Cristóbal Montoro, een minister zonder geheimhoudingsplicht

De zaak Montoro heeft een complex debat geopend over de vraag of een minister van Financiën recht heeft op toegang tot vertrouwelijke gegevens van belastingbetalers die worden beheerd door de Belastingdienst (AEAT), rapporten die op bevel van de rechtbank zijn opgesteld, of dat hij specifieke inspecties kan bevelen. De rechter in Tarragona die voormalig minister Cristóbal Montoro onderzoekt wegens vermeende deelname aan een crimineel complot binnen het ministerie van Financiën, Rubén Rus, baseerde zich op het oordeel van de hoogste aanklager voor corruptiebestrijding, Alejandro Luzón, om te stellen dat de minister, als hiërarchisch meerdere van de directeur van de AEAT, de volledige bevoegdheid heeft om toegang te krijgen tot dit soort informatie.

De officier van justitie in de zaak, die door haar meerdere werd overruled, stelt echter dat er mogelijk tot vijf misdrijven zijn gepleegd door de overdracht van geheime en vertrouwelijke informatie van het Agentschap naar Montoro's team bij het ministerie van Financiën. Verschillende slachtoffers die te weten kwamen dat hun gegevens op het bureau van de minister terechtkwamen, houden vast aan dezelfde theorie. Een van hen, voormalig vicepresident Rodrigo Rato, heeft beroep aangetekend tegen de beslissing van de rechter om Montoro niet te onderzoeken in deze zaak, waarin hij zwart op wit vastlegt hoe, door wie en in welke mate iemands privégegevens kunnen worden ingezien. De vakbond van technici bij het ministerie van Financiën, Gestha, onderschrijft deze visie.

In het bezwaarschrift staat dat belastinggegevens alleen toegankelijk zijn voor degenen die betrokken zijn bij het belastingdossier.

De rechter heeft nu de mogelijkheid om zijn beslissing te heroverwegen. Anders zal het de provinciale rechtbank van Tarragona zijn die uiteindelijk zal beslissen of er gronden zijn om de toenmalige president van het Agentschap, Santiago Menéndez, Montoro, en zijn stafchef, Felipe Martínez Rico, te onderzoeken wegens het onthullen van geheimen. Menéndez ontving meer dan 100 e-mails met dit soort informatie van de AEAT, die hij aan de minister overhandigde.

De doctrinaire vraag is of Montoro, als minister van Financiën, wettelijk het recht had om de belastinggegevens van politici, journalisten, atleten en kunstenaars te kennen, ongeacht hun beroep of afkomst. De hoofdofficier van justitie voor corruptiebestrijding heeft in 2023 een streng rapport overhandigd aan officier van justitie Carmen García Cerdá, waartoe La Vanguardia toegang heeft gehad. Daarin verbiedt hij haar verder onderzoek te doen naar de e-mails die in deze zaak in beslag zijn genomen en die zijn ontdekt door de inspecteur van de AEAT die hem bij dit onderzoek assisteert. Luzón verwijt hem dat "wat hij beschouwt als vermeende criminele handelingen door leden van de belastingdienst, naar mijn mening niets meer is dan een weerspiegeling van de normale handelwijze van deze overheidsinstantie in haar communicatie- en verantwoordingssysteem." Zijn stelling is dat de voorzitter van de AEAT tevens staatssecretaris van Financiën is en dat er daarom geen gegevens kunnen worden verstrekt aan zijn hiërarchische meerdere, die minister zou zijn. Verder stelt hij dat Montoro, om openbaarmaking mogelijk te maken, die informatie had moeten gebruiken of aan derden had moeten verstrekken, iets wat volgens hem niet is gebeurd. Tot slot verduidelijkt hij dat de rapporten die naar Montoro's team zijn gestuurd over rechtszaken, zoals die met betrekking tot de zaak Gürtel of de zaak Pujol, zijn opgesteld door de juridische bijstand en niet door deskundigen, en daarom geen dergelijke geheimhoudingsplicht kennen.

"Opvallend is dat zowel de rapportage aan superieuren als de verzoeken van dezen aan hun ondergeschikten steeds via de desbetreffende officiële e-mails verlopen, hetgeen geen enkele intentie tot verhulling lijkt te weerspiegelen." In die brief maakt Luzón overigens van de gelegenheid gebruik om zijn bezorgdheid te uiten over het "beperkte" bewijs in de zaak, die draait om de wijziging van wetswijzigingen door het ministerie van Financiën ten gunste van bedrijven na betaling aan het bedrijf Economic Team, dat door de minister zelf is opgericht.

Het standpunt van Luzón, ingenomen door rechter Rubén Rus, is aangevochten in verschillende hoger beroepen die nu moeten worden beslecht. Het eerste argument is dat de Algemene Belastingwet bepaalt dat alleen degenen die "zijn opgeroepen om in te grijpen in het belastingdossier" toegang mogen hebben tot de gegevens van een belastingplichtige. Noch de minister, noch zijn stafchef waren daartoe bevoegd. "Het bestaan en de verspreiding van dergelijke informatie buiten de strikt wettelijke kanalen vormt een schending van de plicht tot functionele vertrouwelijkheid en het beginsel van fiscale vertrouwelijkheid", aldus Rato's hoger beroep. Wat betreft de afhankelijkheid van de AEAT van het ministerie, benadrukt hij dat "dit niets te maken heeft met de reikwijdte van de bescherming van persoonsgegevens en geheimhouding." Verder wijst hij erop dat de "politieke autoriteit" onder geen enkele omstandigheid bevoegd is om rechtstreeks toegang te krijgen tot individuele dossiers, "onder het risico van onrechtmatig gebruik van belastinginformatie."

Een lek over Rato belandde op het kantoor van de minister van Financiën.

In de zaak die voormalig minister Cristóbal Montoro onderzoekt, zijn meer dan honderd e-mails met vertrouwelijke informatie van de Belastingdienst (AEAT) naar boven gekomen. Deze informatie bereikte het hoofd van het ministerie van Financiën. Een van de e-mails in de zaak is de mededeling aan Montoro's team dat de Belastingdienst een "gereserveerd onderzoek" had ingesteld naar een vermeend lek van Margarita García-Valdecasas, destijds hoofd van het Nationaal Bureau voor Fraudeonderzoek (ONIF), aan haar echtgenoot. Na een nieuwsbericht in La Vanguardia ontdekte de directie van AEAT dat García Valdecasas een rapport over voormalig vicepresident Rodrigo Rato had gestuurd naar haar echtgenoot, Alejandro Pérez Calzada, de voormalige president van de Zwitserse bank Mirabaud in Spanje. AEAT informeerde mensen in de omgeving van Montoro dat er een intern onderzoek was ingesteld om te achterhalen wat er was gebeurd. Het debat gaat over de vraag of de Belastingdienst dit soort informatie aan de minister had kunnen verstrekken. Het blijkt dat in alle communicatie die naar Montoro's mensen werd gestuurd, ook details over het belastingdossier over Rato en de voorbereiding van een aangifte en huiszoeking tegen hem werden vermeld.