BBC krijgt zeldzame toegang tot Congolese mijn die mobiele telefoons van stroom voorziet
M23-rebellen in het oosten van de Democratische Republiek Congo gaven de BBC onlangs toestemming om een grote mijn te bezoeken die onder hun controle staat en die van vitaal belang is voor de productie van mobiele telefoons. Er zat niemand stil op de uitgestrekte locatie.
Duizenden mijnwerkers bevolkten het met kuilen en tunnels bedekte landschap.
Sommigen groeven diep onder de grond erts op met scheppen, anderen tilden zakken met het gewonnen gesteente, dat coltan bevatte (een grondstof voor veel elektronische apparaten), op hun schouders. Vervolgens brachten ze het naar verzamelpunten, waar anderen het met scheppen en met de hand wasten en filterden.
"Normaal gesproken werken hier dagelijks meer dan 10.000 mensen", vertelde Patrice Musafiri, die toezicht houdt op de mijnbouwlocatie Rubaya sinds de rebellen er in april vorig jaar de macht overnamen, aan de BBC.
Het is een lastig terrein om te bewandelen – ons team had de hulp van wandelstokken nodig, evenals de begeleiding van meneer Musafiri, om te voorkomen dat we zouden vallen – maar voor de meeste mannen is het het enige leven dat ze kennen. Het mag dan zwaar en gevaarlijk zijn, maar het stelt hen in staat een bescheiden inkomen te verdienen.
"Als we diep in de mijnen zijn, zijn de temperaturen heel hoog. Het delven van het mineraal is dan ook heel zwaar... bovendien kunnen er nog andere schadelijke gassen vrijkomen," vertelde mijnwerker Peter Osiasi aan de BBC.
"Soms wordt er koude lucht naar binnen gepompt, zodat we kunnen blijven werken", zegt hij.
Maar de jongeman zei dat hij dankbaar is dat hij sinds hij vijf jaar geleden begon met mijnen, een beetje geld heeft kunnen sparen voor een bruidsschat en dat hij nu getrouwd is en kinderen heeft.
"Mijn leven is echt veranderd. Mijnbouw heeft me echt geholpen."
De strook goudkleurige, getekende aarde die ze delven, is te vinden in de uitgestrekte, weelderige Masisiheuvels in de provincie Noord-Kivu - ongeveer 60 km (37 mijl) ten noordwesten van de stad Goma - en bevat 15% van de wereldwijde voorraad coltan en de helft van alle afzettingen van DR Congo.
Het is geen wonder dat internationale investeerders hun oog op dit gebied hebben laten vallen.
Het heeft door de jaren heen enorme rijkdommen opgeleverd aan de verschillende gewapende groepen die er in verschillende tijden toezicht op hielden, waaronder het leger.
Wij kwamen bij de mijn aan, die ongeveer 10 km buiten de stad Rubaya ligt, enkele dagen nadat in Washington een staakt-het-vuren was ondertekend door DR Congo en Rwanda als onderdeel van het vredesproces dat bedoeld is om een einde te maken aan drie decennia van instabiliteit in de regio.
De oorzaken van de onveiligheid in het oosten van DR Congo zijn bijzonder ingewikkeld.
Er is een etnische dimensie, aangezien er veel rebellengroepen actief zijn, waaronder een etnische Hutu-militie die betrokken is bij de Rwandese genocide van 1994. Kigali denkt dat deze militie door Congo wordt gesteund.
In Washington hebben beide partijen zich op 27 juni gecommitteerd aan het ontwapenen en terugtrekken van hun vermeende handlangers (ondanks het feit dat ze ontkenden dat ze die hadden).
De M23 was geen partij bij de deal. De organisatie, voornamelijk geleid door etnische Tutsi's, controleert grote delen van Oost-Congo en heeft sinds januari de controle over Goma, de stad Bukavu en twee luchthavens. Rwanda wordt door velen – waaronder de VN – ervan beschuldigd de M23 te steunen. De autoriteiten daar ontkennen echter militaire of financiële hulp te hebben gestuurd.
De betrokkenheid van de VS bij dit proces lijkt af te hangen van de toegang tot de minerale hulpbronnen van DR Congo. Er is echter nog niets concreets vastgelegd.
"We verkrijgen voor de Verenigde Staten een groot deel van de minerale rechten uit Congo", zei de Amerikaanse president Donald Trump voorafgaand aan de ondertekening.
Tijdens ons korte bezoek – we kregen ongeveer 45 minuten toegang – was er geen enkele aanwijzing dat de commandostructuur zou veranderen.
