Waarom we op 15 augustus de Madonna dell'Assunta vieren: met Maria, de armen en de schipbreukelingen

In het hart van deze maand augustus vieren christenen uit Oost en West het feest van Maria Tenhemelopneming : een vrouw uit de verste uithoeken van het Romeinse Rijk, onbekend bij het grote publiek, wordt, op het moment dat ze in slaap valt, door de handen van God zelf opgenomen en naar de hemel gedragen. Iedereen die de basiliek van Santa Maria in Trastevere betreedt – zoals mij al tientallen jaren overkomt – en zijn blik op de apsis richt, wordt geboeid door het Byzantijnse mozaïek in de apsis, waarop Jezus op zijn eigen troon is afgebeeld, Maria, zijn moeder, omhelzend. Dit is het mysterie van het feest van half augustus: het eerste schepsel dat de drempel van de dood overschrijdt, is Maria. Onlangs vroeg Filippo La Porta in deze krant: " Is er iets voorbij de weg?" Het christelijk geloof biedt dit antwoord. Voor katholieken is het 75 jaar geleden (het was het Heilig Jaar 1950) dat Pius XII, na overleg met de bisschoppen van de wereld, verkondigde dat Maria lichamelijk ten hemel was opgenomen. In werkelijkheid vindt deze overtuiging haar oorsprong in de eerste eeuwen van de Kerk.

Een oude traditie vertelt dat, toen de dag van Maria's aardse einde naderde, de apostelen, verspreid over de hele wereld, gewaarschuwd door engelen, zich rond Maria's bed verzamelden. En terwijl ze de wonderen van de evangelisatie vertelden, viel ze in slaap. Jezus nam haar in zijn armen en droeg haar naar zijn zijde in de hemel. Zij, de eerste van de gelovigen, is de eerste die de drempel van het hiernamaals overschrijdt. God heeft de machtigen van hun troon gestoten en die nederige vrouw verheven. Sterker nog, in het christelijk geloof is de eerste die het hiernamaals overschrijdt Jezus van Nazareth zelf, de gekruisigde die God uit de dood opwekte, waarmee hij de bestemming van de mensheid aantoonde: voor eeuwig bij God te zijn. Maria's Tenhemelopneming belichaamt de hele geschiedenis van de mensheid. Het is het revolutionaire christelijke idee van Gods ingrijpen in de geschiedenis om de hele mensheid te redden. Door de passage van een nederige vrouw verbreedt het christelijk geloof het Joodse idee van Gods verbond, niet alleen met het volk Israël, maar met alle volken. En de verlossing komt door de menswording van de Zoon van God (geboren, net als ieder van ons, uit een vrouw), die een "koninkrijk" aankondigt dat zichtbaar is voor de " armen van geest", niet voor de "wijzen", de " reinen van hart", niet voor de hoogmoedigen, de armen, niet voor de rijken.

Laten we ons even laten leiden door de terzinen van Canto XXIII van Dantes Goddelijke Komedie (' Goddelijk', zoals we weten, werd in de 14e eeuw door Boccaccio toegevoegd). De dichter spoort ons aan om ethisch en politiek te handelen, gebaseerd op de innerlijke kracht die voortvloeit uit de beschouwing van goddelijke mysteries. Niet vanuit de macht van brute kracht, die – zouden we vandaag zeggen – van geld, maar vanuit de visie van een broederschap die iedereen verenigt, te beginnen met de kleinsten, de zwaksten. Vanuit die nederige vrouw die door genade "Maagdelijke moeder, dochter van uw zoon " werd. Het is een paradoxale theologische waarheid die onze aandacht onmiddellijk vestigt op de nederigste en meest gewaardeerde schepselen. Het gebed van Sint Bernardus vervolgt: " Gij zijt zij die / de menselijke natuur zo veredeld heeft, dat haar schepper / niet van plan was zijn eigen schepping te worden." Maria veredelde de menselijke natuur door de alliantie tussen God en de schepping te herstellen, tot het punt dat God zelf geen scrupules had om zichzelf in een mens te incarneren. En hier is nog een ander kenmerk, niet theologisch, maar diep menselijk, van de nieuwe alliantie die in Maria een buitengewone bemiddelende kracht vindt: " Uw vriendelijkheid helpt niet alleen / degenen die vragen, maar anticipeert vaak / vrijwillig op hun vragen."

