Ukrayna: Çalışma, çatışmayla ilişkili dini boyutu vurguluyor

Rusya-Ukrayna ilişkilerinde Ortodoks Kilisesi üzerine Coimbra Üniversitesi'nde (UC) doktora tezi yürüten bir araştırmacı, savaşın dini boyutuna bakılmadan anlaşılmasının neredeyse imkansız olduğunu vurguladı.

Lusa haber ajansına konuşan yazar Pedro Constantino, "Rus Ortodoks Kilisesi ve Rus-Ukrayna dış politika ilişkilerinde devlet: mekanın varyasyonları ve yoklukları" başlıklı doktora tezinde, Moskova Patrikhanesi'nin iç ve dış politikadaki rolü ve konumunun araştırıldığını ve özellikle Rus işgalinden sonra Kremlin'in söylemini anlamak için kutsal mekan fikrinin önemli olduğu savunulduğunu belirtti.

Bu dinsel boyuta ilişkin araştırmanın Rus işgalinden çok önce başladığını belirten araştırmacı, devlet ile kilise arasındaki ilişkiyi, Rus Ortodoks Kilisesi'nin devletin bir aracı mı olduğunu yoksa kendi diplomatik stratejisinin mi olduğunu anlamak istediğini, ayrıca kutsal olmayan ve kutsal alanların (Rusya, Belarus, Ukrayna, Baltık ülkeleri, Moldova ve bazı Orta Asya ülkelerinden oluşan) perspektifini de araştırdığını açıkladı.

Tezinde, Moskova Patrikhanesi'nin kutsal kabul ettiği mekanın dışında Ortodoks din adamlarıyla görüşmeler yapmış, konuşmaları, raporları, çeşitli belgeleri ve yazarları analiz etmiştir.

Kutsal mekanın dışında Ortodoks rahiplerle yaptığı görüşmelerden, Pyotr Konstantin, Moskova Patrikhanesi'nin pragmatik bir tutum sergileyerek diğer din ve kiliselerle ilişkileri teşvik ettiğini, ancak bunun kutsal mekan içerisinde gerçekleşmediğini sonucuna vardı.

Araştırmacı için Moskova Patrikhanesi sadece dini bir kurum değil, aynı zamanda Rusya Dışişleri Bakanlığı toplantılarında hazır bulunan, zaman zaman Vladimir Putin rejiminin “ileri gücü” olarak kendini gösteren etkili bir siyasi ve diplomatik aktördür.

Rus işgalini anlamak için Petro Konstantinos, Ukrayna Ortodoks Kilisesi'nin Moskova Patrikhanesi'nden ayrılarak Konstantinopolis'e bağlı olmaya başladığı 2019 yılındaki bölünmeye de işaret ediyor.

Araştırmacı, o kopuş anından itibaren Patrik Kirill'in (Rus Ortodoks Kilisesi lideri) konuşmasında "Kremlin'in tüm o saldırganlığını ve iddiacılığını benimsediğini" ve tutumunu kökten değiştirdiğini vurguluyor ve Putin'in 2014'te Kırım'ı ilhak etmesinden önce Patrikhane'nin "az çok sessiz kaldığını" hatırlatıyor.

“Kilise için sınırlar yoktu, çünkü Ukrayna onun kutsal alanının bir devamıydı. Kırım'ın ilhakı patrik açısından muhtemelen sadece sorun yarattı" dedi.

Pedro Constantino'ya göre Putin, Ruslar ve Ukraynalılar arasındaki tarihi birlikten bahsettiğinde "aşırı dinsel bir söylem" kullanıyor; NATO (Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü) meselesi kimlik perspektifiyle aynı önemi taşımıyor ve savaşı "Rusya için varoluşsal bir meseleye" dönüştürüyor.

Çatışmanın jeoekonomi ve jeopolitik bir sorun olduğu kadar aynı zamanda bir kimlik sorunu olduğunu da vurguladı.

Çatışmanın kendisinde, ister Ukraynalı rahiplerin öldürülmesi, ister Rus Ortodoks rahiplerin Moskova gizli servisleri için çalıştıkları suçlamasıyla sınır dışı edilmesi, isterse Kremlin'in Kiev Patrikhanesi'ne bağlı kiliseleri bombalama niyeti olsun, dinin çok gerçek bir şekilde yer aldığını belirtti.

“Dini yaşananlardan koparamayız” diyen Çavuşoğlu, bu boyutun sadece devletler arasında olmayan ihtilafların çözümünde de rol oynayabileceğini kaydetti.

“Bu boyutu diğer çatışmalar için, örneğin İsrail örneğinde analiz ettiğimizde kutsal alan meselesinin de mevcut olduğunu görüyoruz” diyen yazar, dinin, 21. yüzyılda geri dönmüş gibi görünen emperyalist davaları kısmen desteklediğini ve meşrulaştırdığını da göz önünde bulunduruyor.