Komety, niegdyś symbole grozy, dziś ujawniają sekrety wszechświata.

▲ Widok na rój meteorów Perseidy w 2023 roku z południowego skraju Lasu Narodowego Sekwoi w Kalifornii, w USA. Zdjęcie NASA/Preston Dyches

Daniel Lopez Aguilar

Gazeta La Jornada, piątek, 30 maja 2025 r., s. 6

Przez stulecia komety były symbolami grozy: zwiastunami nieszczęść, symbolami wojny, głodu i zbliżającej się katastrofy.

Dziś te tajemnicze, wędrujące ciała niebieskie o świetlistych włosach stanowią prawdziwe kapsuły czasu, które pozwalają nam poznać początki Układu Słonecznego, Ziemi i samego życia.

Obserwując jedną z tych gwiazd, nie tylko kierujemy wzrok w stronę kosmosu; Stajemy także w obliczu naszej własnej historii jako cywilizacji i postępu myśli naukowej – powiedział Marco Arturo Moreno Corral, kluczowa postać w rozwoju Narodowego Obserwatorium Astronomicznego w San Pedro Mártir, w Baja California.

Ekspert, mający za sobą ponad 50-letnią karierę w astronomii i tytuł magistra fizyki uzyskany na Wydziale Nauk Ścisłych Narodowego Uniwersytetu Autonomicznego Meksyku, przedstawia swoją najnowszą pracę zatytułowaną „Komety: Historia postępu naukowego” (Fondo de Cultura Económica).

Napisana przystępnym językiem i wolna od skomplikowanych formuł, książka oferuje spojrzenie, które przeplata historię ludzkości z odkryciami naukowymi dotyczącymi ciał niebieskich.

Wiele poglądów na temat komet pozostaje błędnych; W tej publikacji pragnę wyjaśnić te niejasności i podkreślić, w jaki sposób wpłynęły one na transformację wiedzy – dodał Moreno Corral w wywiadzie dla La Jornada .

Starożytne cywilizacje, takie jak Sumerowie, Aztekowie, Majowie, Polinezyjczycy i Mongołowie, przypisywały tym przedmiotom symboliczne znaczenie, które wpłynęło na ich światopogląd i rytuały. Niektórzy władcy, jak np. Neron, wykorzystali te wydarzenia do wzmocnienia swojej władzy lub uzasadnienia kontrowersyjnych decyzji.

Chociaż Arystoteles uważał je za zjawiska atmosferyczne, a w średniowieczu uważano je za znaki boskie, to dopiero rewolucja naukowa w XVI i XVII wieku sprawiła, że ​​wnikliwa obserwacja tych ciał niebieskich zmieniła sposób badania kosmosu i poszerzyła naszą wiedzę na temat wszechświata.

Moreno Corral podkreślał, że gwiazdy te odegrały decydującą rolę w obaleniu dogmatów Arystotelesa .

Zdefiniowane trajektorie

Dzięki precyzyjnym pomiarom odległości od Ziemi stało się jasne, że są to ciała niebieskie poruszające się po określonych trajektoriach, z dala od jakiegokolwiek źródła atmosferycznego. Odkrycie to radykalnie zmieniło postrzeganie nieba jako wiecznej i niezmiennej przestrzeni, a także otworzyło nową perspektywę, która wywarła wpływ zarówno na naukę, jak i filozofię.

Termin „kometa” pochodzi od łacińskiego słowa „com ē ta” , które z kolei wywodzi się z greckiego słowa „κόμητης”, oznaczającego „włochaty” , w nawiązaniu do charakterystycznego świetlistego śladu, który im towarzyszy.

Ten ulotny i zmienny ogon powstaje, gdy ciepło słoneczne sublimuje lód w jądrze komety. Astronom stwierdził , że obiekt ten nie tylko urzeka swoim pięknem, ale także ujawnia skład i historię tych pierwotnych ciał niebieskich .

Dla autora komety są zamrożonymi pozostałościami dysku protoplanetarnego, nienaruszonymi szczątkami liczącymi sobie ponad 4,5 miliarda lat. Ich badania, zwłaszcza prowadzone poprzez misje kosmiczne, takie jak Rosetta (która wylądowała na jednej z nich w 2014 r.), pozwalają nam bezpośrednio analizować skład planet i rekonstruować warunki fizyczne i chemiczne Układu Słonecznego w jego początkach.

Przesądny strach

Podkreślił , że podróżowanie obok jednej z tych wędrujących gwiazd jest jak otwieranie czarnej skrzynki kosmosu .

W tomie znajduje się katalog obserwacji obejmujący okres od czasów przedhiszpańskich do dziś, wraz ze zdjęciami uzyskanymi z obserwatoriów państwowych, takich jak te w Tonantzintla (Puebla) i San Pedro Mártir.

Z biegiem czasu podejście do tych ciał niebieskich także ewoluowało. Jak zauważa naukowiec , w okresie kolonialnym zabobonny strach zaczął ustępować .

„W XVII wieku, zgodnie z Europą, interpretacje przyjęły bardziej racjonalne podejście. Wraz z założeniem Narodowego Obserwatorium Astronomicznego w 1878 r. Meksyk rozpoczął prowadzenie systematycznych badań. Godne uwagi było również odkrycie komety Haro-Chavira w 1954 r., będącej wynikiem pracy meksykańskich astronomów i powodem dumy dla społeczności naukowej kraju”.

Książka jest poświęcona pamięci jego ojca, Martína Moreno Millána, i stanowi również pochwałę wytrwałości w myśleniu.

Nauka nie rozwija się w linii prostej. Były niepowodzenia, mroczne chwile i zmagania. Astronom zauważył , że zrozumienie, czym są komety, zajęło tysiąclecia, ponieważ najpierw musiała powstać sama nauka .

Podróż ta wiązała się z pozostawieniem za sobą odziedziczonych pewników, zmierzeniem się z mitami i stworzeniem narzędzi pozwalających zrozumieć otoczenie poprzez obserwację. Śledzenie historii tych gwiazd jest jak śledzenie ewolucji myśli naukowej, z jej sukcesami i niepowodzeniami. Każde odkrycie, każde udoskonalenie technologii przybliża nas do zrozumienia naszego pochodzenia.

Praca jest skierowana do czytelników o różnym poziomie wiedzy: od tych, którzy po raz pierwszy zetknęli się z nauką o kosmosie, po nauczycieli i uczniów poszukujących jasnych i wiarygodnych źródeł.

Autor pragnie otworzyć drzwi, aby nauka przestała być niedostępnym światem, a zaczęła być postrzegana jako działalność ludzka łącząca w sobie rygor i emocje .

Mimo że jego praca jako nauczyciela była dyskretna i prowadzona w przestrzeni publicznej, jego wpływ przetrwał przez kilka pokoleń astronomów. W tym numerze Moreno Corral kończy cykl poświęcony upowszechnianiu wiedzy, zapoczątkowany Historią astronomii w Meksyku (FCE, 2003).

Oprócz fascynacji swoim blaskiem, komety stanowią świadectwo odległej przeszłości, które wciąż skrywa istotne tajemnice pozwalające zrozumieć nasze miejsce we wszechświecie. Dalsze ich badanie pozwala na znalezienie odpowiedzi na fundamentalne pytania dotyczące pochodzenia życia i ewolucji wszechświata.