De twijfels en risico's van het decreet van het Ministerie van Volksgezondheid dat een deel van de hervorming van de gezondheidszorg zou implementeren zonder dat het Congres het erover had: experts waarschuwen voor het geld

Met de uitvaardiging van decreet 0858 heeft de regering een belangrijke wijziging in haar strategie doorgevoerd om het Colombiaanse zorgstelsel te transformeren zonder dat het Congres het heeft gehaald, waar de hervorming van de gezondheidszorg niet is doorgevoerd. Het nieuwe decreet, ondertekend door het ministerie van Volksgezondheid, keurt officieel het "Preventieve, Predictieve en Resolute Zorgmodel" goed als overheidsbeleid en stelt een reorganisatie van het systeem voor op basis van eerstelijnszorg, territorialisering en geïntegreerde zorgnetwerken.

Deskundigen uit de gezondheidszorg, vakbonden en academici waarschuwen echter dat deze maatregel, indien deze administratief in plaats van via wetgeving wordt doorgevoerd, verstrekkende gevolgen kan hebben op het gebied van rechtmatigheid, bestuur, financiering en patiëntenzorg.

"Het zijn 30 pagina's aan inhoud die, hoewel goed klinkend, in sommige opzichten irrelevant en in andere opzichten schadelijk is", vat Andrés Vecino, analist van zorgsystemen en professor aan de Johns Hopkins University, samen. Voor de expert gaat dit decreet, afgezien van het verbeteren van het systeem, in de kern "over het gebruik van zorgmiddelen", en wordt het geïmplementeerd zonder voldoende institutionele, technische of financiële voorwaarden om het in stand te houden.

Een van de meest gehoorde kritiekpunten van experts die EL TIEMPO raadpleegde, betreft de rechtmatigheid van de regelgeving. Luis Jorge Hernández, arts volksgezondheid en hoogleraar aan de Universidad de los Andes, waarschuwde dat het decreet "administratief wijzigt wat wettelijk geregeld moet worden". Dit, zo legt hij uit, is in tegenspraak met de hiërarchie van de regelgeving in het Colombiaanse systeem, waar structurele hervormingen van het verzekeringsmodel door het Congres moeten worden goedgekeurd.

De Nationale Vereniging van Ondernemers van Colombia (Andi) bracht deze kwestie eveneens ter sprake. "Het is verrassend dat de nationale overheid heeft besloten om de wettelijke bepalingen, waaronder sommige die onderworpen zijn aan de wet, middels een decreet te wijzigen, wat ongetwijfeld een extra element van immense onzekerheid met zich meebrengt", aldus de vereniging in een verklaring.

Deze zorg is niet louter theoretisch: sommige wijzigingen in het decreet hebben volgens experts invloed op fundamentele regelgeving, zoals Wet 100 van 1993 en de Wet op de volksgezondheid. Voor veel analisten is het doorvoeren van deze transformatie zonder wettelijke steun een "achterdeurhervorming" die mogelijk ongrondwettelijk is en die intussen aanzienlijke juridische en politieke onzekerheid genereert.

Een van de meest kritische punten die door alle experts werd benadrukt, is het ontbreken van een duidelijk financieringsplan voor het model. Het decreet stelt vast dat middelen uit het algemene socialezekerheidsstelsel voor de gezondheidszorg, de nationale begroting, royalty's en internationale samenwerking zullen worden gebruikt, maar specificeert geen bedragen of creëert geen nieuwe bronnen.

"De implementatie zal naar verwachting over zes maanden plaatsvinden. Het zal rond de tijd eindigen dat de Garantiewet ingaat", waarschuwde Vecino, die ook opmerkte dat er momenteel "geen geld is om (de implementatie van dit model) te bekostigen, aangezien het een volledige belastinghervorming zou kosten, volgens de berekeningen van senator Norma Hurtado."

In dit verband was onderzoeker Hernández het ermee eens dat het model "de financiële crisis van het systeem zou kunnen verergeren", omdat het territoriale uitbreiding en de bouw van nieuwe infrastructuur voorstelt met dezelfde middelen die momenteel onvoldoende zijn. "Het systeem is al ondergefinancierd", stelde hij.

Hoewel het besluit de Gezondheidsbevorderingsinstellingen (EPS) niet afschaft, herdefinieert het wel hun rol aanzienlijk. Ze worden nu ondergeschikt gemaakt aan de territoriale netwerken en moeten zich aanpassen aan de door de regering ontworpen "functionele subregio's".

"Zorgverleners raken versnipperd over meerdere partijen", waarschuwde Ana María Vesga, directeur van Acemi. "Ik ga niet langer naar mijn eigen zorgverlener, maar naar een Centrum voor Eerstelijnszorg (CAP). Mijn eerstelijnszorg wordt daar beheerd, en dat CAP bepaalt, samen met de zorgverlener en het door het ministerie van Volksgezondheid gedefinieerde netwerk, waar ik zorg ontvang. De interactie, die nu door één partij wordt uitgevoerd, is versnipperd over meerdere actoren."

Hernández merkte in dit verband op dat deze reorganisatie "de continuïteit van de behandeling van patiënten in gevaar zou kunnen brengen, vooral van patiënten met chronische of zeer complexe ziekten die gespecialiseerde en gecoördineerde zorg vereisen."

Eén zorg waar alle experts voor waarschuwen, is het gebrek aan duidelijkheid over wie de zorg zal coördineren. "Er blijft verwarring bestaan over wie verantwoordelijk is voor het doorverwijzen van patiënten wanneer ze gespecialiseerde zorg nodig hebben", aldus Andi, die zich al sinds het model in de hervorming van de gezondheidszorg werd voorgesteld, consequent heeft ingezet voor dit probleem. Deze kloof, waarschuwt de vakbond, kan leiden tot versnipperde dienstverlening, gebrek aan coördinatie en belemmeringen voor de toegang, met name voor patiënten met complexe aandoeningen.

"De structuurwijziging zou kunnen leiden tot een toename van administratieve procedures en netwerkfragmentatie", waarschuwde Hernández. "Dit zou leiden tot grotere barrières voor patiënten", voegde hij eraan toe, en merkte op dat een duidelijk voorbeeld hiervan de situatie is die de gezondheidszorg voor leraren is overkomen na de verandering van het zorgmodel.

Vecino benadrukte ook dat het nieuwe model "het bestuur van het systeem verwatert" door directe verantwoordelijkheden van de EPS'en te verwijderen en meer gewicht te geven aan de territoriale entiteiten, zonder dat er wordt gegarandeerd dat zij over de middelen of technische capaciteit beschikken om deze last te dragen.

Al met al wordt decreet 0858 volgens experts niet alleen gezien als een technisch-administratieve maatregel, maar ook als een politiek besluit met een hoog risico. "Het decreet is niet alleen een riskante technische maatregel, maar ook een politieke zet met veel operationele gevolgen", concludeerde Vecino.

Hoewel de overheid het model verdedigt als een invulling van het Nationaal Ontwikkelingsplan en een stap in de richting van het garanderen van het recht op gezondheid met een preventieve en territoriale aanpak, zijn de meeste stemmen in de sector het erover eens dat het gekozen pad – het decreet – de eigen intenties ondermijnt.

"Het decreet pakt de huidige problemen van het zorgstelsel niet aan", aldus Andi. "De financieringscrisis heeft het vertrouwen tussen de belanghebbenden in het zorgstelsel verzwakt en heeft geleid tot een humanitaire crisis die de gezondheid en het leven van patiënten aantast."

Journalist Milieu en Gezondheid