Farklı Neandertal klanlarının kendilerine özgü yemekleri vardı ve bunların arasında kurtçuklu çürümüş et de olabilirdi.

Dışarıda rüzgar buz gibi ve sıcaklık sıfırın altında seyrediyor, ancak mağaranın içinde bir grup Neandertal ateşin etrafında toplanmış. Düz taşların üzerinde, yetişkinler, çocuklar ve hatta yaşlılar, o sabah avlamayı başardıkları ceylanın bir parçasının pişmesini bekliyorlar. Tencere veya kaşık yok, ancak teknik bu. Et parçası, keskinleştirilmiş bir çakmaktaşı parçasından yapılmış bir bıçağa benzer bir şey kullanılarak belirli bir kesme düzenine göre parçalanıyor. Hâlâ aç olanlar için tohumlar, yumru kalıntıları ve elbette evin spesiyalitesi olan besleyici larva ve kurtçuklarla dolu çürüyen et de var.

Bu sahne, 300.000 yıl önce, günümüz Orta ve Batı Avrupa'sı arasında bir yerde gerçekleşmiş olabilir. Ancak bölgede yaşayan Neandertal topluluklarının nasıl yaşadığını ve her şeyden önce ne yediklerini kesin olarak ortaya çıkarmak zorlu ve zahmetli bir iş. Ancak, bilimsel çalışmalar sayesinde yavaş yavaş bilgiler giderek daha kesin hale geliyor. Yakın zamanda yayınlanan iki çalışma, Neandertaller arasında gastronomiden bahsedemesek de, yemek etrafında şekillenen belirli kültürel pratiklerin var olduğunu ileri sürüyor.

Bu Cuma günü Science Advances dergisinde yayınlanan çalışmalardan biri, solucan tüketiminin Neandertal kemiklerinde bulunan aşırı yüksek nitrojen seviyelerinden sorumlu gizli bileşen olduğunu öne sürüyor. Onlarca yıldır, bu türe ait kemik kalıntılarının analizleri, genellikle kurt, sırtlan veya aslan gibi etçil hayvanlarınkinden daha yüksek, olağanüstü yüksek seviyelerde kararlı nitrojen izotopları göstermiştir. Bu, Neandertallerin besin zincirinin en üst basamağında yer alan hiperetobur insanlar olduğu anlamına geldiği şeklinde yorumlanmıştır. Ancak, bu hipotez sorgulanmıştır. İnsan metabolizması, özelleşmiş etoburların yaptığı gibi yüksek miktarda protein tüketimine izin vermez. Dolayısıyla, bir paradoks ortaya çıkıyor: Neandertaller, fizyolojileri izin vermeseydi, aşırı etoburlara özgü izotopik imzalar gösterebilir miydi?

" Neandertallerin yaşamları hakkında, genellikle yiyecek hayal gücümüzün bir parçası olmadıkları için dikkate almadığımız birçok şeyi açıklayabilecek unsurlar var, ancak bunlar hesaba katılmalı," diyor çalışmaya katılmayan Kopenhag Üniversitesi'nden araştırmacı Ainara Sistiaga. Örneğin, kurtçuklarla dolu çürümüş et yemek de buna dahil. Bu, bugün, İnuitler (yeraltında fermente edilmiş fok eti yiyenler) gibi bazı belirli kültürler dışında düşünülemez ve tehlikeli bir şey.

Bu araştırma, Neandertallerin imza yemeği olarak, zaman içinde farklı bölgelerde keşfedilen çok yüksek azot seviyelerine neden olan sinek larvalarıyla dolu çürüyen et tüketmiş olabileceklerini öne sürüyor. Yazarların açıklaması şu şekilde: Çürüyen etle beslenen larvalar, etin kendisinden bile daha yüksek azot seviyelerine sahip ve dokularla birlikte tüketildiklerinde, onları yiyen kişinin, bu durumda Neandertallerin , izotopik kaydını önemli ölçüde değiştiriyor. Ayrıca, özellikle soğuk aylarda yağ ve protein tüketimini artırmanın bilinçli ve stratejik bir karar olduğuna inanılıyor.

Çalışmanın bazı sınırlamaları var. Alcalá Üniversitesi'nde profesör olan Manuel Domínguez-Rodrigo, yeni araştırmanın ortaya koyduğu hipotezin "son derece spekülatif" olduğunu belirtiyor. Akademisyene göre, tarih öncesi popülasyonlardaki yüksek azot varlığı " birçok farklı sürecin sonucu olabilir." Örnek olarak, Neandertaller büyük miktarda gübre tüketmiş olsalardı, kemiklerinde aynı seviyede azot bulunacağını gösteriyor. "Sorun, bu makalede sunulan gibi spekülatif bir fikirden bilimsel olarak doğrulanabilir bir önermeye nasıl geçileceğidir," diye özetliyor. Uzman, bu gerçekleşene kadar, bu insanlar arasındaki aşırı yüksek et tüketiminin "kanıtlanmamış alternatif senaryolardan" daha çok sezgisel olmaya devam ettiğini garanti ediyor.

Sistiaga, gerçekte ne olduğunu çevreleyen bu belirsizliklerin, "binlerce yıl boyunca iklimsel ve coğrafi koşullar o kadar değişken ki bugün anlaşılması imkansız olan koşullarda hayatta kalan soyu tükenmiş bir türün beslenme düzenini yeniden yapılandırmanın ne kadar karmaşık olduğunu gösterdiğini" söylüyor. Uzman, bu tür çalışmaların "insan evrimi bulmacasına yeni parçalar kattığını" belirtiyor.

