Warmte, elektriciteitsvraag, CO2-uitstoot en kosten. Dit is de impact van airconditioning in 25 landen.

Volgens de meest accurate modellen leidt de installatie van airconditioning in woningen tot een gemiddelde stijging van het elektriciteitsverbruik met 36%. Een recente internationale studie, gecoördineerd door Enrica De Cian (Ca' Foscari Universiteit van Venetië) samen met andere onderzoekers van het Euro-Mediterrane Centrum voor Klimaatverandering (CMCC), IIasa, het IFO Instituut en de Universiteit van Boston, analyseert hoe de adoptie en het gebruik van airconditioners het energieverbruik van huishoudens wereldwijd beïnvloeden. Op bijzonder warme dagen, wanneer de temperaturen de seizoensgemiddelden overschrijden en de Cooling Degree Days-index (een klimaatindicator die de energiebehoefte voor het koelen van gebouwen tijdens het warme seizoen schat) hoog is, kan deze stijging oplopen tot wel 57%. In veel landen, met name landen die al te maken hebben met extreme hittegolven, is airconditioning niet langer een bevlieging, maar een noodzaak voor de gezondheid, met name voor ouderen, kinderen en kwetsbare bevolkingsgroepen. De stijging van de wereldwijde temperaturen, die naar schatting ruim 1,1°C bedraagt ten opzichte van het pre-industriële tijdperk, zorgt ervoor dat steeds meer gezinnen een koelsysteem aanschaffen, zelfs in regio's die tot een paar jaar geleden nog geen koelsysteem hadden.

De studie benadrukt echter een sociaaleconomische kloof: het energieverbruik voor airconditioning varieert aanzienlijk afhankelijk van het inkomen. Gezinnen met een hoog inkomen verbruiken gemiddeld 1436 kWh per jaar alleen al voor koeling, terwijl gezinnen met een lager inkomen ongeveer 679 kWh verbruiken. Het verschil wordt niet alleen verklaard door betaalbaarheid: rijke gezinnen kiezen vaker voor krachtigere modellen en gebruiken deze langer, waardoor ze meer kamers kunnen verwarmen en de binnentemperatuur zeer laag kunnen houden, zelfs op mildere dagen. Mensen met minder geld daarentegen gebruiken vaak oudere of minder efficiënte airconditioners en zetten deze alleen aan tijdens de warmste uren om de kosten te drukken. Dit is een "nieuwe vorm van zomerse energiearmoede": het gaat niet langer alleen om het niet voldoende kunnen verwarmen van het huis in de winter, maar om het niet kunnen betalen om het in de zomer leefbaar te houden.

In de Verenigde Staten, waar de penetratie al zeer hoog is en de huizen groot zijn, behoort het verbruik per huishouden tot de hoogste ter wereld, met intensief gebruik dat in de zomer scherpe pieken genereert. In India is het aandeel huizen met airconditioning nog laag, maar dit zal snel toenemen, waardoor de vraag naar elektriciteit stijgt tot niveaus die een verhoging van de opwekkingscapaciteit tot 29% vereisen, met aanzienlijke gevolgen voor de uitstoot als fossiele brandstoffen blijven bestaan. China, dat al een aanzienlijke penetratie heeft, zal een minder explosieve stijging in procentuele termen zien, maar een enorme in absolute termen, gezien de bevolkingsomvang, waardoor de overgang naar efficiënte systemen en hernieuwbare bronnen strategisch is. In Europa begint de penetratie echter op lagere niveaus en is de algehele impact op het net minder, maar de toename van hittegolven versnelt de acceptatie, vooral in zuidelijke landen, waardoor de uitdaging toeneemt om comfort, duurzaamheid en het verminderen van "koelarmoede" te combineren.

De voorspellingen zijn duidelijk: zonder gerichte interventies zal het fenomeen snel toenemen. Momenteel beschikt 27,5% van de huizen wereldwijd over airconditioning. Volgens de verschillende geanalyseerde sociaaleconomische scenario's zal dit aandeel tegen 2050 stijgen tot 40,7-54,6%. De wereldwijde vraag naar elektriciteit voor woningkoeling zal bijna twee tot drie keer zo hoog zijn als nu: ten opzichte van het huidige niveau zal er tussen de 976 en 1.393 TWh per jaar nodig zijn. De gevolgen voor het milieu mogen niet worden onderschat: er wordt geschat dat er jaarlijks tussen de 670 en 956 miljoen ton CO₂ extra wordt uitgestoten, met een maatschappelijke kost die kan variëren tussen de $ 124 en $ 177 miljard.

Er bestaat een mogelijke oplossing, die verrassend goed aansluit bij het probleem. Gebieden met het grootste potentieel voor zonne-energie zijn vaak ook de gebieden waar de vraag naar koeling het meest gevoelig is voor energiekosten. Met andere woorden, de installatie van zonnepanelen zou de economische en milieu-impact van airconditioning aanzienlijk kunnen verminderen, omdat de productie van zonne-energie samenvalt met piekmomenten. Deze synergie zou een van de sleutels kunnen zijn tot het aanpakken van de uitdaging: comfort niet elimineren – wat voor velen een noodzaak is geworden – maar het verduurzamen. Het risico is dat er een vicieuze cirkel ontstaat: hoe warmer het klimaat, hoe groter de vraag naar koeling, wat op zijn beurt, indien aangewakkerd door fossiele brandstoffen, bijdraagt aan de opwarming van de aarde.