IOF kararının derhal ve geriye dönük etkisi vardır; hükümetin parayı neden istediğini anlayın

Planalto Sarayı'nda kutlanan, Federal Yüksek Mahkeme (STF) Bakanı Alexandre de Moraes'in Finansal İşlemler Vergisi'ndeki (IOF) artışı onaylama kararı, hükümetin hesapları ve özellikle de önümüzdeki iki yıl boyunca Bütçe için yaklaşık 40 milyar Rand'a güvenebilecek olan Maliye Bakanı Fernando Haddad için bir rahatlama anlamına geliyor.

Moraes, Çarşamba günü (16) hükümet kararının büyük bir kısmını koruyarak , yalnızca üstlenilen riskle ilgili işlemlerin tahsilatını iptal etti. Hükümet, yeni IOF kurallarıyla 2025'te 12 milyar R$ ve 2026'da 32 milyar R$ ek tahsilat yapmayı tahmin ediyordu. Ancak, üstlenilen riskin ortadan kalkmasıyla bu miktar 2025'te 450 milyon R$ ve 2026'da 3,5 milyar R$ azalacaktır. Hazine, bu sayede en azından bu yıl mali çerçeveye uyumu sağlamayı başardı.

Ücretsiz Fayda Getiren Yaşam Planları (VGBL) üzerindeki vergi, Kongre'nin talebine rağmen yürürlükte kaldı. Ek bir emeklilik planı olan VGBL'ye yıllık 600.000 R$'ın (veya aylık 50.000 R$'ın) üzerindeki katkılar artık %5 oranında IOF vergisine tabi olacak.

Kararın Mahkeme Genel Kurulu tarafından onaylanması gerekiyor, ancak anında ve geriye dönük etkisi bulunuyor. Bu, tüzel kişiler (bireysel mikro girişimciler (MEI'ler), Simples (Simples) sistemi kapsamındaki şirketler ve bu rejimlerin dışındaki büyük şirketler) için tüm kredi işlemlerinin, Haziran ayındaki cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle belirlenen vergi oranlarının iki katına çıkarıldığı ve bu kuralların artık tekrar yürürlüğe girdiği anlamına geliyor.

Zammı iptal eden Kanun Hükmünde Kararname Projesi (KHK) de askıya alındı ve o tarihten bu yana yapılmayan tüm ödemelerin yeniden düzenlenmesi gerekiyor. Aynı durum Döviz Kuru Vergisi (IOF) için de geçerli. Yani, dolar üzerinden yapılan alımlarda artık işlem başına %3,5 oranında vergi alınıyor.

Geçtiğimiz hafta yapılan toplantılarda Parlamento liderleri ile Yürütme arasında imzalanan anlaşma, bir şirketin müşterinin gelecekteki ödeme taahhüdüne dayanarak bankaya bir alacağı avans olarak aktardığı bir işlem olan "taslak risk"in hariç tutulmasını öngörmüştü. Bu yöntem, paylaşılan bir mali sorumluluk olmadığı için bir kredi işlemi olarak kabul edilmiyor.

Kamu hesapları analisti Murilo Viana'ya göre, hükümet tahsilat kolaylığı nedeniyle IOF'yi (Finansal İşlemler Vergisi) tercih etti. "Diğer vergilerin aksine, IOF anında uygulanabilir ve Kongre'den geçmesine veya bir geçerlilik süresine uymasına gerek kalmadan doğrudan federal hükümetin kasasına girer," diyor. "Örneğin, Gelir Vergisi'ndeki değişiklikler ancak onaylandıktan sonraki yıl yürürlüğe girebilir."

IOF vergisi güvence altına alındığında, ekonomik ekip gelecek hafta açıklanacak olan Birincil Gelir ve Gider Değerlendirme Raporu'nda (RARDP) yeni bütçe dondurmalarını ve beklenmedik durumları erteleyebilecek. Raporda, hükümetin gelir ve harcamalarının yılın mali hedefleriyle uyumlu olup olmadığı değerlendiriliyor.

