'Herkes evine dönmek istiyor': Catatumbo'daki yerinden edilme krizinin iç yüzü

Cucuta, Kolombiya – 11 Şubat'ta, Kolombiya'nın Tibu adlı nehir kıyısındaki kasabasında sezaryenle bir kız bebek dünyaya geldi. Beş gün sonra, ailesinin evi bomboştu.

Gece yarısı Tibu'dan kaçmak zorunda kalanlar, yeniden patlak veren şiddet olayları sonucu yerinden edilen 55 bini aşkın kişiye katılmıştı.

Kolombiya, altmış yıldan fazla bir süredir hükümet güçleri, sol görüşlü isyancılar, suç şebekeleri ve sağ görüşlü paramiliterler arasındaki ölümcül iç çatışmalarla boğuşuyor.

Ancak 2016'da bir dönüm noktası yaşandı: Kolombiya hükümeti, en büyük isyancı grup olan Kolombiya Devrimci Silahlı Güçleri (FARC) ile savaşçılarının silahlarını bırakması için bir anlaşma imzaladı.

Ancak Tibu'nun da bulunduğu Catatumbo bölgesindeki şiddet , barışın ne kadar zor olabileceğinin son göstergesi.

2016 barış anlaşmasını reddeden FARC muhalifleri , 18 Ocak'tan bu yana bir diğer isyancı grup olan Ulusal Kurtuluş Ordusu (ELN) üyeleriyle çatışıyor.

Kaçırılmalar, silahlı saldırılar ve patlamalarla karşı karşıya kalan Catatumbo'daki on binlerce insan o zamandan beri evlerini terk etti. Birleşmiş Milletler, kayıtlarının tutulmaya başlandığı tarihten bu yana Kolombiya'da tek bir olaydan kaynaklanan en büyük kitlesel yerinden edilme olarak adlandırdı.

Bebek kız ve beş yaşındaki erkek kardeşi de yerlerinden edilenler arasında. Doğduğu yerden 120 kilometre (75 mil) güneyde bulunan Cucuta şehrindeki bir tıbbi bakım çadırını çevreleyen kaldırım taşlarının üzerinde bebek arabası sallanırken ağlıyor.

Güvenlik nedeniyle isminin açıklanmasını istemeyen 26 yaşındaki annesi, doğum sonrası döneminin sadece birkaç günüydü ve çocuklarını toplayıp gitmek zorundaydı. Tibu'da, ELN savaşçılarının ailesini almaya geleceğinden korkuyordu.

"Bizi tehdit ediyorlardı," dedi anne, pembe elbisesinin omuzlarına dökülen koyu saçları, tıbbi çadırın dışındaki plastik sandalyelerden birinde otururken. "Öyle korktuk ki ayrılmak zorunda kaldık."

ELN'nin sözde FARC işbirlikçilerini tasvir eden bir dizi fotoğraf yayınladığını ve kocasının da bunlardan biri olduğunu açıkladı. ELN savaşçılarının yolları izlediğinden korktuğu için kaçmak için onu geride bırakmak zorunda kaldı.

"Kocam için endişeleniyorum çünkü hala orada," dedi, bebeğin arabasını sallamak için kullandığı elindeki gümüş renkli alyans parıldarken. "Umarım buradan ayrılabilir ve bize katılabilir."

Venezuela sınırında bulunan Cúcuta, şu anda yaşanan şiddet olayları nedeniyle yerinden edilen 27 bin kişiye geçici ev sahipliği yapıyor.

Çatışmalara yanıt olarak General Santander Stadyumu, yerinden edilmiş kişilere yiyecek, giyecek ve temel tıbbi bakım sağlayan bir insani yardım merkezi olarak belirlendi.

Stadyumun dışındaki beton kemerlerin altında, yardım bekleyen insanlar sıraya girmiş, bazıları çevre boyunca bariyer oluşturan metal çubuklara yaslanmış. Ortam gergin.

Tibu'dan 21 yaşındaki bir adam, Al Jazeera'ye yaptığı açıklamada, koyu renk saçlarının arasından genç yüzünü göstererek, "Şu anda hala kavga ediyorlar, insanları uzaklaştırıyorlar, ev ev dolaşıyorlar" dedi.

Dişlerindeki telleri öğle güneşinde parlıyordu. "Zaten birçok arkadaşımızı öldürdüler."

Cucuta'daki yerel yönetim ve kâr amacı gütmeyen kuruluşlar, büyüyen krizin etkilerini şimdiden hissediyor.

"Daha önce böyle bir yerinden edilme görmedik," dedi Norte de Santander departmanı için bir afet yardım ajansı olan Kolombiya Sivil Savunması'nın müdürü Fernando Sandoval Sanchez. "Çok sayıda insan evlerinden, topraklarından, eşyalarından alındı."

