Ölüm son vuruş: Psikolog, binlerce internet kullanıcısının Raphaël Graven'in ölümünü izlediğini, ancak neredeyse hiç suçluluk hissetmediklerini söylüyor

Zararsız bir şekilde başladı. JP'nin alay edildiği, itildiği, hakarete uğradığı, biraz itildiği videolarla. Kick adlı internet platformunda JP ile bir video kanalı işleten meslektaşları olayı böyle anlattı. 2022'de başladılar. Zamanla oyunlar daha sert, hakaretler daha şiddetli, darbeler daha sert hale geldi. Pazartesi günü, JP on iki günden fazla süren bir canlı yayının ardından kamera karşısında hayatını kaybetti. Binlerce internet kullanıcısı izledi.

Bazı izleyiciler, JP'nin artık hareket etmediğini kanal yöneticilerine bildirdi. Yayının çekildiği Nice yakınlarındaki odada JP ile birlikte olan genç bir adam güldü ve cansız bedene plastik bir şişe fırlattı. Ardından yayın durdu. JP ölmüştü. Polis Perşembe günü yaptığı açıklamada, ölümünün bir suçtan kaynaklanmadığını duyurdu.

JP lakaplı Jean Pormanove'nin ölümü, "Black Mirror" benzeri bir distopik dizinin konusunu andırıyor. Binlerce kişiye muhteşem bir eğlence sunan korkunç sahnelemeler. Zamanla oyunlar çok ciddileşti. Ve kimse fark etmemiş gibi görünüyor. Ne organizatörler ne de seyirciler. Eski bir evsiz ve asker olan 46 yaşındaki JP, oyunların en başından beri mağduruydu. Tacizlere karşı kendini savundu ve çığlık attı. JP'nin yandaşları, bunun oyunun bir parçası, "onların mizah anlayışı" olduğunu söyledi.

Oyun giderek kızıştı. Şiddet oyuna girer girmez izleyici sayısı arttı. Şiddet ne kadar artarsa, gelir de o kadar artardı. Fransız medya portalı "Mediapart"a göre, bazı aylarda on binlerce avro kazandılar. JP ve meslektaşları, JP sinirlendiğinde para kazandığını fark etti. Bağırdığında ise daha da fazla para kazandı. Kullanıcılar JP'ye hakaret etmek için izin istedi. Her gece yaklaşık 50.000 kişi izliyordu.

JP bunu gönüllü olarak yaptığını defalarca vurguladı. Ölümü maruz kaldığı istismarla doğrudan ilgili olmasa bile, artık kapalı olan Kick kanalındaki videolar daha önce düşünülemez bir şiddet biçimini temsil ediyor. İnsanlar neden bunu izlemek istiyor? Bir futbol maçı gibi izleyenlerin aklından neler geçiyor?

Zürih Uygulamalı Bilimler Üniversitesi ve Zürih Üniversitesi'nden medya psikoloğu Daniel Süss, şiddetin eğlence amaçlı kullanılmasının temelde yeni bir şey olmadığını söylüyor. "Big Brother" veya "Jungle Camp" gibi realite TV formatları, insanların gönüllü olarak kendilerini küçük düşürmelerine izin vermelerine dayanıyor.

Ancak JP ile yeni ve aşırı bir boyuta ulaşıldı. Şiddetten zevk almak, birçok insan üzerinde tahrik edici bir etki yaratabilen bir tabu ihlalidir. Doğası gereği yasadışı olduğunu bildikleri bir şeye katılıyorlar. Bundan neredeyse hiç suçluluk duymuyorlar. Her şeyin sadece bir sahneleme olduğunu iddia ederek kendilerini haklı çıkarıyorlar. Bu, gönüllü olarak buna boyun eğen insanlar tarafından yapılıyor: "Sonra izleyiciler kendi kendilerine, 'Bunu kendilerine yapmaları kendi hataları' diyor ve böylece vicdanları rahatlıyor."

Bu bir tür schadenfreude (kendini beğenmişlik) mi? Süss, "Kesinlikle," diyor: "İnsanların nesnenin zorluğu nedeniyle başarısız olduklarını izleyebileceğiniz başarısızlık videoları son derece popüler ve uzun zamandır da öyle." Elbette, insanların canlı yayında dövüldüğü yayınlara ulaşmak için daha çok yol var. "Ancak bir şeylerin ters gidebileceği ve en kötü durumda ölümcül olabileceği gerçeğinden beslenen birçok cazibe var: akrobasi hareketleri, ip cambazlığı."

Süss, dikkat ekonomisinde bunun işe yaradığını söylüyor. "İnsanlar yaptıklarının başarıya yol açtığını gördüklerinde, daha büyük başarılar elde etmek için daha büyük riskler almaya istekli oluyorlar." JP'nin video kanalı da bu ilkeye dayanıyordu. Süss, bunun izleyicilerin vicdanını rahatlatmaya hizmet edebileceğini söylüyor. JP, bir ara ayda altı bin avro kazandığını söyledi; bu, izleyicilerinin çoğunun asla ulaşamayacağı bir maaş. Süss, "Birçoğu muhtemelen kendi kendine şöyle dedi: Madem bu kadar kazanıyor, o zaman bazı yükleri o üstlenmeli," diyor.

Ayrıca, çevrimiçi içerikler bir "rahatsızlık etkisi" yaratır. İzleyici olarak anonimsiniz; komşularınız ve arkadaşlarınız sizi gözlemleyemez ve görünürde hiçbir yetkili yoktur. Bu nedenle internet, kanunsuz bir alan gibi görünür. Çoğu izleyici, şiddet içerikli videolar izlerken ahlaki sınırların aşılabileceğinin farkındadır. Ancak bu bile birçok insan için heyecan vericidir: yakalanmadan yasak bir şey yapmak.

Peki ya şefkat? Bu yayınları izleyen insanlarda şefkat duygusu yok mu? Süss, "Çok empatik insanlar," diyor, "bu tür videoları pek izlemez." Bu tür şiddet içerikli videolar, giderek daha rahat hale gelen internette bile niş bir ürün. Ancak daha fazla dikkat gerektiriyor. Süss, video platformlarındaki yaş kısıtlamalarının aşılmasının çok kolay olduğunu söylüyor. Gençler için şiddet ve pornografik içeriğe erişimi zorlaştırmak ilk adım olabilir.