Polka wykonuje pracę niedostępną prawie dla wszystkich. Zdradza kulisy

• Więcej informacji znajdziesz w Przeglądzie Sportowym Onet

Zaczyna się od bólu głowy, który z każdym krokiem staje się intensywniejszy. Złapanie oddechu przychodzi z trudem, jest coraz płytszy. Dochodzą mdłości, a umysł sprawia wrażenie zamglonego. Sytuacja wymyka się spod kontroli…

Choroba wysokościowa, której następstwem jest obrzęk mózgu czy płuc to tylko jedna z wielu sytuacji, gdy w wysokich górach niezbędna może okazać się interwencja medyczna. Tutaj lekarz musi być gotowy absolutnie na wszystko.

— Z jednej strony są to zdarzenia, które mogą być spowodowane tym, że jesteśmy na wysokości, a z drugiej coś, co mogłoby się wydarzyć w standardowych okolicznościach w domu lub pracy. Kiedy pojawia się sytuacja bezpośredniego zagrożenia życia, muszę być w stanie to życie utrzymać, prowadzić pacjenta tak, jakby był na intensywnej terapii, czyli mówię tu o wspomaganiu pracy oddechowej, akcji serca czy układu krążenia. To w zasadzie cała medycyna, a do tego dochodzą komplikacje związane z tym, gdzie jesteśmy – słyszymy od Patrycji Jonetzko.

Na co dzień Jonetzko specjalizuje się kardioanestezji, intensywnej terapii oraz transporcie pacjenta w stanach krytycznego zagrożenia życia, więc praca w ekstremalnych warunkach, gdy o losach człowieka decydują ułamki sekund, nie jest jej obca. Zdarza się, i to całkiem często, że biel szpitalnych ścian zamienia na tę bijącą z najwyższych gór świata.

— Prywatnie jestem wielką pasjonatką narciarstwa. Mam mieszkanie we francuskich Alpach, gdzie spędzam cały sezon zimowy. Chętnie wychodzę na skitury, uprawiam też skialpinizm. Od zawsze czułam zamiłowanie do gór, a łączyć tę pasję z medycyną zaczęłam w 2006 r., gdy prowadziłam stację ratunkową na wysokości 4600 m. Medycyna wysokościowa jest bardzo wąską działką, bo to wiedza, której nie da się zdobyć na kursach, trzeba samemu znaleźć się w takim środowisku. Ośrodków na świecie, które to gwarantują, jest bardzo mało – opowiada.

Przez lata nie tylko szkoleń, ale właśnie przede wszystkim praktyki wyrosła na jednego z najwybitniejszych lekarzy wysokościowych na świecie. Czuwała w bazie pod Mount Everest, gdy odbywała się wyprawa Martyny Wojciechowskiej, uczestniczyła w wielu wyjściach m.in. na Broad Peak czy K2. Przez ostatnie lata więcej czasu spędzała na niższych wysokościach ze względu na dzieci, ale teraz wraca, by wziąć udział w następnej wielkiej wyprawie Andrzeja Bargiela.

Polak po raz kolejny podejmuje wyzwanie, zakładające zdobycia najwyższej góry świata, a następnie zjechanie z niej na nartach. Oczywiście bez użycia dodatkowego tlenu. — Z Jędrkiem znamy się też prywatnie. Byłam blisko z Fredrikiem Ericssonem, który zginął w 2010 r. na K2 podczas próby zjazdu. On był dla Jędrka dużą inspiracją, osobą, która uświadomiła mu, że takie zjazdy są w ogóle możliwe. Od tego czasu jestem związana z tą całą grupą – mówi.

— Jaka była najbardziej ekstremalna sytuacja, z jaką mierzyła się pani w górach? — dopytujemy, a odpowiedź pada, jeszcze zanim pytanie wybrzmi do końca.

— Śmierć.

— W moich dotychczasowych doświadczeniach najgorsze były właśnie takie sytuacje. Przy tak poważnych wypadkach mimo stuprocentowego przygotowania nie jestem w stanie nic zrobić. Nie mam nawet możliwości interwencji i to jest dla mnie bardzo ciężkie. Tak było właśnie w 2010 r., gdy pomimo bardzo dobrego przygotowania, w ogóle nie mieliśmy szans na reakcję – słyszymy.

Ericsson zginął wówczas na miejscu. Poślizgnął się podczas mocowania liny i stracił równowagę. Zleciał ok. 1000 m.

Większość historii ma jednak pozytywny finał. Dzięki doraźnej pomocy, a następnie ewakuacji, niejednemu wspinaczowi udało się uratować zdrowie czy nawet życie. — Historii z ewakuacji mam mnóstwo. W koszykach, na mułach, taczce, przez helikopter albo po prostu na czyichś plecach. To często sytuacje, w których ktoś ma lub potencjalnie mógłby mieć poważny uraz neurologiczny albo groziła mu śmierć z innych przyczyn, ale ostatecznie udało się temu zapobiec – mówi lekarka.

