Carney, Nisan ayına kadar savunmaya 9 milyar dolar daha harcamak istiyor. Bu mümkün mü?

Uzmanlar ve eleştirmenler, Başbakan Mark Carney'nin bu yıl NATO'nun savunma harcamalarını gayri safi yurtiçi hasılanın yüzde ikisine çıkarma hedefine ulaşmasının zorlu, hatta neredeyse imkansız bir mücadele olacağını söylüyor.

Ulusal Savunma Bakanlığı (DND) veya diğer devlet daireleri tarafından savunma harcamalarına 8,7 milyar dolar, İletişim Güvenliği Kurumu'na (CSE) ise 370 milyon dolar ek kaynak ayrıldı. Müttefikler, Kanada'yı yaklaşık 20 yıldır NATO hedefine ulaşması için zorluyordu; ancak Donald Trump'ın Beyaz Saray'da olmasıyla birlikte, bunu gerçekten yapmak zorunlu hale geldi.

Yaklaşık kırk yıl boyunca Kanada savunma sanayisinde yöneticilik yapmış ve şu anda danışman olarak çalışan John Ball, "Mark Carney'nin sözleri doğru, ancak burada hemen harekete geçmesi gerekiyor" dedi.

NATO, savunma harcamalarını, ulusal bir hükümetin, kendi silahlı kuvvetlerinin veya müttefiklerin ve ittifakın ihtiyaçlarını karşılamak için yaptığı ödemeler olarak tanımlar.

Muhafazakar Parti Milletvekili ve savunma eleştirmeni James Bezan, hükümet içindeki tedarik yetkililerinin uzun süredir devam eden riskten kaçınma, ertelenen kararlar ve milyarlarca dolarlık harcamaların ertelenmesine izin verme kültürünü tersine çevirmesinin zor olacağı konusunda uyarıyor.

Bezan, CBC News'e verdiği röportajda, "Parlamentoya geri döndüğümüzde ve bütçe onaylandığında, bakanlığın dışarı atamayacağı parayı harcamak için altı ayımız olacak." dedi.

Hükümetin NATO'ya verdiği taahhütleri kağıt üzerinde yerine getirmek için "yaratıcı muhasebe oyunu"na mı girişeceği merak ediliyor.

Ancak Kanada savunma sanayisinin yanı sıra DND ve Kanada Kamu Hizmetleri ve Tedarik Dairesi'nin (PSPC) içindeki bazı kişiler, hızlı hareket etmek için kullanılabilecek mevcut mekanizmalara işaret ediyor.

Bunlar arasında, daimi tekliflerin kullanımı, tedarik düzenlemeleri ve önceden yeterlilik almış tedarikçi listelerinin yanı sıra, mükemmellik merkezleri olarak belirlenen savunma şirketleriyle stratejik ortaklıklar, diğer ülkelerle ikili ortaklıklar ve ABD Yabancı Askeri Satışlar (FMS) programı yer alıyor.

Gerçekten zaman açısından hassas durumlarda, hükümet Ulusal Güvenlik İstisnası (NSE), Acil Operasyonel Gereksinimler (UOR) uygulayabilir veya Ön Sözleşme İhale Bildirimi (ACAN) yayınlayabilir. Ancak bunlar katı uygunluk kriterlerine sahiptir ve günlük kullanılan araçlar değildir.

Bezan, "Hükümet bize bunun ulusal güvenlik açısından uygun olduğunu ve rekabetin sınırlı olduğunu gösterebilirse, bu tür tedariklere açık oluruz," dedi. "Ancak, Kanada Silahlı Kuvvetleri için ihtiyaç duyduğumuz ekipmanı elde etmek için NSE'leri bir alışkanlık haline getiremeyiz."

Carney, 9 Haziran'da yatırımların artırılması gereken genel alanları özetledi, ancak ayrıntı vermedi. Listede daha iyi tazminatlar; personel için sağlık hizmetleri ve altyapı; uçak, silahlı araçlar ve mühimmat gibi yeni ekipmanlar; Kanada Sahil Güvenlik Teşkilatı'nın genişletilmesi ve DND'ye bağlanması; mevcut gemilerin, uçakların ve diğer varlıkların onarım ve bakımı; deniz tabanını ve Arktik'i izlemek için yeni insansız hava araçları ve sensörler geliştirilmesi yer alıyordu.