IOF hükümete vergi indirimi getiriyor ancak hukuki belirsizliğe yol açıyor

Vergi sorununa bir çözüm sunmuş olsa da, IOF anlaşmazlığı, Kongre ile hükümet arasındaki çekişmenin şekillendirdiği siyasi bir soruna dönüştü. Ancak her şeyden önce, ülkenin hukuki belirsizliğine katkıda bulunan diğer risklere ek olarak, yatırım ve dolayısıyla ekonomik büyüme üzerinde olumsuz etkilere yol açan hukuki bir risk teşkil ediyor.

Hükümet, Anayasa'nın Yürütme Organına, yasal sınırlara uyulduğu ve ekonomiyi veya para politikasını kontrol etmek gibi düzenleyici amaçlarla bağlantılı olduğu sürece, IOF vergi oranlarını değiştirme yetkisi vermesi nedeniyle, kararnameyi iptal ederek Yasama Meclisi'nin yargı yetkisini ihlal ettiği iddiasıyla Yüksek Federal Mahkeme'ye (STF) başvurdu.

Bu yoruma göre, Kongre, kuvvetler ayrılığı ilkesi gereğince, Yürütmenin bu meşru yetkisine müdahale etmek için PDL'yi bir araç olarak kullanamazdı.

Öte yandan Kongre, kararnamenin ağırlıklı olarak vergi toplama amacı taşıdığı ve olağan mevzuat yoluyla onaylanması gerektiği için yasal sınırları aştığını savundu. PL, amacının kötüye kullanıldığı iddiasıyla Yüksek Federal Mahkeme'ye başvuran ilk taraf oldu.

Anlaşılan o ki, Bakan Haddad gerekçeyi bizzat açıkladı. Bu açıdan bakıldığında, Yasama Meclisi'nin PDL aracılığıyla yasayı askıya alma hakkı ve görevi olacaktır.

Moraes, kararında, IOF oranlarındaki değişikliğin yasayla belirlenen azami parametreyi aşmadığını ve gelir sağlama amacının kanıtlanmadığını kabul etti.

Anayasa hukukçusu Vera Chemim'e göre, Yürütme kararnamesinin içeriğinin analizinin anayasal ve yasal hükümlere fiilen uyduğu varsayıldığında, "hukuki açıdan sorgulanacak bir şey yoktur."

"Yine de, IOF'un gelir amaçlı manipüle edileceğine dair bir kanıt bulunmadığı yönündeki açıklama şüpheye yer bırakıyor, zira Haddad daha önce IOF oranlarındaki değişikliğin kamu hesaplarındaki açıkları kapatmayı amaçladığını kamuoyuna açıklamıştı," diye vurguluyor.

Chemim'e göre Kongre, Finansal İşlem Vergisi (IOF) oranlarını artıran başkanlık kararnamesini askıya alırken yetkileri dahilinde hareket etti. "Orada, Temsilciler Meclisi'nde 383 oyla ve Senato'da sembolik bir onayla bu yasama kararnamesini yürürlüğe koymaya karar veren demokratik bir rejim var."

Uzman, kararın "yasama organının yasama eylemlerini denetleme yetkisine sahip olan Yasama Organı ile ilgili olarak İcra Kurulu Başkanı'na koşulsuz destek olarak yorumlanabileceğine" inanıyor. Mahkemenin siyasallaşmasından endişe duyduğunu ifade ediyor.

“Siyasi meselelerin sürekli yargısallaştırılması konusunda (tüm siyasi temsilciler arasında) mutabakat sağlanması, STF’nin ve yargısal aktivizminin güçlenmesine yol açan başlıca etkenlerden birini oluşturmaktadır ve bu durum Mahkeme’nin giderek siyasallaşmasına ve Mahkeme kararının siyasi bir iktidarın kararını geçersiz kıldığı mevcut tartışmanın ortaya çıkmasına neden olmuştur.”

Ancak vergi uzmanı Gabriel Vieira, düzenleyici niteliğine rağmen, IOF'nin ikincil bir gelir sağlama işlevi olabileceğini vurguluyor. "İçtihatlar, tedbirin birincil ve kalıcı amacı olmadığı sürece gelir sağlama işlevinin olasılığını kabul ediyor," diyor. "Dava, Yürütme organının vergilendirme konusundaki sınırlamalarını içeriyor. Yüksek Federal Mahkeme, ekonomik konularda Yürütme organının takdir yetkisine genellikle saygı duyar."