AfD en sociale media in China | Alice Weidel over Xiaohongshu

Een video met een dansende kat, een review van een gezichtscrème – en dan ineens Alice Weidel, in slow motion, met een filter, een scheve glimlach en muziek. Je komt inderdaad vaak zulke fanvideo's tegen op Xiaohongshu, een van de populairste socialemediaplatforms in China. De fractieleider van de AfD krijgt aandacht op de sociale media van het land – niet als een haatfiguur, maar als een cultfiguur.

Weidels virale carrière in China begon niet van de ene op de andere dag. De eerste verslagen van haar toespraken in de Bondsdag, compleet met Chinese ondertiteling, verschenen enkele jaren geleden. De ontvangst kwam echter pas echt op gang tijdens de recente federale verkiezingscampagne. Het verhaal is steeds hetzelfde: "Sterke vrouw trotseert de gevestigde orde." Binnen de digitale wereld heeft Weidel sindsdien de bijnaam "Iron Lady" gekregen, een verwijzing naar Margaret Thatcher, maar ook naar het geïdealiseerde beeld van de coole, vastberaden vrouw die tegen de stroom in zwemt.

Het is al snel duidelijk dat deze video's voornamelijk popculturele projecties zijn. Het is geen toeval dat ze qua stijl vergelijkbaar zijn met de fanvideo's die in Oost-Azië worden gepubliceerd over acteurs en muzikanten.

Alice Weidels vermogen om haar imago uit te stralen is te danken aan haar biografie: ze woonde in China, spreekt de lokale taal en promoveerde op het Chinese pensioenstelsel. Dit maakt haar populair bij haar Chinese fans als "een Duitser die ons begrijpt". Sommige commentatoren associëren haar zelfs met "deugd", een confucianistische term voor morele integriteit en rechtschapenheid. Het feit dat hetzelfde karakter in het woord "Duitsland" voorkomt, wordt soms met een knipoog benadrukt.

Dat Weidel een centrale figuur is binnen extreemrechts in Duitsland, dat haar partij systematisch aanzet tot haat tegen minderheden en een rechts-autoritair wereldbeeld voorstaat, wordt in deze perceptie vaak over het hoofd gezien. De meeste Chinese fans van Weidel zijn geen traditioneel rechtse aanhangers. Velen van hen zijn noch politiek georganiseerd, noch ideologisch verankerd. Het zijn individuen die hashtags volgen, memes doorsturen en clips delen. Maar hun sociale achtergrond, gebaseerd op hun profielen, is veelzeggend: ze behoren overwegend tot de stedelijke middenklasse, met een opleiding, internationale mobiliteit en sociale zekerheid.

Er zijn zeker rechtse activisten in deze groep, zelfs in China. Voor hen is Weidel niet alleen een symbool van de popcultuur, maar een vaandeldrager van de cultuuroorlog. Deze houding is geen specifiek Chinees fenomeen, maar eerder onderdeel van een digitale constellatie waarin overwegend door mannen gedomineerde conservatieve en rechtsradicale milieus ideeën uitwisselen over landsgrenzen heen. Degenen die zichzelf zien als de oppositie tegen de zogenaamd "woke meerderheid" ontmoeten elkaar op forums, Telegram-kanalen en in de commentaarsecties. Migratie, genderdebatten, klimaatbeleid – dit alles wordt hier beschouwd als opdringerig, verstorend en "nieuwerwets". De woordvoerders zijn mensen die verwijzen naar Elon Musk, Jordan Peterson of zelfs Alice Weidel. Dit wereldwijde rechts – of het nu in Duitsland, de VS, Zuid-Korea of ​​China is – wordt minder verenigd door een coherente ideologie dan door een gedeelde perceptie: namelijk het gevoel constant de les gelezen te worden, beperkt te worden of niet serieus genomen te worden.

De Weidel-sfeer

Maar hoe komen vertegenwoordigers van internationaal rechts in de Chinese tijdlijn terecht? De weg ernaartoe loopt zelden via de officiële media, maar eerder via een losse, digitale infrastructuur. Content wordt gedownload van YouTube, X of Telegram, vertaald, geësthetiseerd en opnieuw geüpload naar Chinese platforms. Weinig van de politieke content blijft over, maar veel van de stijl.

De toenemende zichtbaarheid van Alice Weidel en de AfD op het Chinese internet bewijst op zichzelf niet dat ze hun standpunten ideologisch omarmen. In plaats daarvan overlappen twee zeer verschillende stromingen elkaar in de digitale receptie: enerzijds is er de popculturele enscenering van Weidel als een esthetisch gefilterde figuur en projectievlak. Deze interpretatie laat vaak de inhoud weg en functioneert voornamelijk via beeld, houding en soundtrack.

Er is echter ook een politiek gemotiveerde ontvangst: individuele actoren – zoals nationalistische culturele strijders, tech-georiënteerde influencers of Chinezen die terugkeren uit het buitenland – ontvangen en verspreiden bewust rechtse verhalen uit het Westen, waarbij ze termen als 'woke-ideologie' of 'dictatuur van de mening' aanpassen en vertalen naar de Chinese context. In deze context is Weidel niet alleen een symbool, maar ook een politieke figuur wiens boodschappen worden overgenomen en gebruikt in antiliberale debatten.

Juist omdat beide ontvangstmodi in digitale ruimtes visueel nauwelijks van elkaar te onderscheiden zijn, wekt de blik van buitenaf al snel de indruk van een homogene massa. Wat echter een gemeenschappelijke trend lijkt, komt voort uit zeer verschillende bronnen.

