İşte demans riskini artıran yiyecekler...

Bilim insanları yaklaşık 2 bin 500 yaşlı yetişkini takip etti ve en sağlıksız beslenme düzenine sahip olanların (pastırma ve hamburger gibi kırmızı ve işlenmiş et gazlı içecekler açısından zengin beslenen) akranlarına göre daha hızlı beyin ve kalp rahatsızlıkları geliştirdiğini keşfetti.

Buna karşılık, sebze, meyve, tam tahıllar, kuruyemişler, baklagiller ve sağlıklı yağlar açısından zengin Akdeniz tarzı bir diyet uygulayan kişilerde, en kötü beslenme düzenini uygulayanlara göre önemli ölçüde daha az kronik rahatsızlık görüldü.

Çalışmadan çıkan bir diğer kritik veri ise beslenmenin artrit gibi yaşa bağlı eklem sorunları üzerinde çok az etkisi olduğu.

EN BÜYÜK RİSK: İŞLENMİŞ ET

Nature Aging dergisinde yayınlanan araştırma, Kungsholmen'deki İsveç Ulusal Yaşlanma ve Bakım Çalışması'na katılanları takip etti. Başlangıçtaki ortalama yaş 71'di ve gönüllülerin yarısı kadındı.

Çalışmada katılımcılar 15 yıla kadar izlendi ve beslenme kaliteleri gıda anketleri kullanılarak tekrar tekrar değerlendirildi. Çalışmada katılımcılar belirli beslenme planlarına tabi tutulmadı. Bunun yerine, araştırmacılar katılımcıların normal beslenme düzenlerine baktılar ve bunları, bilinen birkaç sağlıklı beslenme düzenine ne kadar benzediklerine göre puanladılar.

Güney Avrupa'ya özgü Akdeniz diyeti, sebze, meyve, tam tahıllar, fasulye, kuruyemiş, balık ve zeytinyağına odaklanır ve çok az kırmızı et veya işlenmiş gıda tüketilir. Bu arada, Akdeniz diyeti beyin sağlığını korumak için de oldukça etkili bir beslenme tarzıdır.

En sağlıksız beslenme düzenine sahip olanlar (pastırma ve sosis gibi kırmızı ve işlenmiş et açısından zengin beslenenler) akranlarına göre daha hızlı beyin ve kalp hastalığı geliştirdiler.

TUZA VE DOYMUŞ YAĞLARA DİKKAT!

İşlenmemiş gıdalar arasında meyve, sebze, kuruyemiş, yumurta ve et bulunur. İşlenmiş mutfak malzemeleri arasında ise genellikle tek başına tüketilmeyen yağlar, tereyağı, şeker ve bol miktarda tuz bulunur.

Çalışmada Harvard araştırmacıları tarafından, önemli hastalık riskini en tutarlı şekilde azaltan yiyecekleri yansıtmak için geliştirilen bir puanlama sistemi olan Alternatif Sağlıklı Beslenme Endeksi (AHEI) de kullanıldı.

Sonuçlar meyve, sebze, kuruyemiş, baklagiller ve sağlıklı yağların daha fazla tüketilmesini teşvik ederken, kırmızı ve işlenmiş et, şekerli içecekler ve trans yağları cezalandırıyor.

DEMANS, DEPRESYON, PARKİNSON...

Araştırmacılar yalnızca tek bir rahatsızlığı değil, aynı zamanda kişinin yaşlandıkça yaşadığı toplam kronik hastalık sayısını (multimorbidite) de analiz etti.

Bunlar arasında kalp hastalığı, bunama, depresyon, Parkinson, diyabet, kanser ve artrit veya osteoporoz gibi kas-iskelet sistemi sorunları yer aldı.

Takip sürecinin sonunda, en sağlıklı beslenen kişilerin, diyet kalitesi açısından en düşük puanı alanlara kıyasla ortalama iki ila üç daha az kronik hastalığı vardı.

