Centralizacja władzy przez papieża Franciszka utrudni wybór następcy. "Ograniczył możliwości kardynałów do spiskowania"

Gdy w poniedziałek zakończyła się sesja modlitewna, dziennikarze mieli rzadką okazję, by wypytywać najważniejszych watykańskich potentatów o plotki i rewelacje, gdy ci uciekali w poszukiwaniu samochodów. Większość z nich w odpowiedzi udzieliła jedynie ostrożnych błogosławieństw.

— Wydaje się, że nie ma powodu, aby rozmawiać, a nawet myśleć o rezygnacji papieża — odparł kardynał Angelo Bagnasco dwóm dziennikarzom katolickim, po czym odmówił odpowiedzi na kolejne pytanie "POLITICO" w formie biernego, agresywnego błogosławieństwa.

Niemniej jednak, z chorobliwą przezornością, media watykańskie, zwłaszcza we Włoszech, zaczęły już donosić o chorobie Franciszka, jakby ten wielki człowiek już nie żył, gorączkowo produkując listy papabili — dosłownie "papieżowych” kandydatów, którzy mogliby go zastąpić. Niektórzy nawet zasugerowali, że trwają już przygotowania do konklawe, na którym zostanie wybrany jego następca, a inni zastanawiali się na głos — pomimo protestów duchownych takich jak Bagnasco — czy papież pójdzie w ślady swojego poprzednika Benedykta XVI, pierwszego papieża od 600 lat, który zrezygnował z pełnionej funkcji.

Jednak to wszystko może być daremne. Dzięki osobliwościom rządów Franciszka, obserwatorzy twierdzą, że może to być jedna z najbardziej nieprzewidywalnych papieskich walk sukcesyjnych w historii — jeśli nie w ogóle.

Istoty samotne na kolejnym konklawe

Typowy obraz konklawe, podczas którego kardynałowie tłoczą się w Kaplicy Sykstyńskiej i są odcięci od świata zewnętrznego do czasu, aż wśród białego dymu nie wybiorą nowego papieża, to obraz frakcji, intryg i agresywnego, tajnego lobbingu przed i w trakcie właściwego wydarzenia.

Jak powiedział Miles Pattenden, historyk Kościoła i wykładowca na Wydziale Historii Uniwersytetu Oksfordzkiego, podczas gdy system ten nadal w dużej mierze funkcjonuje — pomijając reformy z lat 70., które zabraniały kardynałom powyżej 80. roku życia głosowania — spójność Kolegium Kardynalskiego została w dużej mierze nadszarpnięta przez Franciszka, który w czasie swojego pontyfikatu ograniczył możliwości kardynałów do wzajemnego poznawania się, a tym samym do spiskowania.

Nominacje papieża Franciszka częścią większego planu

— Przez większość życia Kościoła kardynałowie byli głównie Włochami lub Europejczykami i swobodnie, a nawet bez skrępowania spiskowali w ciasnych pomieszczeniach. Ale Franciszek mianował łącznie 73 z 138 kardynałów z prawem głosu spoza Europy, w miejscach tak odległych jak Mongolia i Republika Konga. Chociaż pozornie był to ruch mający na celu odzwierciedlenie zmieniającej się demografii Kościoła, był to również element strategiczny — powiedział Pattenden.

— Franciszek wpadł na pobożną retorykę, że Kościół musi mianować katolików ze wszystkich wspólnot katolickich i mieć szerszą reprezentację — powiedział Pattenden. — Ale to był również sprytny sposób na zapewnienie, że kardynałowie nie znają się tak dobrze, że nie dzwonią do siebie, że nie wchodzą ze sobą w interakcje w swoich codziennych sprawach tak często, jak to robili — dodaje ekspert.

Na początku swojego pontyfikatu Franciszek oburzył wielu duchownych, znosząc regularne spotkania Kolegium Kardynalskiego, znane jako konsystorze i marginalizując niegdyś wpływowych kardynałów ze Stanów Zjednoczonych.

W dzisiejszych czasach kardynałowie to "bardzo odizolowane, samotne istoty, które wędrują jak wieloryby w głębinach… wielu z nich wierzy w Boga, więc boją się mówić otwarcie” – powiedział jeden z dobrze powiązanych urzędników watykańskich, któremu udzielono anonimowości, aby omówić tę delikatną kwestię, podobnie jak inne w tej historii.

Pewien kardynał w Rzymie zauważył, że rzadko spotykał nowych kolegów z odległych miejsc i właściwie niewiele o nich wiedział.

— Jeśli papież umrze, nie będą wiedzieli o sobie nic - w zasadzie tylko imię, wykształcenie, podstawowe informacje — powiedziała inna osoba znająca sposób działania kardynałów.

Wielu polega teraz na jednym mało prawdopodobnym źródle, aby uzyskać informacje o swoich wybitnych kolegach: stronie internetowej o nazwie College of Cardinals Report prowadzonej przez watykańskich dziennikarzy Diane Montagna i Eda Pentina. Badania oparte na internecie mogą nie brzmieć rewolucyjnie dla przeciętnego człowieka, ale to, co oferują kardynałom, jest całkowicie nowe: kompleksowe narzędzie online podsumowujące stanowiska teologiczne i pochodzenie wszystkich ich odpowiedników.