De supervisor, aangesteld door de M23, wilde graag uitleggen hoe de organisatie in Rubaya het afgelopen jaar was gereorganiseerd en hoe de rebellengroep voor beveiliging had gezorgd, zodat de mijnwerkers zonder angst konden werken. Hij benadrukte dat er geen gewapende mannen op het terrein mochten komen.
"We hebben al zoveel problemen opgelost", zei de heer Musafiri.
"We hebben momenteel een mijnbouwafdeling die de veiligheid reguleert en bewaakt en ook interne geschillen binnen de mijnen oplost. Als een tunnel gevaarlijk wordt, wordt mensen verteld te vertrekken om ongelukken te voorkomen.
"Mensen uit verschillende bevolkingsgroepen komen hier dagelijks om te mijnen. Anderen kopen mineralen. Nu hebben we in Goma een enorme markt waar ze de mineralen die ze hier kopen, kunnen doorverkopen."
In december publiceerden VN-experts een rapport waarin gedetailleerd werd beschreven hoe de M23 elke maand honderdduizenden dollars verdient aan de belasting op coltan. Een groot deel daarvan werd rechtstreeks naar Rwanda gestuurd. Beide partijen ontkennen deze beschuldigingen.
Omringd door zijn collega's in spijkerbroeken, truien en laarzen, die allemaal een vergunning hebben gekocht om op de bouwplaats te werken, beaamde de heer Osiasi dat de omstandigheden beter waren.
"De zaken gaan hier heel goed, want er heerst hier tenminste een schijn van vrede, maar de lonen zijn erg laag. We krijgen heel weinig betaald", zei de mijnwerker.
Trumps tweede termijn viel samen met de inname door de M23 van een groot deel van de provincies Noord-Kivu en Zuid-Kivu en de vernederende terugtrekking van het Congolese leger.
Volgens politiek analist Akramm Tumsifu besloot DR Congo om zijn rijke minerale reserves in te zetten als onderhandelingsmiddel om Amerikaanse hulp te krijgen. Maandenlang had het land al om militaire steun gevraagd.
Nu er een voorzichtig vredesproces gaande is, hoopten de Congolese autoriteiten er vooral op, zo vertelde hij aan de BBC, dat Amerikaanse bedrijven in staat zouden zijn om "enorme investeringen" te doen in de mijnbouwsector, die momenteel gedomineerd wordt door Chinese bedrijven.
Volgens berichten zijn Amerikaanse bedrijven al op zoek naar kansen om te investeren in de mijnbouwsector van Rubaya.
De supervisor van Rubaya vertelde ons dat investeringen welkom waren, maar dat alleen initiatieven die gericht zijn op het stimuleren van de lokale economie - met banen, scholen en ziekenhuizen - zouden worden toegestaan.
"Elke buitenlandse investeerder kan hierheen komen, zolang ze maar bijdragen aan de ontwikkeling van ons volk en de daglonen van de mijnwerkers verhogen", aldus de heer Musafiri.
Ondanks de enorme natuurlijke rijkdommen van het land, beschikken de meeste mijnbouwgemeenschappen over weinig infrastructuur. Er zijn zelfs geen toegankelijke wegen naar de mijnen waar de rijkdommen uit de grond worden gehaald.
Volgens de heer Tumsifu zou de aanwezigheid van Amerikaanse investeerders ook kunnen dienen als "waarschuwing tegen gevechten of een heropleving van andere gewapende groeperingen".
Het is echter nog niet duidelijk hoe en met wie een investeerder zaken zou kunnen doen, aangezien de M23 in het oosten nog steeds de boventoon voert.
Een parallelle bemiddelingspoging onder leiding van Qatar, waarbij directe gesprekken plaatsvinden tussen de gewapende groepen en de Congolese regering, kan in de komende maanden tot meer duidelijkheid leiden.
De M23, onderdeel van de bredere Congo River Alliance, stelde dat de door Washington gesteunde overeenkomst de oorzaken van het langdurige conflict niet had aangepakt. De organisatie beweert de wapens te hebben opgenomen om de rechten van de Tutsi-minderheid in DR Congo te beschermen.
Terwijl de strijdende partijen proberen hun favoriete weg naar vrede te vinden, hopen de lokale bewoners bij de Rubaya-mijn, net als elders in het oosten van DR Congo, alleen op een definitief einde aan de gevechten en het bloedvergieten dat honderdduizenden mensen op de vlucht heeft gejaagd.
"Mijn oproep aan mijn medejongeren en onze leiders is om de vrede in ons gebied te bewaren en te handhaven," aldus de heer Osiasi.
Terwijl hij zich voorbereidde om weer urenlang te gaan graven, voegde hij eraan toe: "Ik doe ook een beroep op de eigenaren van de mijnen om onze lonen te verhogen, want het is erg weinig."
BBC
