor andere, van bezorgers tot arbeiders, land- en bouwvakkers, zelfs postbodes en beveiligers, om er maar een paar te noemen. In veel delen van het land hebben de temperaturen herhaaldelijk de 40°C bereikt en zijn ze lange tijd boven de 30°C gebleven, waardoor er zelfs 's nachts weinig respijt was. De stijgende hitte heeft geleid tot verhoogde voorzorgsmaatregelen en bescherming voor werknemers, maar ook tot werknemersprotesten en organisatorische maatregelen in bedrijven, waar klimaatverandering nu een structureel probleem is geworden nu de zomer nadert. Naarmate de temperaturen boven de 20°C stijgen, neemt de productiviteit van werknemers met 2 tot 3% af voor elk punt hoger op de thermometer. Deze schatting van de Wereld Meteorologische Organisatie (WMO) en de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) zal steeds meer gevolgen hebben voor bedrijven en werknemers naarmate de temperaturen stijgen. Wereldwijd werken nu al 2,4 miljard mensen onder extreme klimaatomstandigheden. Dit probleem heeft zeker gevolgen voor bepaalde delen van de wereld, waaronder Afrika, het Arabisch Schiereiland, India en Zuid-Amerika, waar de temperaturen nu vaker dan voorheen de 40°C of hoger bereiken. De zomer van 2025 in de Verenigde Arabische Emiraten wordt gekenmerkt door een extreme hittegolf, na een reeds zeer hete lente, met temperaturen die zelfs de 50°C overschrijden. In Italië is de situatie minder extreem, maar bijvoorbeeld in augustus teisterde de Caronte-anticycloon het schiereiland, met temperaturen die opliepen tot bijna 40°C. Nu de hitte aanhoudt, vereist het werk een andere organisatie, vooral omdat de dagen van lange fabriekssluitingen in de zomer allang voorbij zijn: globalisering en de internationalisering van bedrijven hebben ook de sluitingen in augustus verkort en het noodzakelijk gemaakt om de zomerdiensten in verschillende sectoren te heroverwegen, rekening houdend met regionale verordeningen.

Werknemers genieten nu een veel betere bescherming dan voorheen, zoals blijkt uit het reguliere fonds voor loonsuppletie en de loonsuppletie-uitkeringen die bedrijven kunnen aanvragen bij extreme hitte (meer dan 35°C) of extreme weersomstandigheden die hun werk riskant maken. Regionale verordeningen die specifiek op dit onderwerp zijn gericht, benadrukken dit ook. Met uitzondering van Trentino-Alto Adige en Valle d'Aosta hebben alle regio's verordeningen uitgevaardigd met richtlijnen over sectoren en werktijden om mensen in staat te stellen veilig te werken, zoals benadrukt in het laatste Workclimate-rapport, een samenwerking tussen INAIL en het CNR. Deze verordeningen hebben voornamelijk betrekking op bepaalde sectoren, zoals de tuinbouw, landbouw en bouw, waar mensen vaak worden blootgesteld aan hitte. Maar ze hebben ook betrekking op werktijden. Zoals het Workclimate-rapport uitlegt, werden de verordeningen in veel regio's pas uitgevaardigd na het begin van de eerste hittegolf, wat de noodzaak onderstreept van een meer preventieve aanpak en verbeterde nationale coördinatie, zoals nu door verschillende vakbonden wordt gevraagd. De maatregelen zijn uniform voor alle tijdvakken (12.30-16.00 uur), voorzien in uitzonderingen voor essentiële diensten en gelden allemaal voor de bouw, landbouw/sierteelt of aanverwante sectoren. Slechts enkele regio's breiden ze uit naar sectoren zoals logistiek en koeriers, zoals het geval is in Piëmont en Lazio. De vakbonden hebben opgeroepen om de maatregelen uit te breiden naar andere categorieën werknemers, zoals postbodes en beveiligers.

