Mittelbau-Dora satellietkamp | Het onbekende concentratiekamp in de zuidelijke Harz

Verschillende wandelpaden leiden over het terrein van het voormalige concentratiekamp Ellrich-Juliushütte. Grote delen van het grensgebied tussen Thüringen en Nedersaksen zijn bebost en aangemerkt als natuurgebied. Aan de overkant, achter de sporen, ligt het kleine stationnetje van Ellrich. Hier stoppen elk uur treinen van de Zuid-Harzlijn.

Op het terrein zelf zijn slechts enkele gebouwen uit de afgelopen decennia bewaard gebleven. Een van de weinige opvallende overgebleven objecten is de ruïne van de voormalige keukenvleugel. Ook omdat andere zichtbare overblijfselen ontbreken, was het bestaan ​​van het inmiddels grotendeels verwoeste concentratiekamp, ​​een subkamp van het concentratiekamp Mittelbau-Dora , tot voor kort nauwelijks bekend bij het publiek.

Nu heeft een onderzoeksteam voor het eerst een plattegrond van de faciliteit gemaakt en de resultaten in een boek vastgelegd. De werkzaamheden werden uitgevoerd in opdracht van de Rijksmonumentendiensten van Thüringen en Nedersaksen; De wetenschappers beoordeelden historische bronnen, onderzochten de bodem en voerden in sommige gevallen ook zelf opgravingen uit.

Het plan documenteert de bouwkundige toestand van het concentratiekamp kort voor de evacuatie in april 1945. Hierdoor was het voor het eerst mogelijk om de exacte ligging van de kampomheining en de positie van de wachttorens te traceren. Sinds 2019 hebben wetenschappers, naast de exacte locaties van de meeste gebouwen, ook twee plekken geïdentificeerd waar de stoffelijke overschotten van de slachtoffers zijn neergelegd. In de laatste maand dat het kamp in gebruik was, verbrandde de SS de lichamen van ongeveer 1.000 gevangenen in het crematorium en op brandstapels. Tot nu toe waren alleen oude foto's van het crematorium beschikbaar.

Het concentratiekamp Ellich-Juliushütte had de codenaam “Erich” en bestond slechts één jaar. Volgens bronnen werden de eerste uitgeputte gevangenen die uit Mittelbau-Dora werden gedeporteerd, naar de gebouwen van een verlaten gipsfabriek gebracht en gedwongen op de kale betonnen vloer te slapen. En overdag werken ze zich letterlijk kapot met zwaar werk, zoals het delven van gips in het Kohnsteingebergte in de Harz.

Vanwege de schijnbaar onbeperkte voorraad van deze ‘bouwgevangenen’ voelde de SS zich niet verplicht om de omstandigheden in het concentratiekamp te verbeteren, althans niet cosmetisch. Er was absoluut onvoldoende voedsel en kleding. In de winter van 1944/45 was er soms geen brood en bleven 2.000 gevangenen wekenlang naakt.

Nood, dood en ellende in een kleine ruimte: honger, kou en ziekte zorgden ervoor dat het sterftecijfer in het kamp dramatisch steeg. Het kamp was bijna voortdurend overbevolkt met 8.000 gevangenen. De kampcommandant in Ellrich-Juliushütte was SS-Hauptsturmführer Karl Fritzsch . Eerder had hij er al over opgeschept dat hij persoonlijk duizenden gevangenen in Auschwitz had vermoord. Onder de nieuwkomers in het concentratiekamp ging het gezegde rond: "Kameraad, je hebt overal een kans om te overleven. Maar als je naar Ellrich komt, is er geen ontsnapping mogelijk. "

Na de Tweede Wereldoorlog werd elke discussie over de geschiedenis van het kamp overschaduwd door de deling van Duitsland en de wederzijdse beschuldigingen van schuld door Oost en West. Het voormalige concentratiekamp in de gipsfabrieken werd doorsneden door de Duits-Duitse grens. Aan de oostkant begonnen de grenswachten van de DDR al in 1952 met de sloop van voormalige kampgebouwen. De resterende gebouwen aan de westkant, waaronder het crematorium, werden in 1964 door de Bundesgrenswacht opgeblazen.

Het Thüringer-Nedersaksische onderzoeksproject begon met de ontdekking van een lang onbekend massagraf op de vindplaats. Geëngageerde burgers drongen erop aan dat de locatie werd ontwikkeld tot een plek van herinnering en educatie. Maar daarvoor was eerst wetenschappelijk onderzoek nodig, zegt Ellrichs burgemeester Henry Pasenow (CDU). Het archeologische onderzoek naar de resten van het gebouw is inmiddels afgerond. Op basis hiervan kon het ontwerp van een gedenkplaats beginnen.