'DİYET KAS-KEMİK SORUNLARINI ÇÖZMÜYOR'

Alzheimer hastalığı, demansın en yaygın nedenidir. Hastalık anksiyete, kafa karışıklığı ve kısa süreli hafıza kaybına neden olabilir. Diyet, demans, Parkinson hastalığı ve depresyon gibi kardiyovasküler ve nöropsikiyatrik hastalıkların oluşumuyla güçlü bir şekilde bağlantılıdır, ancak kas-iskelet sistemi rahatsızlıklarıyla bağlantılı değildir.

AKDENİZ DİYETİ EN ÇOK KADINLARI KORUYOR

Akdeniz diyeti gibi sağlıklı beslenme düzenlerinin koruyucu etkisi özellikle kadınlarda ve 'en yaşlılar' (78 yaş ve üzeri) arasında belirgindi.

ULTRA (AŞIRI) İŞLENMİŞ GIDALAR NELERDİR?

Ultra işlenmiş gıdalar, ilave yağ, şeker ve tuz bakımından yüksek, protein ve lif bakımından düşük olup yapay renklendiriciler, tatlandırıcılar ve koruyucular içerir. Terim, evde yemek pişirirken eklemeyeceğiniz kimyasallar, renklendiriciler ve koruyucular gibi bileşenler içeren yiyecekleri kapsar.

Hazır yemekler, dondurma, sosisler, kızarmış tavuk ve ketçap en sevilen örneklerden bazılarıdır. İşlenmiş gıdalardan farklıdırlar; çünkü işlenmiş gıdalar, et, peynir ve taze ekmek gibi ürünlerin daha uzun süre dayanmaları veya lezzetlerinin artması için işlenirler. Aşırı (ultra) işlenmiş gıdalar ise genellikle tüketime hazır, lezzetli ve ucuz olarak satışa sunulur.

YAŞLANAN NÜFUSUN SAĞLIK ANAHTARI: DOĞRU BESLENME

Karolinska Enstitüsü Yaşlanma Araştırma Merkezi'nde doktora sonrası araştırmacı olan ortak yazar Adrián Carballo–Casla, "Sonuçlarımız, beslenmenin yaşlanan popülasyonlarda çoklu hastalıkların gelişimini etkilemede ne kadar önemli olduğunu gösteriyor." dedi.

Nisan 2025'te yapılan kapsamlı bir çalışma, aşırı işlenmiş gıdaların İngiliz beslenmesinin yarısından fazlasını oluşturduğunu ve diyabet, kanser, kalp hastalığı ve depresyon gibi hastalıklarla bağlantılı olarak her yıl 18 bin erken ölüme neden olabileceğini bildirdi.

'2050'DE DEMANS HASTASI SAYISI 150 MİLYON OLACAK'

Demans, Birleşik Krallık'ta 65 yaş üstü her 11 kişiden yaklaşık birini etkiliyor ve 2030 yılına kadar bir milyondan fazla İngiliz'in bu rahatsızlıkla yaşaması bekleniyor.

Dünya genelinde, nüfus yaşlandıkça vaka sayısının 2050 yılına kadar neredeyse üç katına çıkarak 150 milyona ulaşması bekleniyor.

Kalp hastalığı ve felç, Birleşik Krallık'taki tüm ölümlerin yaklaşık dörtte birini oluşturan en büyük iki ölümcül hastalık olmaya devam ediyor.

Tedavi ve önleme alanındaki gelişmeler sayesinde ölüm oranları düşse de, bu rahatsızlıkların neden olduğu uzun süreli sakatlıkla yaşayan insan sayısı hızla artıyor.

Çalışmanın yazarları, bulgularının, beslenme kalitesinin sağlıklı yaşlanmada önemli bir rol oynadığına ve yaşla birlikte vücutta biriken ve birçok hastalığa katkıda bulunan düşük seviyeli iltihaplanma olan 'inflammaging' sürecini yavaşlatabileceğine dair giderek artan kanıtlara katkıda bulunduğunu belirtti.

Bir sonraki adımın, uzun ömür üzerinde en büyük etkiye sahip olabilecek beslenme önerilerini ve yaş, cinsiyet, sosyal geçmiş ve mevcut koşullara göre en çok fayda görme olasılığı olan yaşlı yetişkin gruplarını belirlemek olduğunu eklediler.

Kaynak:

NHS Eatwell Rehberi

Open Food Facts