Nesilden nesile

Bir diğer araştırma ise 17 Haziran'da Frontiers in Environmental Archaeology dergisinde yayınlanan bir çalışmadan geliyor. Yazarlar, Levant'taki (Yakın Doğu) yakın mağaralarda yaşayan iki Neandertal soyunun, hedefledikleri hayvanları kesme biçimlerindeki farklılıkları karşılaştırdılar.

Kudüs İbrani Üniversitesi'nde araştırmacı ve çalışmanın ortak yazarı Anaëlle Jallon, "Bu iki alan arasındaki farklılıkların bulunması, çağdaş Neandertal grupları arasında yiyecek konusunda belirli bir kültürel çeşitlilik olduğunu gösteriyor." şeklinde açıklıyor. Bu topluluklar mağaraları aynı amaçlar için kullanıyordu: çakmaktaşı yontma, yemek pişirme ve çöp atma gibi günlük aktivitelere ve ayrıca ölülerin gömülmesine ayrılmış alanları olan yerleşim alanları. Dahası, her ikisi de aynı hayvan türlerini barındıran Akdeniz bitki örtüsüyle çevriliydi ve çoğunlukla kış aylarında kullanılıyordu.

Jallon, "Bu nedenlerden dolayı," diye iddia ediyor, "eğer tüm Neandertal grupları aynı şekilde davransaydı, bu alanlarda aynı hayvan kesme tekniklerini bulmayı bekleyebilirdik." Ancak bilim insanları artık durumun böyle olmadığını ve her topluluğun kendine özgü bir gıda işleme yöntemine sahip olduğunu biliyor. Ayrıca, farklılıkların zaman içinde devam ettiğini, bu da bu farklılıkların altında yatan bilgi veya geleneklerin varlığını sürdürdüğünü ve nesilden nesile aktarıldığını gösteriyor.

Mevcut kanıtlar, belirli yemek hazırlama tekniklerini doğru bir şekilde yeniden oluşturmak için yeterli olmasa da, araştırmacılar tat ve yemek pişirme becerilerinde muhtemelen farklılıklar olduğunu öne sürüyorlar. Yazar, "Farklı Neandertal gruplarının benzer malzemeler kullandığını, ancak her birinin kendine özgü yemeklerinin olduğunu veya farklı tarifler kullansalar da benzer yemekler pişirdiklerini hayal edebiliriz," diye vurguluyor.

Bir yemek atlası

Neandertal beslenme biçimini tanımlamak, tek bir insan beslenme biçimini tanımlamaya çalışmak kadar zordur. Günümüzde Akdeniz'deki insanlar Güneydoğu Asya'dakilerle aynı şekilde beslenmezler. Aynı şey kuzenlerimiz için de geçerlidir. O kadar geniş bir coğrafyada yaşıyorlardı ki, beslenme atlası hazırlamak riskli bir iştir. Dahası, et gibi bazı yiyecekler, bu durumda kemiklerde iz bırakır. Ancak baklagiller veya sebzeler gibi diğerleri bırakmaz.

Sistiaga ayrıntılara giriyor: "Örneğin, bitki kalıntılarını kemiklerde bulmak zordur. Diş tartar analizi gibi teknikler bitki DNA'sını veya proteinlerini tespit etmek için kullanılmıştır, ancak bulgular sadece anekdotsaldır." Farklı bireylerin dişlerinde bulunan bitki lifleri, sadece yutulma yoluyla değil, birçok yolla oraya ulaşmış olabilir. "Bitki kalıntıları arkeolojik alanlarda daha az iyi korunmuştur, bu yüzden hala aşırı miktarda hayvansal protein bulunmaktadır." İşte hiperetobur efsanesi.

Ancak çok daha fazlası vardı. 2023'te yayınlanan bir araştırma, 90.000 yıl önce, günümüz Portekiz'in Lizbon kentinde, Neandertallerin kömürleşmiş deniz ürünleriyle beslendiğini ortaya koydu. İber Yarımadası'nın merkezinde ise 2017 tarihli bir araştırma , bu ilk insanların mantar toplayıp yediğini ortaya koydu. 2011 tarihli bir inceleme ise, balın o dönemde önemli bir enerji kaynağı olabileceğini öne sürüyor.

Şüphesiz ki iyi beslenme yarışı Homo cinsini şekillendirmiştir. Kesin bir şekilde. 2015 tarihli bir araştırma, yemek pişirme yeteneğinin tohumunun altı milyon yıldan daha önce ortaya çıktığını öne sürdü. O zamandan beri, pişmiş yiyeceklere olan düşkünlüğün insan beyninin modern boyutuna ve gücüne ulaşmasına yardımcı olduğu, çünkü pişirildiğinde yiyeceklerin sindiriminin kolaylaştığı ve çiğ yiyeceklerle aynı miktarda tüketildiğinde vücutta daha fazla kalori bıraktığı belirtildi.

Kanıtlar, lezzet optimizasyonunun evrimin başlıca itici güçlerinden biri olabileceğini gösteriyor. Ve her şey, belki de kurtçuklarla dolu bir et parçasıyla başladı.