Mezen zijn vogels die scheiden en maanden van tevoren al signalen afgeven dat de relatie is verbroken: ze willen elkaar helemaal niet zien.

Koolmezen zijn kleine, monogame vogels die zich slechts aan één partner tegelijk binden. Sommige paren blijven seizoenenlang bij elkaar, maar andere scheiden voor het volgende broedseizoen. Onderzoekers van de Universiteit van Oxford en Leeds in Groot-Brittannië hebben het gedrag van deze vogels, die veel voorkomen in Europa en Azië, bestudeerd en duidelijke aanwijzingen gevonden die wijzen op een naderende scheiding. Een zeer duidelijke "vriend, let op!" met veren. De bevindingen, gepubliceerd in de Proceedings of the Royal Society B, bieden waardevolle inzichten in hoe dieren complexe sociale beslissingen nemen.

De onderzoekers verzamelden de gegevens voor hun onderzoek van het Wytham Woods Great Tit Project, een van de meest uitgebreid bestudeerde populaties wilde vogels ter wereld, met meer dan 75 jaar ervaring, vlakbij Oxford. Interessant genoeg lieten de gegevens zien dat de eerste "scheidingssignalen" al in de winter konden worden waargenomen, maanden voordat de vogels het volgende voorjaar met andere partners zouden paren.

Zo brachten paren die vervolgens uit elkaar gingen, in de winter veel minder tijd samen door dan paren die trouw bleven. Trouwe paren ontwikkelden zich in de loop van de tijd steeds sterker, terwijl gescheiden paren steeds meer afstand namen en zelfs op verschillende tijdstippen voederplaatsen bezochten. Ze eten liever op verschillende tijdstippen om de tijd bij de voederplaats niet te hoeven delen. Bovendien geven vogels die zich voorbereiden om uit elkaar te gaan, er zelden de voorkeur aan om met hun broedpartner te socialiseren, in tegenstelling tot trouwe vogels, van wie de band in de loop van de tijd sterker wordt.

Adelaide Daisy Abraham, hoofdonderzoeker van de afdeling Biologie van Oxford, is duidelijk: "Onze resultaten tonen aan dat relaties tussen vogels verre van statisch zijn. We vonden een duidelijk gedragssignaal in de wintermaanden dat de kans op scheiding van een paartje in de lente kan voorspellen. Scheiden lijkt een sociaal proces te zijn dat zich in de loop van de tijd ontwikkelt."

Om de sociale associaties van de vogels te beoordelen, registreerden onderzoekers hun gedrag rond voederbakken die waren uitgerust met geavanceerde RFID-technologie (radiofrequentie-identificatie). Deze voederbakken detecteren automatisch de kleine elektronische tags die de onderzochte vogels dragen en registreren hun aanwezigheid. Dit stelde de onderzoekers in staat om individueel specifieke datasets te genereren en in kaart te brengen met welke vogels ze zich bij de voederbakken verbonden.

Deze gegevens werden vergeleken met informatie over welke vogels tijdens het voorgaande en volgende broedseizoen een paartje hadden gevormd. De resultaten lieten duidelijk zien dat trouwe koolmezen veel vaker met hun broedpartners naar de voederplaatsen gingen dan de paren die gescheiden waren.

"Dit werk is een belangrijke stap in het ontrafelen van de sociale mechanismen die ten grondslag liggen aan de binding en trouw van paren in het wild. Ons onderzoek heeft aangetoond dat gedragsdynamiek in wilde dierenparen kan worden gebruikt om toekomstige sociale situaties, zoals een scheiding, te voorspellen", aldus Ben Sheldon, eveneens van de afdeling Biologie en leider van de Wytham-studie.

Door dezelfde vogels gedurende meerdere jaren te volgen, legt de studie verband tussen hoe paren zich vormen, in stand blijven en weer uiteenvallen door de seizoenen heen. Dit biedt uitzonderlijk inzicht in de levenscyclus van sociale relaties bij een paarvormend wild dier en kan toekomstig onderzoek met andere soorten inspireren. Door de kenmerkende tekenen van scheiding te identificeren, kunnen onderzoekers deze informatie bovendien gebruiken om de oorzaken en gevolgen van dergelijke scheidingen te onderzoeken.

Menselijk gedrag is veel geavanceerder dan dat van een kleine vogel en wordt beïnvloed door duizenden factoren die niet zichtbaar zijn op boomtakken en bij voederhuisjes. Toch zal het voor veel mensen moeilijk zijn om de verleiding te weerstaan om de relatiepatronen van deze vogels te vergelijken met de staat van hun huwelijk... en daaruit conclusies te trekken.