Belediye başkanlığından yapılan açıklamaya göre, yaklaşık 280 yerinden edilmiş kişi şu anda Cucuta'ya yakın bir mesafede bulunan Villa del Rosario'daki bir sığınma evinde kalırken, 1.330 kişi de yerel otellerde kalıyor. Bu, yerel hükümet tarafından finanse edilen maliyetli, kısa vadeli bir çözüm.

Ancak çok daha fazlası kendi mali kaynakları dışında çok az destekle kendi başlarına konut bulmak zorunda kalıyor. Bazıları aileleriyle kalıyor. Diğerleri Catatumbo'ya geri dönmeyi düşündü.

Bazı oteller ise artan talebe fiyatlarını artırarak karşılık verdi ve krizden kâr elde etti.

Stadyumdaki insani müdahaleyi koordine eden ekibin bir parçası olan belediye başkanlığı gönüllüsü Lusestella Maldonado, "Bütçe zaten tükeniyor" diyor.

"Açıkçası pek fazla kaynağımız yok ve her geçen gün daha fazla yerinden edilme görüyoruz. Sorun büyüyor."

Büyük ölçüde kırsal bir bölge olan Catatumbo'dan yaşanan göç, bölgenin ekonomisini de mahvetti.

Catatumbo'nun çiftçileri ekinlerini ve hayvanlarını bırakmak zorunda kaldılar ve bu da gıda sıkıntısına yol açtı. Bu durum yerel halkın da destek aramasına yol açtı ve kâr amacı gütmeyen kuruluşlar ve hükümet hizmetleri üzerindeki yükü artırdı.

İnsani yardıma yönelik artan baskı, Catatumbo'dan yerinden edilen nüfus için belirsizlik yarattı.

"Burada ne zaman yardım alacağımızı bilmiyorum," dedi 26 yaşındaki anne. "Sadece bekliyoruz."

Kolombiya yakın tarihin en önemli iç çatışma dönemine doğru ilerlerken, yaşanan karışıklık aynı zamanda Devlet Başkanı Gustavo Petro'nun iddialı "toplam barış" politikasındaki çatlakları da açığa çıkardı.

Kendisi de eski bir gerilla savaşçısı olan Petro, 2022'de isyancı gruplarla yapacağı resmi müzakereler yoluyla Kolombiya'daki silahlı çatışmaya son vermeyi hedefleyerek seçilmişti.

Ancak ELN ile yürütülen barış görüşmeleri inişli çıkışlı geçti; şiddet patlamaları diyalogların tekrar tekrar başlayıp durmasına neden oldu.

Örneğin 2024'te, ELN'nin iki askerin ölümüne yol açan bir saldırıdan sorumlu tutulmasının ardından görüşmeler kesildi . Ve Ocak ayında Petro, Catatumbo'daki şiddetin bir sonucu olarak ELN ile barış görüşmelerini bir kez daha askıya aldı .

Ayrıca bölgede olağanüstü hal ilan etti ve bu sayede sokağa çıkma yasakları ve diğer kısıtlamalar uygulayabildi.

Ancak bazıları, FARC'ın 2016'da dağıtılmasının ardından kırsal Kolombiya'da oluşan iktidar boşluğunu doldurmada devleti başarısız olmakla suçluyor.

Cúcuta Belediye Başkanlığı ofisinin danışmanlarından Albeiro Bohorquez, "Bu çatışma ancak devletin aygıtının gerçekten bölgeye geldiği gün sona erecek" dedi.

Catatumbo'daki çatışmanın nedenlerinden birinin kırsal altyapı ve sosyal programların oluşturulmasındaki yavaş ilerleme olduğunu belirtti.

“Dört yıl önce Catatumbo Üniversitesi'ni kurma süreci başladı. İnşaat hala başlamadı,” dedi Bohórquez. “Dört yıl önce Catatumbo demir yolu hakkında konuşuyorlardı. O da ilerleyemedi.”

Altyapı ve fırsat eksikliği, Kolombiya'nın iç çatışmasının temel itici gücü olan koka ticaretinin gelişmesine olanak sağlayan bir ortam yarattı.

Kokain, kokainin ham maddesidir ve uyuşturucunun dünyadaki en büyük kaynağı Kolombiya'dır.

Bohorquez, "Kokanın bölgedeki mali ve idari dinamikler üzerindeki hakimiyeti değişmediği sürece onunla rekabet edebilecek hiçbir şey olmayacak" dedi.

Petro hükümeti, devam eden krizle başa çıkmak için gerekli kaynakları toplama çabasıyla kömür ve petrole ek vergiler koydu.

Ancak Cucuta'daki yerinden edilmiş birçok kişi için devlet hâlâ basit bir soruya cevap veremiyor: Ne zaman evimize dönebileceğiz?

Süregelen şiddet nedeniyle arkadaşlarını kaybeden Tibulu genç, meseleyi Tanrı'ya bıraktığını söyledi.

Cucuta stadyumunun dışında yardım beklerken, "Herkes evine geri dönmek istiyor," dedi. "İnancınız olmalı."