Een nadere blik onthult een genuanceerde wisselwerking, eerder dan een convergentie tussen een autoritaire staat en een rechts-populistische partij. China ziet zichzelf als een land dat constant door het Westen wordt bekritiseerd, ondanks – of juist dankzij – zijn economische opkomst. De AfD daarentegen is een relevante maar grotendeels machteloze oppositiepartij die zichzelf afschildert als een eeuwig slachtoffer. Twee fundamenteel verschillende zelfbeelden die weinig met elkaar te maken hebben en toch botsen in de logica van digitale zichtbaarheid. Algoritmische versterking creëert een misverstand in een eindeloze lus: fanmontages, ondertitels, TikTok-soundtracks. Wat oorspronkelijk bedoeld was als een afbakening van westerse kritiek, wordt door het algoritme getransformeerd tot een schijnbare nabijheid. Daarom moeten we voorzichtig zijn met het overhaast concluderen van een strategische convergentie tussen politieke ideologieën en enthousiasme voor individuen of verhalen op sociale media.

En dus, afgezien van de eerder genoemde kliek van de cultuuroorlog, zijn de Chinese reacties op Weidel en co. geen uiting van een verenigd of zelfs door de staat gecontroleerd politiek kamp. Ze weerspiegelen veeleer een digitaal gefragmenteerde, meerstemmige samenleving waarin veel gebruikers zich onafhankelijk met mondiale kwesties bezighouden.

Het debat over figuren als Weidel onthult echter ook de behoefte aan alternatieven voor de morele bovenbouw van het Westen, die in veel Chinese contexten minder als een standpunt dan als arrogantie wordt gezien. Westerse stemmen, waaronder linkse stemmen, blijven immers vaak gevangen in moraliserende taal en een didactische toon, en wanneer ze over China spreken, gaat het vooral om beschuldigingen. Dit laat zien dat de fancultuur rond Weidel niet alleen een puur Chinese mislukking is, maar ook een westerse of Duitse.

Instrumenteel Chinabeleid van de AfD

Hoewel Weidels populariteit wordt gevoed door digitale esthetiek en culturele projecties, laat de zaak van AfD-Europarlementariër Maximilian Krah zien hoe buitenlandpolitieke belangen en populistische strategieën met elkaar verweven kunnen zijn. Krah heeft zichzelf jarenlang afgeschilderd als "pro-China" en kritiek geuit op het Chinabeleid van de Duitse regering. Maar nu is hij zelf het doelwit van ernstige beschuldigingen; hij wordt zelfs onderzocht op verdenking van omkoping. Het gaat om betalingen vanuit kringen die betrokken zijn bij spionageactiviteiten – waaronder een lid van Krahs team dat werd gearresteerd op verdenking van spionage voor China.

Deze affaire werpt licht op hoe individuele AfD-vertegenwoordigers proberen China's geopolitieke rol uit te buiten om binnenlands politiek terrein te winnen – en daarbij blijkbaar zelfs criminele contacten niet schuwen. Krah is niet geïnteresseerd in de Chinese politiek, maar eerder in de functie die China geacht wordt te spelen in de binnenlandse politieke strijd van de AfD: als symbool van een andere orde, gericht tegen het "waardengedreven" buitenlandse beleid van het Westen. De partij streeft geen coherente China-strategie na, maar gebruikt selectief motieven die binnenlands uitgebuit kunnen worden. Ze probeert zich te presenteren als een pragmatische kracht en gebruikt reële geopolitieke spanningen als brandstof voor haar populistische agenda. De suggestie van de AfD dat Peking deel uitmaakt van haar eigen cultureel strijdlustige partij, wordt duidelijk ingegeven door grote arrogantie.

Het imago van de AfD als een zogenaamd pro-Chinese kracht is dus het product van een losjes convergerend mediapubliek aan beide kanten. Individuen, fans, stemmen uit de diaspora, TikTok-video's, toespraken met commentaar in de Bondsdag: zowel in Duitsland als in het Chinese socialemedialandschap zijn het losse netwerken en algoritmische dynamiek die het imago van de AfD bepalen. Juist dit gebrek aan context biedt ruimte voor interpretatie: de AfD kan zich presenteren als een "verstandig alternatief" voor het Chinabeleid van de Duitse regering, dat weliswaar met een opgeheven vinger verschijnt, maar weinig concrete voorstellen tot dialoog doet. En inderdaad, het westerse discours blijft maar al te vaak hangen in morele arrogantie. Maar wat binnenlands als moreel kompas wordt verkocht, lijkt extern vaak op rigide weigering.

Als democratische en progressieve politiek er niet in slaagt een vorm te vinden die verklarend, uitnodigend en helder is, verliest geloofwaardigheid haar resonantie. Degenen die vrezen hun eigen interpretatieve autoriteit te verliezen en daarom reflexmatig elke toenadering afwijzen, geven het podium aan de AfD. Ook de Duitse linkerzijde heeft tot nu toe weinig buitenlands-politieke woordenschat ontwikkeld om een ​​genuanceerde dialoog aan te gaan met staten als China zonder reflexmatig te vervallen in vriend-vijand stereotypen.

Misschien is dit wel de echte brug: niet tussen de AfD en China, maar tussen al die actoren die willen begrijpen hoe de wereldpolitiek werkt zonder meteen in de valkuil van hegemonische zelfbevestiging te trappen. Want de taak van linkse politiek in de 21e eeuw is niet afbakening, maar connectiviteit zonder vleierij en arrogantie.

Canan Kus en Xiaolu Zhang werken op het kantoor van de Rosa Luxemburg Foundation in de Chinese hoofdstad Beijing