Na stronie internetowej znajdą oni krótkie profile 200 kardynałów oraz dogłębne analizy przekonań i historii ponad 40, w tym 22 uznawanych za głównych papabili: poniżej 80. roku życia (a zatem uprawnionych) i wystarczająco wpływowych, by mieć szansę. Wśród typowanych są: zagorzały niemiecki tradycjonalista Gerhard Müller, ekstrawagancki amerykański konserwatywny agitator Raymond Burke, filipiński postępowie Luis Antonio Tagle i przebiegły Pietro Parolin, czołowy dyplomata Franciszka i najdłużej żyjący sojusznik.

Na razie przynajmniej treść wydaje się być w miarę uczciwa: cytowany powyżej kardynał, przyłapany w poniedziałek na szukaniu taksówki pośród eksodusu duchownych na placu Świętego Piotra, zażartował w rozmowie z "POLITICO", że poczuł ulgę, widząc, że strona internetowa pisze o nim głównie miłe rzeczy.

Papież Franciszek 2.0?

Choć masowe intrygi nie są już takie jak kiedyś, istnieje inna grupa kardynałów, która działa w znacznie bliższych relacjach i która prawdopodobnie już współpracuje z rywalizującymi frakcjami, mającymi na celu przeforsowanie preferowanego przez siebie kandydata.

Są to tak zwani kardynałowie kurialni, którzy mieszkają w Rzymie i zostali mianowani przez Franciszka, aby kierować watykańskimi ministerstwami, znanymi jako dykasterie. Wielu z tych kardynałów zostało wybranych ze względu na ich domniemaną lojalność, ale ich pozorny zjednoczony front wokół papieża ukrywa dziką ideologiczną rozbieżność, według jednej osoby znającej Franciszka i jego wewnętrzne sanktuarium. Wielu z tych kardynałów aktywnie się nie lubi, dodała ta osoba, a w chwili śmierci papieża prawdopodobnie wpadną w zaciekłe walki wewnętrzne — wśród liberałów, niemieckich reformatorów, postępowych ludzi znikąd i ukrytych konserwatystów.

Nie sposób przewidzieć, co się stanie. Duchowni mogą zmobilizować się za młodszym kandydatem z lepszymi perspektywami na przyszłość, postępowcy mogą poprzeć postrzeganego jako umiarkowany "marionetkę”, a konserwatyści mogą wykorzystać swoją blokującą mniejszość — wystarczy jedna trzecia kardynałów — aby odrzucić każdego kandydata na następcę Franciszka. Po latach turbulencji pod rządami Franciszka inni mogą po prostu chcieć "normalnego” papieża.

— Franciszek tak bardzo scentralizował władzę w sobie, że będzie bardzo ciekawie zobaczyć, jak będzie wyglądała dynamika władzy, gdy już go nie będzie — powiedział uważny obserwator polityki watykańskiej.

Być może jedyną pewną rzeczą jest to, że sam Franciszek raczej nie będzie sprawował dużej, jeśli w ogóle, kontroli pośmiertnej nad konklawe. — Historycznie rzecz biorąc, dynamika władzy pielęgnowana pod papieżami rozpada się po ich śmierci i jest odtwarzana wzdłuż zupełnie nowych, niewyobrażalnych linii uskoków — powiedział Pattenden.

— Papież Franciszek mianował wielu kardynałów, ale to nie jest coś, co zapewni wybór kandydata podobnego do Franciszka — zgodził się Andrea Gagliarducci, wieloletni analityk watykański. — Grupy podzielą się w jakiś nieprzewidywalny sposób, ponieważ mówimy o grupie starszych ludzi odizolowanych w miejscu bez kontaktu ze światem zewnętrznym. Wszystko może się wydarzyć w tej chwili. Będą szukać kogoś, komu mogą zaufać, kogoś na tyle łagodnego, by nie pozbył się ich wszystkich. Ale większość rozważań będzie pragmatyczna, a nie ideologiczna — dodaje ekspert.

W XVI wieku Giovanni Francesco Lottini, biskup Conversano i wnikliwy obserwator papieski, doszedł do podobnych wniosków w mało znanym traktacie o konklawe. Kardynałowie, jak twierdził, „ostatecznie wybierają papieża wbrew własnej woli”, idąc razem „gdzie każdy z osobna nie chciałby iść sam”.

Innymi słowy, czasami starzy brokerzy władzy po prostu panikują. Zamiast woli Pana, wielu po prostu podąża za stadem.

Artykuł powstał na podstawie tłumaczenia tekstu z serwisu Politico. Jego autorem jest Ben Munster

Dziękujemy, że przeczytałaś/eś nasz artykuł do końca. Bądź na bieżąco! Obserwuj nas w Wiadomościach Google.