De dappere prinses die de nazi's trotseerde
In de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog zouden maar weinigen verwachten dat een in Engeland geboren Indiase Sikh-prinses uit een afgezette koninklijke familie in het geheim zou vechten tegen nazi-Duitsland en openlijk met een vrouw zou samenleven, in een tijd waarin LGBTQ+ -rechten noch erkend noch geaccepteerd werden.
Maar dat is precies wat prinses Catherine Hilda Duleep Singh deed.
Zij was de dochter van de laatste maharadja van het Sikh-rijk en ging haar eigen weg - tegen alle conventies in.
Pas de laatste jaren is haar verhaal herontdekt. De Britse biograaf Peter Bance bestudeert de familie Duleep Singh al meer dan twintig jaar en heeft Catherines indrukwekkende leven gereconstrueerd aan de hand van oude brieven en familieverslagen.
In een interview met het Britse online magazine Metro uit 2023 zei hij: "Ze heeft dit niet allemaal gedaan om beroemd te worden. Daarom zijn er geen boeken over haar verschenen. Maar de mensen die ze heeft gered, blijven haar verhaal vertellen. Hele families over de hele wereld hebben het dankzij haar overleefd."
Catherine werd geboren in 1871 in Suffolk, Engeland – ver van het land van haar vader. Als 10-jarige jongen werd hij gedwongen zijn koninkrijk – en de beroemde Koh-i-Noor-diamant – over te dragen aan de Britten nadat ze Punjab, de thuisbasis van de familie Duleep Singh, hadden veroverd .
In ruil daarvoor ontving de afgezette maharadja een pensioen van de Britse Kroon en moest hij beloven dat hij de Britse regering zou respecteren en erkennen.
Hij trouwde later met Bamba Müller, een vrouw van Duitse en Ethiopische afkomst. Ze kregen zes kinderen – Catherine was de vierde. Het gezin leefde in ballingschap, maar stond onder het patronaat van koningin Victoria, die Catherines peettante was.
Catherine studeerde aan Oxford, sloot zich samen met haar zussen aan bij de suffragettebeweging (activisten die begin 20e eeuw in Engeland opkwamen voor vrouwenrechten) en voerde campagne voor vrouwenkiesrecht. Maar het is haar privéleven, vooral tijdens haar tijd in Duitsland, dat laat zien hoe moedig en onconventioneel ze werkelijk was.
Catherine had een hechte band met haar Duitse gouvernante, Lina Schäfer. Na de vroege dood van haar ouders verhuisde Catherine met haar naar Kassel. Daar woonden de twee meer dan 30 jaar samen in een villa die er nog steeds staat. Hun relatie werd nooit officieel erkend – de twee trotseerden de sociale normen van die tijd. Ze woonden samen en bleven onafscheidelijk tot Lina's dood in 1937.
Aanvankelijk voelde Catharina zich op haar gemak in Duitsland – het echtpaar bezocht onder andere regelmatig de Bayreuther Festspiele . Maar met de machtsovername van Hitler veranderde alles: Duitsland was niet langer veilig voor Catharina.
"Bruin en lesbisch zijn in nazi-Duitsland was extreem gevaarlijk", zegt Peter Bance. Hij vond brieven waarin vrienden haar waarschuwden dat ze in de gaten werd gehouden door de nazi's en dat ze moest vluchten. Maar Catherine weigerde te gaan.
Ondanks het steeds toenemende gevaar gebruikte Catharina haar geld en invloed om verschillende Joodse families te helpen Duitsland te verlaten en een nieuw leven in Engeland op te bouwen. Ze schreef aanbevelingsbrieven, steunde de vluchtelingen financieel en stond zelfs garant voor het verkrijgen van hun papieren.
Een bijzonder bekend voorbeeld is de familie Hornstein. De vader, Wilhelm Hornstein, een Joodse advocaat en hooggeplaatste veteraan van de Eerste Wereldoorlog, werd tijdens de novemberpogroms van 1938 gearresteerd en naar een concentratiekamp gestuurd. Hij werd vervolgens vrijgelaten op voorwaarde dat hij Duitsland onmiddellijk zou verlaten. Catherine organiseerde de vlucht naar Engeland voor hem, zijn vrouw en hun kinderen.
Tientallen jaren later was de cirkel rond, zoals Peter Bance vertelt in een interview met DW: In 2002 kwam een man genaamd Michael Bowles naar Peter Bances kantoor en meldde het volgende: "Mijn moeder, mijn ooms en mijn grootouders werden gered door prinses Catherine. Zonder hen zou ik hier vandaag niet zijn." Later bleek dat deze man, Michael Bowles, de kleinzoon van Ursula Hornstein was, aldus Peter Bance.
Catherine bood onderdak aan de Hornsteins en andere vluchtelingen – waaronder een arts, zijn partner en een violist – in haar huis in Buckinghamshire. Ze kwam ook op voor Joden die in Engeland geïnterneerd waren als "vijandige vreemdelingen" – met name verbitterd vanwege degenen die het antisemitisme in Duitsland waren ontvlucht.
"Ik denk dat ze een grote bijdrage heeft geleverd aan de mensheid. Het was een wrede tijd waarin veel mensen bewust hun ogen sloten. Catherine had simpelweg kunnen zeggen: 'Dit gaat me allemaal niets aan.' Maar ze besloot: 'Ik ga dit mijn eigen zaak maken'", zegt Bance.
Een sterke erfenisCatherine overleed in 1942 op 71-jarige leeftijd. Net als haar broers en zussen had ze geen kinderen. In haar testament liet ze een deel van haar as begraven bij Lina Schäfer in Kassel.
Het graf is jarenlang verwaarloosd – Peter Bance werkt nu samen met de begraafplaats van Kassel om hun gezamenlijke laatste rustplaats officieel te markeren. "Ik denk dat ze dat gewaardeerd zou hebben. Ze hebben hun leven samen doorgebracht en ze hield meer van Lina dan van wat dan ook."
Tijdens hun leven werd hun relatie geheim gehouden, ook al wist hun familie er waarschijnlijk van. Maar naarmate Catherines verhaal meer bekend wordt, wordt ze steeds meer een LGBTQ+-icoon – een vrouw die moedig liefhad en leefde zoals ze wilde.
Prinsessen in het verzetPeter Bance schrijft momenteel een nieuw boek, dat naar verwachting in 2026 zal verschijnen ter gelegenheid van de tentoonstelling "Princesses of Resistance" in Kensington Palace. Het richt zich op Catherine en haar zusjes Sophia en Bamba.
Bance zal ook items uit zijn eigen collectie aanbieden; hij heeft in 25 jaar tijd meer dan 2.000 stukken verzameld.
Bance noemde Catherine ooit de "Indiase Schindler", een verwijzing naar de Duitse industrieel Oskar Schindler , die naar verluidt zo'n 1200 Joden redde tijdens de Holocaust . Hoewel Catherine er niet zoveel kon redden, is Bance's standpunt duidelijk: "Of je nu één of tien levens redt, je redt iemand die niet dezelfde huidskleur, religie of etnische achtergrond heeft. Je redt uit menselijkheid. En dat telt."
De website van haar voormalige universiteit beschrijft Catherine als: "Een echt LGBTQ+-icoon. Ze riskeerde haar leven voor haar geliefde partner – en leefde het motto van haar universiteit na: 'Inclusief de uitgeslotenen.' Catherine deed meer dan dat: ze redde hen."
Aangepast uit het Engels: Silke Wünsch
dw