Kanada Savunma ve Güvenlik Endüstrileri Birliği (CADSI) Başkanı ve CEO'su Christyn Cianfarani, "Bunun büyük ölçüde halihazırda belirlenmiş olan kalemlerden veya tedarik sürecinde bekletilen bazı kalemlerden veya yetersiz fonlanan projelerden oluşacağını düşünüyoruz" dedi.

Evde harcama

Daha hızlı harcama yapmanın bir yolu, zırhlı araç, gemi ve uçaklar için mevcut siparişleri genişletmek olabilir. Örneğin, Londra, Ontario merkezli General Dynamics Land Systems ile 360 hafif zırhlı araç için mevcut bir sözleşmeyi genişletmek. Bir şirket sözcüsü, sözleşme değişikliği taleplerine hızlı bir şekilde yanıt verebileceğini söylüyor.

Ancak Cianfarani, hükümetin henüz sipariş edilmemiş veya envanterde bulunmayan bir ekipmanı satın almayı düşünmesi halinde DND ve PSPC'nin yaklaşımını değiştirmesi gerektiğini savunuyor.

"Uzayan bir tedarik süreci olmamalı," dedi. "Muhtemelen bu 9 milyar doların önemli bir kısmı Kanadalı firmalara harcanabilir."

Başbakan, hedeflerin bir kısmının Kanada savunma sanayisini güçlendirmek olduğunu açıkça belirtirken, ABD de dahil olmak üzere müttefiklerle iş yapmaya devam etmenin gerekliliğini de kabul etti.

Kanada'nın tedarik süreciyle ilgili endişeleri olan tek kişi Cianfarani değil; eleştirmenlerin bir yıldan kısa bir sürede 9 milyar dolar harcamanın şüpheli olduğunu iddia etmelerinin başlıca nedenlerinden biri de bu.

PSPC, tercihinin açık, adil ve rekabetçi bir tedarik olduğunu belirtiyor. Ancak birçok kişi, sürecin aşırı uzun olduğunu ve bazı durumlarda kazananın önceden belli olduğu, sadece bir kutucuk işaretleme egzersizi olduğunu savunuyor.

Ball, akıllarında tercih edilen bir aday bulunan teklif talepleri için, "Bunu neden yaptılar? Bunu yatıştırmak için yaptılar," dedi.

Cianfarani, firmaların gerçek bir şansları olmadığı bir ihaleye milyonlarca dolar harcamalarının sinir bozucu olduğunu söyledi. Hükümetin neye yatırım yapmak istediğini ve en iyi tedarikçilerin kim olduğunu bildiği ve ardından onları seçtiği diğer ülkelerde olduğu gibi, "yönlendirilmiş tedarik"e daha sık başvurmanın daha iyi olacağını belirtti.

Ancak Bezan ve diğerleri, aceleyle para harcamanın aynı zamanda aceleci bir denetim anlamına gelmesi durumunda, gereksiz harcamaların riskinin artacağı konusunda uyarıyor.

Bezan, "Yüzde ikiye ve daha da yükseğe çıkmaktan bahsetmek, parayı savurganca harcamaya izin verdiğimiz anlamına gelmiyor" dedi.

'Kasıtlı aciliyet'

Savunma sanayindekiler de paranın karşılığını almak istediklerini savunuyorlar.

Eski Kanada Kraliyet Hava Kuvvetleri pilotu ve şu anda Calian Savunma ve Uzay şirketinin başkanı olan Chris Pogue, "'Kasıtlı aciliyet' ifadesini kullanıyorum çünkü bu paranın Kanada'nın ekonomik durumunu nasıl etkileyeceğini düşünmemiz gerekiyor" dedi.

"Acil durumun akıllı tedarik sürecini gölgelemesine izin vermememiz gerektiğini düşünüyorum, ancak gitmek istediğimiz yönü ve ihtiyaç duyduğumuz yetenekleri bilirsek işler hızla ilerleyebilir."

Pogue, egemenlik konusundaki yeteneklerin, Arktik'teki operasyonlar için gereken ekipman ve malzemeler gibi, ülke içinde geliştirilmesi gerektiğini söyledi.

Bir diğer zorluk ise savunma harcamalarının çoğunun, en azından sermaye tarafında, birkaç yıla yayılarak harcanması ve muhasebeleştirilmesidir.

Ancak üst düzey bir hükümet yetkilisi, savunma harcamalarını Nisan ayından önce 9 milyar dolar artırmayı gerçekten planladıklarını söylüyor. Bununla birlikte, hükümet hem miktarı hem de son tarihi kesinlik olarak değil, hedef olarak tanımlamaya devam ediyor.