De eindeloze zelfverbanning van koning Juan Carlos

Slechts een paar weken geleden vertrok koning Juan Carlos vanuit Sanxenxo naar de luchthaven van Vigo, terwijl de Juan Sebastián de Elcano , met prinses Leonor aan boord, de monding van de Pontevedra overstak richting Marín. De voormalige koning en de toekomstige koningin, gescheiden door de monding en de geschiedenis.

Vandaag, 3 augustus, is het vijf jaar geleden dat een brief werd gepubliceerd waarin koning Juan Carlos zijn zoon, koning Felipe, op de hoogte stelde van zijn besluit om Spanje te verlaten: "Geleid door de overtuiging om de Spaanse bevolking, hun instellingen en u als koning de beste dienst te verlenen, informeer ik u over mijn weloverwogen besluit om op dit moment buiten Spanje te verhuizen."

Vijf jaar later, aan de vooravond van de 50e verjaardag van zijn proclamatie tot koning op 22 november 1975, is Juan Carlos I verder van Spanje verwijderd dan de dag dat hij vertrok. Nadat hij heeft gedreigd met rechtszaken tegen Miguel Ángel Revilla en Corinna Larsen, de eerste om zijn eer te verdedigen en de tweede om te proberen het geld terug te krijgen waarvan zij dacht dat het een gift was en hij overweegt een aanbetaling te doen, liggen beide rechtszaken vast. Koning Juan Carlos' kruistocht richt zich nu op het verdedigen van zijn politieke en institutionele erfenis, overschaduwd door zijn privérelaties en financiële zaken.

Vandaar zijn aanvankelijke voornemen om Revilla en Larsen aan te klagen, en zijn toewijding de afgelopen maanden aan het dicteren van zijn memoires aan de Franse schrijver Laurence Debray. Het boek, getiteld Reconciliation , is al gedrukt en zal in Spanje, uitgegeven door Planeta, nog voor het einde van het jaar verschijnen.

Ter gelegenheid van zijn 50e verjaardag zal Juan Carlos I zijn memoires publiceren, getiteld 'Verzoening'.

Koning Juan Carlos heeft de afgelopen jaren gewacht op erkenning van zijn fundamentele rol in de recente geschiedenis van Spanje. Hij gelooft dat niemand, zelfs zijn eigen familie niet, hem verdedigt. Hij maakt zich ook zorgen dat hij de zwakke schakel is in de regering van zijn zoon, wetende dat bepaalde sectoren in de politiek en de publieke opinie zijn fouten, die hij erkent, misbruiken om twijfel te zaaien over het voortbestaan van de Kroon.

De verklaring van koning Juan Carlos en zijn vertrek uit Spanje maakten op dat moment effectief een einde aan de crisis die was ontstaan door de constante druk die de koning in het Zarzuela Paleis ondervond om een beslissing te nemen over zijn vader. De verschijning in verschillende media van informatie over het bestaan van stichtingen in het buitenland met fondsen die de voormalige vorst niet had aangegeven, naast twijfels over de herkomst ervan, moedigde verschillende sectoren, van de staatsriolering tot linkse partijen, waaronder sectoren van de regering, en het huidige staatshoofd, aan om zijn vader zijn koninklijke status te ontnemen en hem zelfs uit de koninklijke familie te zetten. Maanden eerder had koning Felipe, naar aanleiding van deze informatie, al het symbolische gebaar gemaakt om afstand te doen van een toekomstige erfenis uit dit geld van onbekende oorsprong en had hij tevens de toelage van zijn vader uit het budget van het Koninklijk Huis gehaald.

Een zelfopgelegde ballingschap brak aan, samen met een periode waarin het Openbaar Ministerie voor Corruptiebestrijding de rekeningen van koning Juan Carlos onderzocht, die gedwongen werd onbetaalde belastingen op diverse donaties bij de schatkist te regulariseren. Tegelijkertijd opende officier van justitie Yves Bertossa in Zwitserland een zaak om te onderzoeken of Corina Larsen, de voormalige geliefde van koning Juan Carlos, en de adviseurs en vermeende stromannen Dante Canonica en Arturo Fasana zich schuldig hadden gemaakt aan belastingontduiking en witwassen, een proces dat op niets uitliep. De oorsprong lag in audio-opnamen waarop Corina Larsen tegenover de controversiële Villarejo beweerde dat ze 65 miljoen euro als donatie of gift had ontvangen van koning Juan Carlos, die deze op zijn beurt weer van de koning van Saoedi-Arabië had ontvangen.

Koning Juan Carlos keerde pas op 20 mei 2022 terug naar Spanje, bijna twee jaar na zijn vertrek en nadat het Openbaar Ministerie het onderzoek naar zijn mogelijke financiële onregelmatigheden had afgerond. Hij keerde terug onder het voorwendsel van deelname aan regatta's in Sanxenxo, maar de belangstelling en media-aandacht overtroffen zijn eigen verwachtingen. Voordat hij terugkeerde naar Abu Dhabi, stopte hij kort bij het Zarzuela Paleis en werd hij, tot op zekere hoogte, berispt door zijn zoon, de koning, die hem verzocht terughoudendheid en discretie te betrachten bij toekomstige bezoeken. Hij keerde pas een jaar later terug, maar in september 2022 vond de eerste openbare ontmoeting van koning Felipe met zijn vader plaats toen de twee, vergezeld door koningin Letizia en koningin Sofía, in Londen waren bij de begrafenis van Elizabeth II. In januari 2023 ontmoetten ze elkaar opnieuw in Athene voor de begrafenis van Constantijn van Griekenland en ook bij de herdenkingsdienst in februari 2024 in Windsor Chapel (Engeland), waar koning Filips voor het eerst te zien was terwijl hij zijn vader hielp bij het lopen.

Op 3 augustus 2020 werd het besluit van de vader van de koning om het land "voorlopig" te verlaten openbaar gemaakt.

Afgezien van zijn steeds frequentere bezoeken aan Sanxenxo, heeft koning Juan Carlos de afgelopen jaren nauwelijks een voet in Madrid gezet. Hij deed dat in besloten kring: op 31 oktober 2023 woonde hij de familieviering bij ter ere van de meerderjarigheid van prinses Leonor. In 2024 was hij aanwezig bij de begrafenissen van zijn neefjes Fernando en Juan Gómez-Acebo en het huwelijk van de burgemeester van Madrid, José Luís Martínez-Almeida, met Teresa Urquijo.

Abu Dhabi, waar hij zijn fiscale woonplaats heeft gevestigd, zoals hij in januari 2023 aan de schatkist heeft bekendgemaakt, is zijn centrum van activiteiten. In de laatste fase brengt hij echter ook tijd door in Genève (Zwitserland), Londen (Engeland) en recentelijk in Cascais (Portugal). Zijn definitieve terugkeer lijkt niet aanstaande, en bovendien maakt niemand, zelfs hijzelf niet, de weg vrij voor zijn terugkeer.