Wie zich tot Maria wendt, kan er zeker van zijn dat hij gehoord wordt. En er is meer. In het laatste deel van het gebed richt Sint Bernardus zich tot haar: " Ik bid u nogmaals, Koningin, die kunt doen wat u wilt, dat u, na zoveel te hebben gezien, zijn genegenheid gezond bewaart." Hij vraagt Maria om Dante te behoeden voor een terugval in zonde, en zijn neiging tot goedheid in de loop der tijd te behouden, na de goddelijke mysteries te hebben overwogen. De reis van de "Komedie" wordt een pad van stabiele, definitieve innerlijke verandering, geen voorbijgaande, niet-emotionele fase, maar eerder een solide, effectieve, affectieve ervaring. Het is een visie die we vanuit een "sociaal" perspectief kunnen herlezen, waarbij we de reductionismen en stereotypen die Maria door de eeuwen heen van tijd tot tijd hebben gezien als het ideale type van de gehoorzame en onderdanige vrouw, achter ons laten. Nee, Maria is zowel een voortbrenger van leven als het ideale model van een persoon die openstaat voor Gods indringing in de geschiedenis door de geschiedenis van zichzelf als persoon.

Als we er goed over nadenken, is het altijd zo: diepgaande maatschappelijke veranderingen vinden plaats door echte mensen, in hun bereidheid om zichzelf te geven voor anderen, om hun leven te geven in figuurlijke zin (wanneer een beweging ontstaat) en in concrete zin (zoals Maria die een zoon, Jezus, baart). Als we het gebed van Sint Bernardus tot Maria combineren met die passage uit het Lucasevangelie (1:46-55) die bekendstaat als het "Magnificat" – "Hij heeft met zijn arm kracht getoond; Hij heeft de hoogmoedigen in hun hart verstrooid; Hij heeft de machtigen van hun troon gestoten en de geringen verhoogd; Hij heeft de hongerigen met gaven overladen en de rijken heeft Hij met lege handen weggezonden" – zien we een transformerende kracht in actie, te beginnen met de centrale rol van een vrouw, die in haar meest klassieke biologische functie – de voortplanting – een regeneratieve kracht verleent aan de menselijke geschiedenis.

Maria doet ons geloven in de radicale kracht van goedheid, waarheid en gerechtigheid boven alle machten van kwaad, leugen en onderdrukking. Het Mariale dogma van de Tenhemelopneming toont ons de waarde van het menselijk leven, bestemd om deel te nemen aan het eeuwige leven van God, zoals Dante dat doet met het gebed van Sint Bernardus. Voor gelovigen is het geen mystieke waanvoorstelling of een "opium van het volk" , maar veeleer Jezus' belofte aan zijn discipelen aller tijden: volg mij en je zult met mij naar de hemel komen. In Maria's "Magnificat" moeten we kunnen luisteren naar het lied van al die naamloze vrouwen, de vrouwen die niemand zich herinnert, de vrouwen die als nutteloos worden beschouwd tenzij ze het eigendom zijn van een man, die vernederd worden vanwege hun keuze om moeder te worden, die veroordeeld zijn tot een leven van tweede keus – of zelfs zonder enige keuze – dat stevig gegijzeld wordt door de wereldeconomie. Deze vrouwen moeten zich omarmd voelen door liefdevolle, sterke handen die hen optillen en naar de hemel leiden.

Ja, vandaag vieren we ook de Tenhemelopneming van de Vrouw, geschonden en verteerd, gekwetst in de waardigheid van hun bestaan en vernederd in hun zorg voor de toekomst. Het is de Tenhemelopneming van de slaven van theocratieën die het authentieke beeld van Gods hemel verminken, van vrouwen uit de Derde Wereld die gedwongen worden te buigen tot ze over de aarde kruipen; het is de Tenhemelopneming van kleine meisjes die gedwongen worden tot onmenselijke arbeid en getroffen worden door een vroegtijdige dood; het is de Tenhemelopneming van vrouwen die gedwongen worden zich in lichaam en geest te onderwerpen aan het blinde geweld van mannen; het is de Tenhemelopneming van vrouwen die in het geheim werken zonder dat iemand zich hen herinnert; het is de Tenhemelopneming van vrouwen die schipbreuk lijden in de Middellandse Zee – of in de woestijn – met hun kinderen omdat niemand hen redde.

Vandaag, het feest van Maria Tenhemelopneming, betekent dat God de machtigen van hun troon heeft gestoten en de nederige en onbekende vrouwen heeft verheven , de rijken en sterken met lege handen heeft weggestuurd en de vrouwen, die hongeren naar brood en liefde, vriendschap en tederheid, vol van goedheid. Laten we ons verzamelen rond de Moeder Gods en alle arme vrouwen van deze wereld, zoals de apostelen die dag deden, zodat ook wij door de Heer in zijn liefde opgenomen mogen worden.

VAN

Monseigneur Vincenzo Paglia