Het Workclimate-rapport benadrukt echter dat er nog steeds problemen zijn met de handhaving: enerzijds is het essentieel om ervoor te zorgen dat bedrijven zich aan de verordeningen houden, maar anderzijds is het belangrijk om te bedenken dat de regels niet altijd gemakkelijk en veilig te handhaven zijn. Niet alle werkplekken hebben voldoende ruimte voor werknemers om te rusten tijdens de heetste uren, vooral niet voor degenen die om logistieke redenen niet naar huis kunnen terugkeren tijdens de opschorting. In juli waren er veel verwondingen als gevolg van langdurige blootstelling aan hitte, en de zorgen over verminderde productiviteit en lagere lonen groeiden. De aanwezigheid van de verordeningen voorkwam echter niet dat er veel onregelmatigheden met betrekking tot werktijden ontstonden, zoals bleek uit de Carabinieri-operatie die gericht was op de landbouwsector en tussen 31 juli en 11 augustus grootschalige inspecties uitvoerde bij 888 bedrijven. Onder de ontdekte onregelmatigheden, vooral in het zuiden, was werk tijdens uren die verboden waren door regionale verordeningen. De stijgende temperaturen hebben deze zomer ook geleid tot een toename van protesten, zoals het rapport benadrukt: van Globo tot Carrefour, Stellantis en Electrolux hebben werknemers geprotesteerd en opgeroepen tot stakingen op de warmste dagen, maar er zijn ook specifieke maatregelen genomen om de klimaatomstandigheden in fabrieken te verbeteren en werktijden te herzien. De meest controversiële zaak was die van het maaltijdbezorgplatform Glovo, dat zijn bezorgers aanvankelijk een bonus bood voor bezorgingen tijdens de warmste uren van de dag. De bonus bedroeg 2% voor temperaturen tussen 32 en 36 graden Celsius, 4% voor temperaturen tussen 36 en 40 graden Celsius en tot 8% voor temperaturen boven 40 graden Celsius. Dit leidde tot protesten van vakbonden, die in plaats daarvan eisten dat de bezorgingen tijdens de warmste uren zouden worden opgeschort. Het maaltijdbezorgplatform schortte aanvankelijk de bonus op – maar zeker niet de bezorgingen – vanwege wijdverbreide kritiek. Vervolgens werd het door de rechtbank van Milaan gedwongen om bezorgers 30 cent extra per bezorging te betalen wanneer de buitentemperatuur boven de 25 graden Celsius kwam. Het Hof oordeelde ook dat motorrijders bepaalde veiligheidsmaatregelen moeten nemen om zich te beschermen tegen de hitte. Het gaat hierbij bijvoorbeeld om een ​​hoed met klep, een zonnebril, zonnebrandcrème, een thermofles en minerale zouten.

Terugkerend naar gegevens van de WMO en de WHO: 2024 was het warmste jaar ooit gemeten, met temperaturen in veel delen van de wereld die steeds vaker de 40 graden Celsius en zelfs de 50 graden Celsius overschreden. Dit heeft "de impact van hittestress op werknemers wereldwijd verergerd", waardoor ze worden blootgesteld aan hitteberoerte, uitdroging, nierfunctiestoornissen en neurologische aandoeningen. "Al deze factoren brengen de gezondheid en economische zekerheid op de lange termijn in gevaar", leggen de experts uit, in een context waarin "ongeveer de helft van de wereldbevolking de negatieve gevolgen van hoge temperaturen ondervindt." "Hittestress op het werk is een wereldwijde maatschappelijke uitdaging geworden", aldus Ko Barrett, adjunct-secretaris-generaal van de WMO. "Het beschermen van werknemers is niet alleen een gezondheidsvereiste, maar ook een economische noodzaak." Bovendien is de kwestie numeriek zeer gevoelig, aangezien volgens de Internationale Arbeidsorganisatie wereldwijd meer dan 2,4 miljard werknemers worden blootgesteld aan extreme temperaturen, met jaarlijks meer dan 22,85 miljoen werkgerelateerde verwondingen als gevolg van hittestress. De twee VN-organisaties, WMO en WHO, roepen daarom op tot de implementatie van specifieke actieplannen op de werkplek, die zijn toegesneden op specifieke sectoren en regio's en die in samenwerking met bedrijven, werknemers, vakbonden en experts op het gebied van volksgezondheid zijn ontwikkeld.