— Dużym trudem związanym z pracą nie tylko na wysokości, ale po prostu podczas wypraw w odległe rejony świata jest izolacja, brak wsparcia medycznego. Pracując w szpitalu, wielu decyzji nie podejmuje się samodzielnie. Tutaj trzeba być psychicznie gotowym na tę ewentualność – tłumaczy.

Jonetzko kilkukrotnie podkreśla, że przy okazji tego typu wypraw najważniejsze są dla niej szkolenia z medycyny wysokościowej. Jako jeden lekarz na tak duży obszar i zróżnicowaną grupę uczestników, nie jest w stanie być wszędzie tam, gdzie akurat może okazać się potrzebna.

— Dlatego tak istotne jest, żeby uczestnicy, którzy ze mną jadą, byli kompetentni i potrafili poprzez konsultację ze mną przez radio lub nawet sami w specyficznej sytuacji wykonać pewne działania, podać odpowiednie leki czy po prostu wiedzieli, jakiego sprzętu można użyć w danej sytuacji. Takie szkolenia to dla mnie najważniejsza rzecz tuż obok tego zabezpieczenia medycznego w postaci sprzętu czy lekarstw – mówi.

Z doświadczenia zdobytego na takich szkoleniach nie raz korzystał już Andrzej Bargiel. – Te szkolenia medyczne są zaawansowane. Mamy dobrze wyposażoną apteczkę, właściwie taki mini szpital. Leki są opisane, nazwy przypadłości, na które się je stosuje, są podane w dwóch językach, więc jak coś ci się stanie, ktoś inny może ci pomóc albo odwrotnie. Najczęściej to my jesteśmy tymi uzdrowicielami otoczenia, bo nie ma tam jakiegokolwiek dostępu do służby zdrowia. Teraz zabieramy ze sobą lekarza, co na pewno zwiększa komfort całego zespołu – słyszymy od znakomitego narciarza.

A co gdy lekarza brakuje? – Jeśli masz kompetencje, spada to na ciebie. Osoba, która ma najwięcej uprawnień i doświadczenia w takich przestrzeniach, zawsze przejmuje dowodzenie. To takie sytuacje jak choroby wysokościowe, zastrzyki z deksametazonem, zajmowanie się osobami odmrożonymi, podanie tlenu. Czasem musisz też zorganizować akcję ratowniczą – mówi dalej Bargiel.

Jonetzko podkreśla natomiast, że po raz pierwszy zdarzyło jej się dysponować nielimitowanym budżetem przy kompletowaniu apteczki. – Jestem bardzo wdzięczna sponsorom, bo zamówienie było jak na święta! Naprawdę mamy świetne wyposażenie. Mamy jedną apteczkę główną w bazie, kolejną w obozie drugim, a do tego każdy ma swoje własne. Sprzęt medyczny jest coraz lepszy i cieszę się, że z tego korzystamy. Obecnie można np. poprzez iPhone’a korzystać z niektórych możliwości. Nie musiałam szukać kompromisów i było to dla mnie bardzo komfortowe – podkreśla.

Gdy pytamy o nieoczywisty element takiego wyposażenia, wskazuje na Duct Tape, szarą, silną taśmę samoklejącą. – Przydaje się do wszystkiego, spełnia bardzo dużo różnych funkcji, w górach każdy zawsze ma ją ze sobą – mówi.

Jako ciekawostkę wymienia również monitory snu i bezdechu sennego. — To bardzo interesujące ze względu na to, że jakość snu na wysokość jest z reguły gorsza niż w domu i to pozwoli nam lepiej obiektywizować, jak uczestnicy wyprawy przystosowują się do wysokości — słyszymy.

Jonetzko przyznaje, że jej podejście do ryzyka zmieniło się, gdy na świecie pojawiły się dzieci. Na drodze zawodowej nie uniknęła niebezpiecznych sytuacji. Choćby na K2, gdzie omal nie pochłonęła jej lawina. Choć sama pasjonuje się górami, podczas tego typu wypraw priorytety są oczywiste.

— Jadąc na wyprawę jako lekarz, nigdy nie mam na celu wejścia na szczyt. W pełni koncentruję się na pomaganiu ekipie. To jest dla mnie najważniejsze. Sama staram się zachowywać jak największe bezpieczeństwo, bo mój stan zdrowia jest bardzo ważny dla całego zespołu. Z drugiej strony czasem bywa jak w szpitalu — twoje potrzeby schodzą na dalszy plan, więc cieszę się, że na tej wyprawie mamy ze sobą osoby, które także zadbają o bezpieczeństwo, będę korzystać z ich zaleceń — słyszymy.

— Trzeba oswoić się z tym, że coś może się stać, ale też moja praca codzienna odbywa się w takiej rzeczywistości, a ja muszę działać bez emocji, bo tylko wtedy jestem w stanie wykonywać tę pracę dobrze. Oczywiście te emocje mogą później wrócić, ale w danym momencie trzeba skupić się na rozwiązaniu sytuacji, w której się znalazło. Dlatego wydaje mi się, że my anestezjolodzy, specjaliści z medycyny ratunkowej czy intensywnej terapii odnajdujemy się w tym, bo bardzo dobrze czujemy się w kryzysie — tłumaczy lekarka.