Edukacja dla równości: transformacyjne zaangażowanie szkolnictwa wyższego

W czasach, gdy wyzwania społeczne i środowiskowe są ze sobą powiązane i nasilają się, instytucje szkolnictwa wyższego dostrzegają swoją strategiczną rolę w budowaniu bardziej sprawiedliwego i zrównoważonego społeczeństwa. Oprócz misji akademickiej instytucje szkolnictwa wyższego są motorem przemian społecznych, wspierają obywatelstwo, promują integrację społeczną i zapewniają warunki równych szans. W tym kontekście równość płci i różnorodność nie są już kwestiami peryferyjnymi, lecz stały się centralnymi wymiarami zaangażowania instytucji, obok sprawiedliwości społecznej i zrównoważonego rozwoju.

Portugalia poczyniła znaczne postępy w zakresie równości płci w dostępie do szkolnictwa wyższego. Rok 2022 okazał się kluczowy dla zmiany paradygmatu, ponieważ wszystkie instytucje szkolnictwa wyższego zaczęły przyjmować Plany na rzecz równości płci, z konieczności, aby uzyskać dostęp do funduszy europejskich. Wszystkie te działania i projekty przyniosły owoce: według Ministerstwa Nauki, Technologii i Szkolnictwa Wyższego w roku akademickim 2002/2023 56% studentów zapisanych na studia wyższe stanowiły kobiety. Odsetek ten jest jeszcze wyższy wśród osób posiadających tytuł magistra (61%) i doktora (53%).

Jednak chociaż liczby te są zachęcające, nadal pozostaje wiele barier do przełamania. Mimo że kobiety stanowią większość w szkołach wyższych, w niektórych obszarach, a także w karierach akademickich, nadal występują nierówności strukturalne. Jeśli chodzi o dydaktykę, a także w odniesieniu do roku 2022, kobiety stanowiły 46,4% ogółu nauczycieli w szkolnictwie wyższym. Jednakże tylko 26,4% zajmowało stanowisko profesora zwyczajnego – najwyższy szczebel kariery. Na stanowiskach kierowniczych i kierowniczych również pojawiają się wyzwania, którym trzeba sprostać. Według CIG – Komisji ds. Obywatelstwa i Równości Płci, jedynie 19% rektorów i prezydentów politechnik to kobiety. Można zauważyć, że niedoreprezentacja kobiet zwiększa się wraz ze wzrostem stanowiska – w radach ogólnych, naukowych i zarządczych reprezentacja kobiet jest niższa, nawet w instytucjach, w których przeważają kobiety wśród studentów i nauczycieli.

Podobne opinie wyrażono w ramach badania, w którym braliśmy udział, w ramach Grupy Roboczej ds. Równości Płci (GT_IG) w ramach Sieci Zrównoważonych Kampusów, gdzie liczba kobiet w instytucjach szkolnictwa wyższego wyraźnie dominuje, ale gdy przyjrzymy się stanowiskom kierowniczym, liczba ta jest znacznie niższa od jakiegokolwiek parametru dotyczącego równości płci.

Promocja równości w szkolnictwie wyższym jest zatem czymś więcej niż tylko wymogiem normatywnym lub odpowiedzią na kryteria finansowania. Jest to przede wszystkim wyraz etycznego zaangażowania instytucji na rzecz dobra wspólnego. W procesie propagowania i budowania bardziej sprawiedliwego społeczeństwa, w którym panuje większa równość płci, instytucje szkolnictwa wyższego mogą i powinny dawać dobry przykład.

Zapewniając równy dostęp do edukacji, wspierając uczniów znajdujących się w trudnej sytuacji, uwzględniając perspektywę płci w badaniach i innowacjach oraz szkoląc profesjonalistów i obywateli, którzy potrafią myśleć krytycznie i są zaangażowani w walkę o równość, instytucje te działają jako katalizatory, szkoląc przyszłych agentów zmian.

Dlatego rozumiemy, że równość nie jest jedynie celem do osiągnięcia. Wręcz przeciwnie, jest to zasada, na której należy opierać wszystkie inne cele.

Ana Pires jest profesorem w Atlântica – Instytucie Uniwersyteckim i członkinią Komisji ds. Równości EIA (organu założycielskiego Atlântica). Carla Leão jest profesorem w ESSATLA – Escola Superior Atlântica i członkinią Komisji ds. Równości EIA (organu założycielskiego Atlântica).